Frjáls verslun - 01.06.1947, Blaðsíða 4

lancli”, „Annar vidbœtir til sveitabóndans” og
„Svar til Islandophilus”. Af óprentuðum ritgerð-
um hans má telja: „Beskrivelse over Gulbringe
else af IslandÞessar tvær ritgerðir sendi hann
„Landbúnaðarfélaginu” danska og fékk fyrir aðra
þeirra heiðurspening úr gulli, en fyrir hina 40
dali. Allar eru ritgerðir hans vel skrifaðar, sum-
ar jafnvel prýðisvel.
Skúli var maður bæði handhagur og sjónhag-
ur og sagði sjálfur fyrir verkum um byggingar
állar og mannvirki, er hann var riðinn við,
Jenda hafði hann og hina mestu unun af því.
Útsjónar- og framkvæmdasamur þótti hann í
búnaði og verkstjórn og kom það ljósast fram
er Íiarin bjó að Ökrum og. var umsjónármaður
Hólastóls. Var að jafnaði hart í ári um þær
mundir, en margir munnarnir á Hólum, og
þurfti því mikla fyrirhyggju og aðdrætti, ef eigi
skyldi bresta. Fór honum þetta svo vel úr hendi;
að allir luku lofsorði á, og eigi sízt Harboe
biskup, en bæði fyrir og eftir þótti mikils á vant
í þessu efni, og horfði jafnvel stundum til vand-
r.æða.
Að rnörgu þótti Skúla kippa í kynið til for-
feðra sinna, Vatnsfirðinganna, um skaplyndi.
Hann var bæði stórhuga og harðdrægur, ein-
ráður og drottnunargjam, er því var að skipta,
og það stundum meira en góðu hófi gengdi.
Kunni hann og að meta þessa eiginleika hjá öðr-
um mönnum og gazt vel að öllum þeim, er ein-
beittir vöru, hvort sem var í góðu eða illu. Af
stórmennum sögunnar gazt honum bezt að þeim,
er fullhugar voru eða ofurhugar, og þó um
leið þrautseigir, og voru þeir Hannibal, Pétur
mikli, og Karl XII. í mestum metum hjá honum.
Sjálfur var Skúli hinn staðfastasti í öllum fyrir-
tækjum sínum og athöfnum og hinn kappsam-
asti í hvívetna. Þegar hann hafði tekið sér eitt-
hvað fyrir hendur, barðist hann fyrir því af al-
efli og vægðailaust við hvern sem var að etja
og var fús til að leggja alla krafta sína og alla
velferð sína í sölurnar, ef á þurfti að halda. Hann
vildi annað tveggja, fá því fram komið, er hann
hafði tekið í sig, eða falla ella, og liann hætti
aldrei við neitt fyrri en fullreynt var, en það
var seint að hans áliti, því þótt flestum öðrum
þætti vonlaust um sigurinn, þá örvænti hann
eigi. Kom það ljósast fram í baráttu hans um
stofnanirnar. Hann var allra manna harðskeytt-
astur í baráttu sinni, og oftast svæsinn og óbil-
gjarn enda átti hann sjálfur oft um sárt að binda.
Gaf einkum rarin á þessu, er hann barðist við
100
verzlunarfélögin um stofnanirnar og verzlunar-
málið, enda barðist hann þar fyrir þeim tveim
stóimálum, er honum þótti sem velferð landsins
væri undir komin. Lét hann aldrei sitt eftir
liggja að sækja kaupmenn að lögum, er honum
þótti sem þeir þröngvuðu kosti landsmanna,
enda bæði óttuðust þeir hann og hötuðu.
Það var einkurn í viðskiptum við höfðingja
Og rneiri háttar menn, að Skúli beitti hai'ðneskju
sinni og hroka. Ekkjum og munaðarleysingjum
reyndist hann jafnan vel. Um þær mundir er
liann var sýslumaður í Skaftafellssýslu fórst hon-
um einkar vel við ekkju formanns síns í em-
bættinu, Jóns sýslumanns ísleifssonar, studdi
hana' örlátlega og fluttí svo mál hennar við
stjórnina, að kónungur gaf lierini eftir allmikl-
ar skuidir. Var hann að eðlisfari einkar brjóst-
góður maðrir og mátti, sem merin segja, ekkert
áumt sjá; Einkum tók hann sárt til fátæklinga,
er honum þótti hart leiknir af meiri háttar
mönnum, eigi sizt kaupmönnum, og gerði sitt
til að réttá hlrit þeirra. Eru margar sögusagnir
um þetta og ein sú, er hér greinir. Hann var
eitt sinn staddur í Hafnarfirði er húsmannsræf-
ill kom til hans og sagði kjökrandi: „Hjálpið
þér nú, ltérra minn!” „Nú hvað er um að vera?”
spyr. Skúli. „Ég keypti í pils handa konunni
minni úti á skipi, en kaupmaðurinn tók það af
mér er í land kom.“ „Miklar andskotans hey-
brækur eruð þið!“ segir Skúli og vindur sér inn
í búðina. Húsmaðurinn lötrar á eftir í öngum
sínum, til að vita hvort landfógeti ætli að greiða
nokkuð fyrir sér, og hímir við búðarborðið.
Skúli gengur stundarkorn þegjandi um gólf í
búðinni, víkur sér síðan að húsmanninum og
segir: „Ætlaðir þú ekki að fá í pils handa kon-
unrii þinni?“ „Jú, herra minn,“ segir húsmaður-
inn. Skúli víkur sér þá að verzlunarþjóninum og
segir: „Mældu honum í pilsið!” „Hann er hér
skuldugur," segir hinn, en gerir þó sem honum
var sagt. „Þarf konan þín ekki líka svuntu?“
segir Skúli við húsmanninn. „Æ, ég get ekki
keypt það,“ segir hinn. „Nóg er að orðið,“ seg-
ir verzlunarþjónninn. Lætur Skúli þá brýrnar
síga og hvessir rómirin og segir: „Miklir arid-
skotáns fantar eruð þið! Kaupið áf skipsmönn-
um forboðnar vörur og takið af aumingjum það
sem. þeir kaupa. Mældu honum strax í svunt-
una!“ Er eigi annars getið en að svo hafi verið
gert. Er það auðsætt af orðbragðinu, að land-
fógeti hefur kaft eitthvað í kollinum, en jafn-
an reyndist hann svo fátæklingum hvernig sem á-
FRJÁLS VERZLUN