Frjáls verslun - 01.06.1947, Blaðsíða 5

Reykjavík á döfium Skúla fógeta. Hér sjást „Innréttingarnar”,
en svo voru iðnfyrirtæki Skúla jafnan nefnd. — Skúli má
teljast faðir Reykjavíkurborgar.
statt var. Vinnufólkið við stofnanirnar átti þar
áthvarf sitt er hann var. Lét hann sér mjög annt
um hag þess og tók það sárast af öllu, er það
var svift allri atvinnu við stofnanirnar.
Þegar litið er til skapsmuna Skúla má það
líklegt þykja, að samtíðarmönnum hans hafi
þótt hentara að eiga liann heldur að vini en
óvini, enda urðu fáir til að etja kappi við hann
meðan hann var í blóma lífsins. Segir Magnús
Ketilsson um hann, að hann hafi verið „vinfast-
ur, trölltryggur og undirhyggjulaus." En þar
varð aftur nokkuð að koma í móti og gat eigi
verið um hálfvelgju að ræða í vináttumálunum,
þar er hann átti í hlut, því maðurinn var svo
gerður, að hann krafðist alls eða einskis. Átti
liann því fáa vini, en þeir voru og að sama skapi
tryggir. Var þeirra helztur Jón Eiríksson og var
liann á við marga. Var einkar kært með þeim
Skúla. Hafði Jón látið eitt af börnum sínum
heita í höfuð Skúla, og alla þá tíð, er Jón átti
bústað í Kaupmannahöfn, tók hann Skúla tveirn
höndum, er liann kom þar. Þegar fregnin um
andlát Jóns barst til íslands, brá Skúla mjög og
varð þetta á orði: „Þar gátu þeir farið með hann,
nú er úti urn ísland!“ Þetta eru hin einustu
æðruorð, er Skúli nokkurn tíma lét sér um munn
fara, svo menn viti til, og er það mál manna,
að hann hafi aldrei orðið sami maður eftir lát
Jóns. Magnús Gíslason amtmaður var og vinur
lians fullkominn lengi vel. Af öðrum mönnurn
hafði Skúli einna mestar mætur á Hannesi bisk-
upi Finnssyni.
Eins og Skúli átti trygga vini, átti hann og
öfundarmenn eigi allfáa meðal landa sinna, en
heldur þótti þeim hentara að láta eigi mikið
nafns síns getið, er þeir réðust að honum. Móðg-
FRJÁLS verzlun
uðu þeir hann á margan hátt og létu sér eigi
nægja með að berjast gegn framfaratilraunum
hans og fyrirtækjum, heldur réðust þeir og á
mannorð lians bæði í ræðu og riti og brugðu
honum um allskonar ósóma. Eftir dauða Skúla
greindi menn og á um hann. Voru sumir all-
ófúsir á að kannast við afreksverk lians, en sum-
ir hófu hann aftur á móti til skýjanna. í rit-
gerð nokkurri, er Finnur Magnússon skrifaði um
íslenzka merkismenn á 18. öld, er Skúla getið
einna síðast og með þessum orðum: „Því ber
eigi að neita, að Skúli Magnússon, landfógeti á
íslandi, hefur á ýmsan hátt unnið föðurlandi
sínu gagn, en hluttaka hans í pólitík er enn
alltof ókunn og dulin til þess að hægt sé að meta
gerðir hans í þessu efni. Allra sízt er mér hent
að kveða upp nokkurn dóm í því máli.“ Þetta
er allt og sumt sem Skúli fær, en sumir aðrir,
er allfæstir munu kannast við að nafni, eru þar
víðfrægðir á 3—4 blaðsíðum. í blaði nokkru í
Kaupmannahöfn söng aftur á móti við annan
tón, er lát Skúla spurðist. Þar segir svo: „Hann
var einn meðal hinna merkustu manna og leit-
aðist við með stakri elju og sannri föðurlands-
ást að verða ættlandi sínu að gagni. Hann er
hniginn í valinn, en nafn hans og orðstír mun
æ lifa.“
Skúli var maður hugprúður mjög og kunni
eigi að hræðast. Kom það þráfaldlega fram, en
aldrei Ijósar en tvisvar í utanferðum hans.
Hreppti hann hafvillur og storma og átti með
snarræði sínu og kjarki mestan og beztan þátt
í, að bjarga bæði skipi og mönnum. Hefur Grím-
ur skáld Thomsen kveðið um það citt af kvæð-
um sínum, er flestum íslendingum mun kunn-
ugt.
Þess heyrist alloft getið um Skúla, að hann
hafi verið hneigður til drykkju, og munu eflaust
hafa verið talsverð brögð að því, einkum á fyrri
árum. Þó er þess jafnframt getið, að það hafi
eigi komið í bága við embættisstörf hans, því
hann var vanur að geyma sér drykkjuna þar
til störfum var lokið. Viðureign hans við Budtz
kaupmann og næturförin. til Hafnarfjarðar sýna
það þó og sanna, að hann á stundum kom all-
ófyrirleitlega fram er hann var drukkinn. Hins
vegar er það víst, að hann lagði mikið af drykkju
með aldrinum og fór þá betur með vín, þá sjald-
an hann neytti þess að mun. Þess ber og að geta,
er um drykkjuskap hans er að ræða, að á 18.
öld var víndrykkja mjög tíð um öll Norður-
lönd, eigi sízt með embættismönnum, og þótti
101