Dagblaðið - 08.09.1981, Side 10

10
DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 8. SEPTEMBER 1981.
Útgefandi: Dagblaðið hf.
r-ramkvœmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
Aðstoðarritstjóri: Haukur Holgason. Fróttastjóri: Ómar Valdimarsson.
bkrifstofustjóri ritstjómar: Jóhannes Reykdal.
íhróttir: Hallur Símonarson. Menning: Aðalstoinn Ingólfsson. Aflstoðarfróttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit: Ásgrímur Pálsson. Hönnun: Hilmar Karisson.
tÁlaflamenn: Anna Bjamason, Atli Rúnar Halldórsson, Atli Stoinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi
Sigurflsson, Dóra Stefánsdóttir, Elín Albertsdóttir, Gunnlaugur A. Jónsson, Inga Huld Hákonardóttir,
Krístján Már Unnarsson, Sigurður Sverrisson.
Ljósmyndir: Bjarnleifur Bjarnleifsson, Einar Ólason, Ragnar Th. Sigurflsson, Sigurflur Þorri Sigurðsson
og Sveinn Þormóflsson.
Skrífstofustjórí: Ólafur Eyjólfsson. Gjaldkorí: Þráinn Þoríeifsson. Auglýsingastjórí: Már E.M. Halldórs-
son. Dreifingarstjórí: Valgorður H. Sveinsdóttir.
Ritstjóm: Síðumúla 12. Afgreiflsla, áskríftadeild, auglýsingar og skrHstofur Þvorholti 11.
Aflalsimi blaflsins er 27022 (10 línur).
Sotning og umbrot: Dagblaflifl hf., Síðumúla 12.
Mynda- og plötugerfl: Hilmir hf., Síðumúla 12. Prentun: Árvakur hf., Skoifunni 10.
Áskríftarverfl á mánufli kr. 85,00. Verfl í lausasölu kr. 6,00.
Beðið um rólega festu
ísal ætti að hagnast verulega, þótt ^
raforkuverð væri þrefalt eða fjórfalt
hærra en það er nú. Það fær kílówatt-
stundina á um það bil 0,6 cent á sama
tíma og álver annars staðar borga allt
upp í 5 cent eða næstum tífalt meira.
Samkvæmt samningum við Alusuisse á ísal að fá súr-
ál og rafskaut á samkeppnishæfu verði og á, með sér-
stakri þóknun til Alusuisse, að fá bezta verð fyrir af-
urðir sínar. Ef við þetta hefði verið staðið, væri ísal
ofsagróðafyrirtæki.
Ekki er launakostnaður ísals meiri en annarra ál-
vera, því að sjálfvirkni er hér óvenju mikil. Fjármagns-
kostnaður getur ekki verið óvenjulega hár, því að ísal
hefur fengið tíma til afskrifta. Ekkert ætti því að
skyggja á reksturinn.
Á eftir súráli er raforka stærsti kostnaðarliður ál-
vera. Hið ofboðslega lága orkuverð til ísals ætti því að
koma fram í gífurlegum hagnaði þess og hlutfallslegum
opinberum gjöldum. En hagnaðurinn hvarf í bókhald-
inu.
Ekki er nýtt, að fyrirtæki reyni að spara skatta. Það
er eitt verkefni stjórnvalda að sjá um, að ekki sé undan
skotið. Enginn þarf að fara upp á háa sé, þótt ráðu-
neyti geri háar kröfur og álmenn geri lítið úr þeim.
Það kemur smám saman í ljós, hvort eða hversu
langt bókhaldsbrögðin duga til að koma tekjum undan
skattlagningu á íslandi. Um það gilda ákvæði í samn-
ingi, en ekki neinir úrskurðir af hálfu Morgunblaðs og
Þjóðvilja.
Hitt skiptir okkur meira, að gera okkur grein fyrir,
að orkuverðið til ísals er gersamlega út í hött. Upphaf-
lega átti það að duga til að afskrifa orkuver á borð við
Búrfellsvirkjun, en mundi ekki duga til að afskrifa
nýja virkjun.
ísland er í svipaðri aðstöðu og kaupmaður í verð-
bólgu, sem vill fá hækkaða álagningu, svo að vöru-
birgðir hans haldist ekki aðeins óbreyttar í krónutölu,
heldur í raunverulegu magni, en fær ekki áheyrn verð-
lagsstjóra.
Kostnaður við gerð orkuvera hefur hækkað í tölu-
verðu hlutfalli við hækkun olíuverðs og almenns orku-
verðs í heiminum. Stofnkostnaður orkuvera er að
miklu leyti erlendur. Og innlendi kostnaðurinn breytist
líka eftir orkuverði.
Við getum auðvitað kennt okkur sjálfum um, að
hafa ekki i upphafi samið við Alusuisse um orkuverð,
sem hefði eitthvert samhengi við orkuverð í umheimin-
um eða við breytingar á því. Við kunnum ekki að
semja í þá daga.
Hins vegar mælir ekkert á móti því, að viðræður um
undandrátt opinberra gjalda verði notaðar til að flýta
mjög svo brýnni endurskoðun orkuverðs til ísals. Það
er margfalt merkilegra mál en rukkun vangreiddra
gjalda.
Við megum ekki hafa um þetta slík læti að erlendir
stóriðjumenn verði hræddir við að festa fé í samstarfi
við okkur. í álframleiðslu getum við til dæmis ekkert
gert án markaðsaðildar hjá einhverju stóru fyrirtækj-
anna.
Iðnaðarráðherra og Þjóðviljinn mega því gjarna
spara eitthvað af orðbragðinu. Hið sama er að segja
um Morgunblaðið og álmenn. Þeir þurfa nefnilega líka
á okkur að halda, þótt við stöndum af festu á okkar
rétti.
Jafnvel þótt íslenzk orka til álvinnslu hækkaði úr 0,6
centum í 2,4 cent, eru í rauninni fá lönd í heiminum,
sem væru samkeppnishæf við ísland í framboði á
ódýrri forgangsorku. Við höfum góð spil, ef við
beitum rólegu viðskiptaviti.
r
Ný aðferð til að af la sér kjörbarna:
FÆÐING SAM-
KVÆMT PÖNTUN
— Legleiga nýtur vinsælda í Bandaríkjunum
Fyrir nokkrum árum hefði þótt
með ólíkindum að konur tækju að
sér að ala börn eftir pöntun annarra,
en slikt er nú orðið algengt í Banda-.
ríkjunum. . - ,
Að vísu er þetta enn talið vafasamt
að siðferðilegu og lagalegu mati en
þeim fjölgar sífellt sem borga konum
fyrir að ala barn fyrir sig.
— Nú þegar hafa 50 börn fæðzt á
þennan hátt, segir lögfræðingurinn
William Handel í Los Angeles, en
hann hefur haft milligöngu um að
finna konur sem taka slíkt að sér fyrir
barnlaus hjón, gegn góðri greiðslu.
Handel segist þó gera sér fulla
grein fyrir að þetta geti haft í för með
sér sálrænar flækjur fyrir viðkom-
andi aðila og hefur þess vegna komið
á fót sjóði sem rannsakar áhrif þess
arna á foreldrana, börnin og konurn-
ar sem fæða þau af sér.
— Við vitum ekki hvað gerist,
segir hann. — Kannski fær fólkið
sektarkennd fyrir að fara þannig að.
Þessi aðferð við barnaframleiðslu
vakti fyrst almenna athygli á síðasta
ári þegar 37 ára gömul kona frá Illin-
ois, sem kallaði sig Elísabet Kane,
seidi blaði frásögn sína, en hún hafði
eignazt dreng gegn greiðslu frá barn-
lausum hjónum í Kentucky.
Elísabet þessi, sem var gift kona og
þriggja barna móðir fyrir, fékk um
10.000 dollara fyrir vikið. Síðan
hefur verð þetta tvöfaldazt. Á blaða-
máli hafa viðskiptin verið kölluð leg-
leiga.
Legleiga er kœr-
leiksverk sem fáir
vinna ókeypis
Elísabet fullyrti þó að hún liti á
slíka þjónustu sem kærleiksverk, hún
hefði ekki gert þetta peninganna
vegna. Hjónin hefðu þráð það heitt
að eignast barn en þar sem konan var
með stíflaða eggjaleiðara var það úti-
lokað. Elísabet var því frjóvguð með
sæði eiginmannsins.
Þetta var fyrsta þekkta málið
sinnar tegundar en lögfræðingar
sögðu þó að aðrir hefðu orðið á und-
an en haldið því vandlega leyndu. en
þar með beindist líka athygli yfir-
valda að fyrirbrigðinu.
Kentuckyfylki hefur nú stefnt
sjúkrahúsi því í Louisville sem hafði
milligöngu um þungun Elísabetar og
sá um samninginn þar sem hún lofaði
að láta barnið frá sér til ættleiðingar
strax eftir fæðingu. Yfirvöld halda
því fram að þetta flokkist undir
barnssölu og sé því lögbrot. Flest
fylki í Bandaríkjunum búa við svipuð
lög sem eiga að sporna við svarta-
markaðsbraski á börnum til ættleið-
ingar.
Það er þannig bannað með lögum
að verzla með kjörbörn og þar sem
Elísabet fékk greiðslu fyrir að ala
barn sem hún hefði annars ekki eign-
azt flokkast gjörðir hennar undir
brot á þessum lögum.
r
f Dagblaðinu, 2. september,
blaðsíðu 10—11, birtist grein eftir
Guðmund S.Jónasson um kynlíf og
unglinga. Dagblaðið á hrós skilið
fyrir að birta þessa grein, vegna þess
að höfundur hennar heldur fram
skoðunum sem eru held ég að mati
flestra íslendinga og sennilega flestra
siðmenntaðra manna bæði fyrr og
síðar gjörsamlega fráleitar.
Það er einmitt kosturinn við að
búa í lýðræðisríkjum aö menn fá i
sumum tilvikum að greina frá
skoðunum sínum á opinberum vett-
vangi án þess að vera ofsóttur af
yfirvöldum.
Sú skoðun, sem G.S.J. heldur
fram, er meðal annars þessi: Aragrúi
vísindarannsókna hefur leitt í ljós að
likamlegt ástand í bernsku og óheft
kynlif á unglingsárunum sé undir-
staða almennrar heilbrigði. Undir-
strikun min.
Sannfœrandi
rök vantar
Ég er ósammála G.S.J. um að óheft
kynlíf á unglingsárum sé undirstaða
almennrar heilbrigði. Og það sem
skiptir meira máli er að ég fæ ekki
séð að hann færi fram nein sannfær-
andi rök fyrir þessari skoðun sinni.
G.S.J. styður mál sitt með
tilvitnunum í vísindarannsóknir sem
eru svo takmarkaðar að ekki er
nokkur leið að leggja á þær
skynsamlegt mat.
Við skulum líta á umfjöllun hans
um rannsókn Bandaríkjamannsins
Prescott. Hann komst að þeirri
niðurstöðu að meginorsök fyrir of-
beldi vséíi vöntun á þeirri ánægju
er líkamleg snerting og óheft kynlíf
veitir. í rannsókn sinni gerði hann
meðal annars samanburð á 49
menningarsamfélögum hvað varðar
tengslin milli ofbeldishneigðar annars
vegar og ástríkis gagnvart börnum og
frjálslyndi gagnvart kynlifi unglinga
hins vegar.
Markleysa
G.S. J. er að vonum ánægður með
svo glæsilegar niðurstöður, en
honum sést yfir eitt atriði. Það er
kjarni málsins sá að þessar
tölfræðilegu niðurstöður eru algjör
markleysa nema rannsóknin sé
vandlega unnin. Égskal útskýrahvað
égá við.
Hugsum okkur ofsafenginn
púritana sem gerir rannsókn á
sambandi „óhefts kynlífs” og lifs-
hamingju. Til að gera slíka rannsókn
þarf viðkomandi ítrekað að draga
ályktanir og meta vafaatriði. Segjum
að púritaninn fái út himinháa fylgni
milli skírlífis og óhamingju og
greinilega fylgni óhefst kynlifs og
hamingju.
, Slík niðurstaða væri hugsanlega
fengin fyrir óhlutlægni viðkomandi
vísindamanns í mati sínu á vafaat-
riðum og því lítils virði.
Þó aö ég geti ekkert fullyrt um
rannsókn Prescotts þá kann hún að
vera göliuð vegna þess að þær
upplýsingar sem G.S.J. gefur um
rannsóknina eru svo takmarkaðar,
að gjörsamlega er ómögulegt fyrir
mig að meta gildi hennar. Ef Prescott
heldur I raun og veru fram þeirri
Kjallarinn
Guðjón Eyjólfsson
skoðun, sem G.S.J. lýsir, þá gerir
hann sig sekan um hrikalegar
einfaldanir.
Styrjaldir vegna
bælds kynlrfs?
Það að skýra jafnvíðtækt
fyrirbæri og ofbeldi eingöngu með
skírskotun til sálfræðilegra atriða er
að mínu mati ekki beinlínis gáfulegt.
Hrikalegasta tegund ofbeldis sem
finnst í þessum heimi er styrjaldir.
Eru orsakir þeirra bælt kynlíf
unglinga? Hvað með siði, venjur,
efnahagslega þætti og pólitík?
Sannleikurinn er sá ao allar einfaldar
skýringa á þjóðfélagsfyrirbærum eru
ónákvæmar. Ætíð er um að ræða
samspil margra þátta.
G.S.J. er óvenju gáfaður ungur
maður. Hann er svo skarpur að
hann veit um allar þær röksemdir er
hugsanlega er hægt að setja fram
gegn óheftu kynlifi unglinga. Hann
afgreiðir þær allar í einni setningu:
„Ef hugmyndin um óheft kynlíf
unglinga hljómar illa, þá er það
vegna þess að flestir sem alist hafa
upp í samfélagi nútímans þjást af
ómeðvituðu hatri á kynlífi.” Letur-
breyting mín.
Er það, Guðmundur? Getur ékki
verið að allir þeir sem halda fram
hugmyndinni um óheft kynlíf þjáist
af ómeðvituðum ótta við að takast á
við vandamál daglegs lífs, svo sem
vinnu, nám og venjulegt
fjölskyldulíf, og leiti sér meðal
annars uppbótar í óheftu kynlifi og
líkamlegri snertingu við annað fólk?
Ef Guðmundur dregur fullyrðingu
sína til baka þá skal ég einnig draga
mína til baka. Þær eru sennilega
álíka gáfulegar.
Guðmundur er róttækur ungur
maður sem hugsar sjálfstætt og
lætur ekki blekkjast af hugmyndum
úreltra'siðapostula. Hvers virði er til
dæmis siðalærdómur kristindómsins,
hvers virði smáborgaralegar fordildir
um hömlur á kynlífi, mót skoðunum
upplýsts manns, sem vitnar i
„vísindalegar niðurstöður”?
Hann komst að eftirfarandi
niðurstöðu: Líkurnar á að ofbeldi
brjótist út í samfélagi þar sem
kornabörnum er auðsýnd mikil blíða
og þar sem einnig er ríkjandi
umburðarlyndi í kynferðismálum
(kynmök utan hjónabands ekki litin
hornauga) eru aðeins tveir af
hundraði (48/49). Möguleikinn fyrir
því að þessi fylgni verði fyrir tilviljun
er 1:125.000 (einn á móti 125
þúsundum).
„Hrikalegasta tegund ofbeldis sem fínnst
í þessum heimi er styrjaldir. Eru orsakir
þeirra bælt kynlíf unglinga? Hvaö meö siði,
venjur, efnahagslega þætti og pólitík?
Sannleikurinn er sá aö allar einfaldar skýring-
ar á þjóðfélagsfyrirbærum eru ónákvæmar.”