Frjáls verslun - 01.07.1943, Page 27

Viðleitni óhæfra manna
Einn af höfuðpostulmn vandlætingarinnar í
voru „borgaralega" þ.jóðfélagi, Halldór Kiljan
Laxness, ritaði fyrir nokkru í „Þjóðviljann"
grein um „viðhorf dagsins“. Aðalkjarni um-
ræddrar greinar var sá, að við Islendingar vær-
um að bauka við allskonar framfaratækni, en
hefðum ekki tök á neinu. Rafmagnið væri lítið
og alltaf að bila og yfirleitt öll okkar vélamenn-
ing á völtum og fallandi fæti. Allt okkar fram-
farabrauk væri „dilettanteri", viðleitni óhæfra
manna.
Þessi grein er eftirtektarverð að því leyti,
að úr henni skín svo augljóst skilningsleysi á
seinni ára sögu okkar og fullkominn illvilji í garð
þeirra manna, sem tekið hafa sér fyrir hendur
að ryðja nútíma tækni braut í landinu.
Það er í þessu sambandi ekki ófróðlegt að
hafa í huga, að fyrsti verkfræðingurinn, sem
íslendingar eignuðust, er enn við líf og starf
á meðal okkar. Svo skammt er síðan verkleg
þekking á vísindalegum grundvelli, barst til
landsins. En sókn íslendinga í þessum efnum
hefur verið hröð, sannkölluð leiftursókn. Alls-
staðar blasa við afrek unnin á síðustu áratug-
um. Sífelt læra landsmenn nýjar vinnuaðferðir
og taka í þjónustu sína nýja vélar. Allt hefur
þetta skeð á fáum árum. Það má segja að
þetta hafi skeð á einu augnabliki í sögu okkar.
Svo rís upp maður, sem aldrei á ævi sinni hefur
lagt fram handtak í þessum efnum, og dæmir
allt þetta vera viðleitni óhæfra manna. Ástæðan
er sú, að vegna fiutningaörðugleika nú á stríðs-
tímunum, hefur rithöfundurinn nú um stundar-
sakir ekki nægilega skært ljós í lampanum
sínum tii að skrifa skáldsögur þær, sem hann
án efa ætlast til að verði lífseigari en verk
þeirra manna, sem hann reynir að gera lítið úr.
En hvað mundi Halldór Kiljan Laxness segja,
ef þessar framfarir, sem átt hafa sér stað í
verklegum efnum á Islandi hefðu skapast í
sósíalistísku ríki? Auðvitað mundi hann rita
langar lofgreinar um hinar miklu sósíalistísku
; framkvæmdir, sem væru óviðjafnanlegar að
hraða og gæðum. Það hefur jafnan verið við-
kvæði H. K. L. og annara kommúnista, að ekki
bæri að furða sig á þótt margt færi aflaga og
; á afturfótunum í Rússlandi, því þar væri alltsvo
ungt og óþroskað. Jafnvel þótt hungur hafi
dunið þar yfir hefur þetta- sama viðkvæði verib
FR.7ÁLS VEKZLUN
í blöðum kommúnista. En hér heima, 1 fámennu
og fátæku „borgaralegu" þjóðfélagi á allt að
ganga eftir snúru, hér má ekki verða töf á
neinu. Jafnvel eru erfiðleikar af völdum styrj-
aldar ekki taldir þar afsakanlegir.
Allar þær framfarir á efnalegu sviði, sem
hér hafa orðið á síðustu áratugum hafa gerst
án þátttöku komúnista. Þeir hafa ekki beitt
sér í þeim efnum til eins né neins og vafasamt
að svo verði nokkurntíma.
ÞEGAR HERRAMENN HITTUST . . .
Framh. af bls. 25.
heilsu sinnar vegna gæti hann ekki drukkið í
botn, en jafnframt kvað hann svo á, að ef ein-
hverjum okkar ekki tækist að drekka úr bik-
arnum í botn í einum teig, skyldi hinn sami
verða að drekka annan til. Til sannindamerkis
um að ekki væri eftir skilið skyldi sá, sem
lokið hafði, hvolfa bikarnum án þess að úr
rynni. Síðan rétti hann fullan bikarinn þeim
næsta og gekk hann svo á milli allra. Þótt menn
neyttu allra lífs og sálarkrafta tókst þó ekki
betur en svo, að tveir urðu í hegningarskyni að
tæma annan bikar. Við vorum slegnir ótta yfir
afleiðingum svo mikillar drykkju og kviðum
því mest að bikarinn yrði aftur látinn ganga
milli. En þá voru bornar fram sykraðar pönnu-
kökui' og síðan sagóbúðingur með rjóma. Það
var ekki til neins þótt við börmuðum okkur
yfir því að við hefðum ekki magarúm fyrir
slíkar veitingar, við urðum að taka aftur á
diskana en síðan var boðið kaffi í öðru herbergi.
Ekki höfðu þó þrengingar okkar tekið enda.
Okkur brást algerlega að kaffið ætti að binda
enda á veizluna. Þégar við fyrst komum inn í
húsið höfðum við tekið eftir gríðarstórri súpu-
skál úr postulíni, sem stóð að við héldum til
skrauts. En nú tók ung stúlka skálina og bar
hana fyrir okkur og þar með glös, sem voru
á við stærðar ölglös. Við litum hver á annan
skelfingu lo'stnir, er við sáum að skálin var full
af heitu púnsi svo rauk úr. En hér var ekkert
undanfæri. Við reyndum að líta giaðlega út
og gera skyldu okkar.
Eftii' nokkra stund kvöddum við hinn gest-
risna húsbónda okkar, sem fylgdi okkur niður
að sjónum.
27