Frjáls verslun - 01.04.1939, Page 3

sem taiið er að byggist á jafnrétti og lýðræði.
Aiit petta gerist undir yfirskyní iiinnar svoKöil-
uou „noioatóiuregiu“, sem iieí'ir borið hiut-
arægni isienzkra yíirvaiha langt ut fyrir iands-
stemana.
JSamkvæmt þessari feglu fer hlutur kaup-
mannaverziana af heildarinnfiutnmgi peirra
vara, sem mest eru takmarkaðar, minnkandi frá
ári til árs. Jhiftir því sem félagataia samvmnu-
íélaganna eykst, mmnkar mníiutningur ann-
arra. Því hefir verið fylgt fast eítir, ao höfða-
tölu-forréttindin séu gerö gildandi og ákveóinn
hluti innflutnmgsins heimtaður við hverja út-
hlutun. Þó hafa aldrei verið færðar fram giidar
sannanir íyrir pví, að samvinnufélögm hafi að
öiiu leyti á framfæri sínu þaxm íjöida lands-
manna, sem haldið er frarn. iiig hefi farið fram
á, að sannað yrði með fullkomnunx skýrslum og
rannsókn, hver hinn raunverulegi íramfærslu-
fjöldi félaganna sé. Ekki vegna þess að ég við-
urkenni, aö hér sé um sanngjarnan grundvöll
að ræða fyrir úthlutun, heldur til þess að fá úr
því skorið, hvort grundvöllur þessi, sem byggt
er á, er sannur eða ímyndaður. En þetta hefir
aldrei fengist fram. Það er gefin upp skrá yfir
þátttakendur félaganna og hverjum þátttakaixda
var svo ætlað að hafa 3—4 manns í heinxili.
Hitt er vitanlegt, að í félögunum er fjöldi af
einhleypum nxönnum, sem eixga fjölskyldu hafa
á franxfæri síixu. Mun sérstaklega vera nxikil
brögð að þessu í kaupstöðuixum, þar sem fólk
er imxi-itað í félögin og talið til meðlima, án þess
að það þurfi að leggja íxokkuð af mörkum. Gild-
ir þetta ekki hvað sízt unx Kaupfélag Reykj a-
víkur. Höfðatölureglan er því byggð á trú eix
ekki vissu og er furðulegt að slíkt skuli haldast
uppi.
Til þess að sýna þetta exxxx betur, skal ég geta
þess, að eitt af félögunum telur, að hver félags-
maður hjá sér hafi 7—8 mamxs í heimili. Ef öll
félögin teldu svona ríflega franx þyrftu kaup-
félögin ekki að hafa nema um 15 þúsund meö-
limi til þess að geta heimtað allan imxflutning
til landsins, samkvæmt höfðatölureglunni.
Hverju maixnsbanxi er ljóst, hvílík fjarstæða
þetta er.
Menix munu nú spyrja hver árangur hefir
orðið á framkvæmd höfðatölureglunnar. Sá
árangur liggur nú ljóst fyrir og er sannanlegur
með tölum. Eiixs og kunnugt er, gerði Vei'zluix-
arráðið og Samband ísl. samvinxxufélaga með
sér saixxning þann 14. jan, 1936, þvingunarlaust
og af frjálsum vilja um þann hundraðshluta af
innflutningi ýmsra vöruflokka, seixx talið var
sanngjai’nt að kænxi í hlut Sanxbandsins. Eins
FBJÁL3 VERZLUN
og kunnugt er, sagði Sanxbandið upp þessu sam-
koixxulagi nokkrunx nxáixuöuixx síðar, en það hefir
samt suxa sögu ao segja. Hér kemur samaxxburð-
ur á úthlutuninxxi:
Skv. sanxn. Úthl. nú.
1. Kornvönxr ............. 30% 36%
2. Nýlenduvörur .......... 22% 30%
3. Vefnaðarv. vei’zl...... 14% 23%
4. Skófatn. verzl......... 11% 19%
5. Eyggingarv. verzl......13i^% 28%
6. Búsáhöld .............. 14% 30%
Þessi skrá þarf engrar skýringar við. Hún
sýnir hversu íxxikið hefir liækkað úthlutun til
saxxxbandsfélagaixna frá 1936 til 1939. Hún sýn-
ir lxvert stefxxir í þessuixx efnunx og alltaf hækka
tölurixar með hverju áii.
Leyfi unx fi-jálsan gjaldeyri hafa undanfarna
sex máixuði verið svo að segja íxxarklaus, því að
gjaldeyrir út á þau hefir verið nær ófáanlegur.
Víxlar eru endursendir eða þeim er framlengt
íxxeð íxxjög lítilli afboi’gun. Kröfur fyrir nauð-
synjavörum hafa orðið að liggja í bönkunum
íxxánuðum saman. Sunx fii'nxu hafa enn liggjandi
kornvöru á afgreiðslum skipanna síðan í sept-
ember í haust, vegna þess að þau haf a ekki feixg-
ið að greiða þær. Mörg stærri innflutniixgsfii’nxu
hér eru að konxast í þrot nxeð innflutning, vegna
þess að ekki er hægt að halda áfram að panta
vörur, þegar ýmist eru víxlar fyrir vörunum í
vanskilunx eða þau fá ekki að leysa ki’öfui’nar,
senx hvíla á seixdiixguixunx.
Meðaix þessu fer franx, sem ég hefi nú lýst,
er hér einn aðili í landinu, sem hefir tök á að
staixda í skilum fyrir sinn innflutning. Þetta
væri þó sízt lastaixdi, ef aðrir gæti setið við
sama eld. Þessi gjaldeyrisfríðindi samvimxu-
félaganna er önnur hliðin á þeim réttindamis-
mun, sexxx stjói'ixarvöld laixdsiixs hafa skapað í
baráttu siixni gegn verzlunarstéttinni.
Þetta ástaixd, seixx ég hefi nú lýst í gjaldeyr-
ismálunum veröur aö breytast. Þessi þjóð væri
ekki annað en hópur af geðveikunx sálum,
stjórnað af geðveikunx mönnum, ef þetta er lát-
ið haldast lengur. Það, senx fyrst þarf að greiða,
eru hinar iixnifrosxxu vei’zlunarskuldir landsins.
Að öllu athuguðu, eru tvær nxeginhliðar á inn-
flutixiixgs- og gjaldeyrismálunum, senx mestu
skipta nú fyrir verzlunarstéttina. Það má segja,
3