Dagblaðið - 06.10.1981, Blaðsíða 8

DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 6. OKTÓBER 1981.
I
Erlent
Erlent
Erlent
Erlent
I
EVROPAISKOTMALI
Drægni sovézkra
og bandariskra —
kjarnorkuflauga
'•Reykjavik
Moskau
Kuibyschew I
• |
Warschau
I SOVETRÍKIN
I Chafcow
Budapest
-Bukarest
•Ankara
POSEIDON
JÓHANNA V ,
ÞRÁINSDÓTTIR
Pentagon gefur út skýrslu um herstyrk Sovétríkjanna:
ÖLL EVRÓPA í SKOTMÁU
NÝRRA SS-20 ELDFLAUGA
—er skýrslan hræðsluáróður til undirbúnings auknu vígbúqaðarkapphlaupi?
Vafasamur árangur „f élagslegrar tilraunar”
Danska stjómin vill leggja
fríríkið Kristjaníu niður
—Aðalatvinnu-
veguríbúanna
ernútrygg-
ingabæturog
eiturlyfjasala
Nú eru tíu ár liðin frá stofnun hins
svonefnda „fríríkis” i Kaup-
mannahöfn, Kristjaníu. Allan þann
tíma hefur hörð barátta staðið um að
halda niðri síaukinni eiturlyfjaneyzlu
og afbrotum. Nær daglega kemur til
afskipta lögreglu af fríríkinu og
einnig er fjárhagsleg afkoma þess
mjög slæm.
Ekkert hefur slakað á spennunni
milli íbúa Kristjaniu og dönsku lög-
reglunnar, sem lýsir sér bezt í því að
til mikilla átaka kom á milli þeirra er
haldið var upp á 10 ára afmælið. Var
kallað út 200 manna lögreglulið og
tekið á móti þeim af íbúum Kristj-
aníu með steinkasti og logandi
bensínflöskum. Særðust 9 lögreglu-
menn í viðureigninni.
íbúar Kristjaníu eru um 900. Á
méðan svæði þetta við Kristjánshöfn
var notað sem herbúðir var það afar
snyrtilegt og líktist helzt skemmti-
garði. Nú líkist svæðið fremur sorp-
haug og eiturlyfjasalan blómgast án
þess að nokkur reyni að Ieyna því.
Fríríkið var stofnað í september
1971 þegar um 80 hippar og stúdentar
lögðu undir sig tóma herbragt,a og
tilkynntu að þeir ætluðu að stofna
þar nýtt þjóðfélag sem valkost frá því
rekstrarkostnaði svæðisins og að
þessi „félagslega tilraun” hefur kost-
að danska ríkið um fjórar milljónir
dkr.
Fríríkinu tók verulega að hraka
upp úr 1976, en þá voru flestir þeir
hugsjónamenn er stóðu að stofnun
þess fluttir í burtu, en atvinnuleys-
ingjar og alls kyns utangarðsmenn
fluttir inn í staðinn.
Fram að árinu 1976 unnu flestir
íbúanna sjálfir fyrir framfæri sínu,
en nú sýna opinberar skýrslur að
„aðalatvinnuvegurinn” í Kristjaníu
er atvinnuleysis- og félagslegar trygg-
ingabætur ásamt eiturlyfjasölu.
Afleiðingarnar eru tiðar heim-
sóknir lögreglu sem nær alltaf hafa
einhver átök i för með sér. Lögreglan
heldur því fram að ibúar fríríkisins
geti ekki algjörlega lifað utan við öll
lög og reglur, íbúarnir ásaka lögregl-
una aftur á móti um að ofsækja sig.
Danska stjórnin hefur ákveðið að
hin „félagslega tilraun” í Kristjaníu
verði að taka enda á þessu ári og hafa
nú stjórn og borgaryfirvöld skipað
sameiginlega nefnd til að ákveða
hvað verður um svæðið. Á hún að
vinna í samvinnu við íbúa Kristjaníu.
(REUTER)
7
Bandaríska varnarmálaráðuneytið,
Pentagon, kynnti nýlega fyrir frétta-
mönnum skýrslu sem það hefur látið
taka saman um herstyrk Sovétríkj-
anna. í skýrslunni eru sagðar fáar
nýjar upplýsingar fyrir sérfræðinga,
heldur er hún fyrst og fremst ætluð
almenningi og tekin saman úr gögn-
um sem lögð hafa verið fyrir ráð-
herrafundi NATO til að réttlæta
aukin hernaðarumsvif.
í Pentagon-skýrslunni er m.a. sýnd
staðsetning allra hreyfanlegra meðal-
drægra eldflauga af gerðinni SS 20,
en þeirri gerð má beita á skotmörk í
allri Vestur-Evrópu, að íslandi með-
töldu, Miðausturlönd og norðurhluta
Afríku. Samkvæmt skýrslunni hafa
Sovétmenn nú yfir að ráða 250
slíkum eldflaugum, hverri með
þremur kjarnahleðslum. Af þeim er
175 eldflaugum með 525 kjarna-
hleðslum miðað á aðildarríki NATO.
Kjarnorkuvopnaforði Sovétríkjanna
eykst stöðugt og eldflaugar þeirra
verða sífellt langdrægari og nákvæm-
ari í staðsetningu skotmarka. Nú eiga
Sovétmenn 7000 kjarnahleðslur 1
langdrægum eldflaugum, sem skjóta
má meginlanda á milli. Ekki sizt
veldur það Bandaríkjamönnum
áhyggjum, að Sovétmenn eiga nú
kafbáta af Delta-gerð, sem skotið
geta kjarnorkuflaugum á skotmörk i
Bandarikjunum frá lægjum sínum i
Sovétríkjunum, en þar er óhugsandi
að Bandarikjamenn geti gert þá
óskaðlega.
Þótt enginn samanburður sé
gerður á herstyrk NATO og Varsjár-
bandalagsins, er látið að því liggja að
yfirburðirnir séu hjá því síðarnefnda.
Sagt er að Sovétrikin hafi á síðasta
áratug breytt um stefnu í hermálum,
frá því að efla varnarmátt sinn yfir í
að byggja upp árásarher. Eigi Var-
sjárbandalagið til dæmis meira magn
birgða til efnahernaðar en nokkur
annar her í heiminum. Þá er greint
frá annarri hergagnaeign Sovét-
manna og sagt að þeir eigi um 50 þús.
skriðdreka og framleiði árlega um 4
þús. til viðbótar. Þyrlur þeirra eru
taldar 5200 og sprengjuflugvélar sem
staðsettar eru á flugvöllum i Au'l'tr-
Evrópu eru yfir 3500 talsins. Árlega
framleiða þeir um 12—1300 otrusiu-
flugvélar. Sagt er að Sovétmenn vinni
nú að því að fullkomna vopn til að
skjóta niður gervihnetti, en það gæti
gert þeim kleift að rjúfa samskipti
NATO-ríkja, ef til styrjaldar kæmi í
Evrópu.
Tímasetningin á útgáfu þessarar
skýrslu er varla valin af handahófi.
Reagan-stjórnin stendur nú í ströngu
við að endurnýja herstyrk Bandaríkj-
NATO-rikin hafa yfir að ráða þremur gerðum meðaldrægra eldflauga, en af þeim eru eldflaugar Poseidon-kafbátanna lang-
drægastar, en þær draga frá Bretlandi austur að Úralfjöllum eins og sjá má af myndinni. Sovézku SS-20 eldflaugunum má
skjóta frá Suður-Rússlandi og allt til Islands, eða um 4500 km leið.
anna og allra NATO landa. Af ráð-
stöfunum hennar á því sviði hefur fátt
vakið meiri andspyrnu en hugmyndin
um að koma Pershing II eldflaugum
fyrir í Evrópu, en það átti að vera
mótvægi NATO við SS-20 eld-
flaugar Sovétmanna. Hafa evrópsk-
ir stjórnmálamenn verið tregir til að
veita þeim viðtöku og átt erfitt með
að ganga gegn vaxandi friðarhreyf-
ingu, sem krefst algerrar kjarnorku-
afvopnunar. Lét Reagan nýlega hafa
eftir sér, að ef tekið væri mark á
stefnu þeirrar hreyfingar, myndi það
setja Evrópulönd í mikinn vanda því
lítið gagn væri að friðarstefnu og
hlutleysi gagnvart sovézku hervaldi.
En Reagan þarf ekki síður að sann-
færa sína eigin landsmenn um að
réttlætanlegt sé að útgjöld til varnar-
mála séu skorin minna niður en til
allra annarra málaflokka og að rétt sé
að hefja smíði nýrra sprengjuflugvéla
og nýs eldflaugakerfis. Pentagon-
skýrslan hefur lika á sér nokkuri
áróðurssnið. Þannig segir, að Sovét-
ríkin hafi síðustu 25 árin að meðaltali
notað 12—14% af þjóðarframleiðslu
til hermála, meðan sambærileg tala
fyrir Bandaríkin sé um 7%. Hins
vegar er sleppt að geta þess, sem þó er
oft haldið á lofti í öðru samhengi, að
þjóðarframleiðsla Bandaríkjanna er
tvöfalt meiri en Sovétríkjanna, sem
gerir meira en að vega upp mismun-
inn. Þá er heldur ekki greint frá því,
að tæknilega stendur Rauði herinn
Bandaríkjaher langt að baki.
(Heimildir: REUTER,
INTERN. HERALD TRIBUNE,
POLITIKEN)
gamla. Danska stjórnin vissi fyrst
ekki hvernig hún átti að bregðast við
þessari framtakssemi, en brátt lögðu
vinstrisinnaðir stjórnmálamenn og
menntamenn málinu lið. 1973 viður-
kenndi stjórnin fríríkið sem „félags-
lega tilraun”.
Nú nær Kristjanía yfir 18 hektara
svæði, þar á meðal virkisgarð og
vígisgröf þess forna virkis sem einu
sinni sá um öryggi hafnarmynnis
Kaupmannahafnar.
lögnum á svæðinu. Fé til greiðslu á
rafmagni og vatnsskatti er safnað
með sölu á svonefndum „íbúaskír-
teinum” og kosta þau 150 dkr. á
mann.
Samt sem áður sýna útreikningar
varnarmálaráðuneytisins að íbúar
Kristjaníu greiða aðeins um 1/3 af
Kristjanla: Hefur kostað danska rfkið fjórar milljónir dkr.
fbúarnir reka „öðruvísi” matvöru-
og ávaxtaverzlanir, bakarí, gler-
smiðju, smiðju, flóamarkað, listiðn-
aðarverzlanir, leikhús, veitingahús og
krár. Hluti ágóða af rekstri þessum
fer í greiðslur til varnarmálaráðu-
neytisins, sem er hinn opinberi leigu-
sali íbúanna, og ber það ábyrgð á
meginviðhaldi og nauðsynlegum
Caspar Weinberger á blaðamannafundinum þar sem hann útskýrði innihald
Pentagon-skýrslunnar.