Frjáls verslun - 01.06.1947, Blaðsíða 3

brenridir. Á efri árum sínurn og er um hægði
hjá honum rækti hann húslestra með vissri skip-
an, og hafði þann hátt á, að hann las hvern
dag í ritningunni sumar og vetur og söng Passíu-
sálma.
Heldur þótti Skúli jafnan uppstökkur og reiði-
gjarn, en stillti þó allvel orðum sínum er hann
var ódrukkinn, og var ei uppnæmur fyrir. þótt
hann væri borinn ýmsum sökum. En við öl var
liann órór og orðhákur hinn mesti, er því var
að skipta, og var þá stundum laus höndin, því
geðið var afarmikið. Tóku menn þó allvel upp
fyrir honum, því hann var í áliti miklu og vin-
sæll hjá mörgum, enda bætti hann oft rausnar-
lega fyrir yfirsjónir sínar. Aftur á móti var
hann með öllu laus við heiftrækni og eru við-
skipti hans við Bjarna sýslumann Halldórsson
og niðja hans ljósast dæmi þess. Þeir voru um
eitt skeið allmiklir mótstöðumenn, en Skúli
gleymdi því öllu, er Bjarni studdi iðnaðarfram-
kvæmdir hans. Tók hann að sér Halldór son
hans og hafði hann í þjónustu sinni, og er lát
Páls Bjarnasonar spurðizt frá Leipzig 1759, gerði
Skúli erfi hans allvegsamlegt í Kaupmannahöfn
og bauð til Rantzau stiftamtmanni og 8 íslenzk-
urii stúdentum. Hafði Páll þótt afbragð annarra
íslenzkra námsmanna fyrir vitsmuna sakir og
lærdóms.
Öilum samtíðarmönnum Skúla ber saman uin,
að liann hafi verið manna iðjusamastur og ham-
hleypa hin mesta, og jafnvel fjandmenn lians
láta hann njóta sannmælis í því efni. „Hann var
erfiðissamur í mesta lagi, svo liann gat varla
iðjulaus verið,“ segir Magnús sýslunraður Ketils-
son um hann. Það þarf varla að taka þetta fram,
því líf hans allt ber það með sér, að elja hans
og starfsþrek hefur hlotið að vera framúrskar-
andi, og munu fáir íslendingar liafa jafnast á
við hann í þeim efnum, að undanskildum þeinr
nöfnum, Jóni Eiríkssyni og Jóni Sigurðssyni.
Af því, er fyrr í riti þessu hefur sagt verið um
landfógetaembættið, má ráða, að það var full-
komið meðalnrannsverk að rækja þær skyldur
allar svo vel færi, og engin vafi á því, að Skúli
veitti embættinu góða forstöðu lengi vel. Er það
eitt víst, að honum tókst með útsjónarsemi og
kostgæfni að auka að nrun tekjur konungs af
landinu. Landfógetaenrbættinu fylgdu svo nrikl-
ar skriftir, að í skjalasafni stjórnarinnar eru em-
bættisbréf svo hundruðum, ef ekki þúsundum
skiptir frá hans hendi. Frá því að iðnaðarstofn-
anirnar komust á fót og til ársins 1767, er hann
t
Frá Viðey — Heimkynni landfógetans um 45 ára skeið.
Ilér er hann grafinn.
gekk úr stjórn þeirra, varði Iránn til þeirra miklu
starfi og miklum tíma. Varð hann eigi aðeins
að hal'a eftirlit með liúsum þeim, er reist voru,
og að allt kæmist vel á fót í öndverðu, heldur
varð Iiann og stöðugt að hafa vakandi auga á
iðnaðinum, svo ekkert til skorti, það er þurfti,
og sjá um að öllu væri hiklaust fram haldið.
Færi svo að eitthvert smáóhapp bæri að hönd-
um, komst allt í óreiðu og allir stóðu uppi
ráðalausir, áður til hans náðist. Honum var þetta
að vísu sjálfum eigi svo ókært undir niðri, því
það var ljósastur vottur þess, að stofnanirnar
máttu eigi án hans vera, og veitti honum jafn-
framt tækifæri til að hafa hönd í bagga með um
alla hluti. En hitt liggur í augttm uppi, að eigi
hefur það verið fyrirhafnarlítið. Það eitt, að
hann fór alls 18 sinnurn utan í þarfir stofnan-
anna, nægir til að sýna, hve lítið hann sparði
sér umstang og erfiði, er um velferð þeirra var
að ræða. Sjálfur flutti hann öll mál sín, bæði
þau er hann átti við verzlunarfélagið og ein-
staka rnenn, og mega þeir einir, er nokkur kynni
hafa af málaferlum, gera sér ljóst til fullnustu,
hvert starf það var að taka saman og rita allan
þann aragrúa af sóknai'- og varnarskjölum, er
hann varð fram að leggja í hinum mörgu og
flóknu málum sínum. Enn fremur var honum árið
1760 falið á hendur af stjórninni að sernja nýja
jarðabók um allt ísland. Grennslaðist hann eftir
ásigkomulagi jarðanna og hafði auk þess ýmsar
jarðabækur frá eldri tímum til samanburðar.
Lauk hann því starfi sínu á 9 árum, og er jarða-
bókin í 23 gríðarstórum bindurn. Auk þess samdi
Skúli eigi allfáar ritgerðir, og eru þessar helzt-
ar: „Um garnspuna“, „Sveitabóndi“, „Fyrsti
viöbœtir til sveitabóndans”, „Um trévöxt d ís-
FRJÁLS VERZLUN
99