Frjáls verslun - 01.10.1950, Side 22

á þeirri stundu, er Morgan skipstjóri gekk á land, var
hetjan unga í skóla.
Þetta lét ég mér í léttu rúmi liggja. Það, sem þjak-
aði mér, var af allt öðrum toga spunnið: Ef Jonni
og Lassi hefðu hvergi verið nærstaddir, hefði ég get-
að keypt bæði smásjá og bókahníf, og þó átt peninga
afgangs.
Ég sóttist eftir að skoða stóra verðlistann frá vöru-
húsinu, og það gerði svo sem margt fullorðna fólkið
líka. Þar gaf að líta allt milli himins og jarðar, allt
ofan frá kvenkjólum niður í músagildrur. Varla fannst
önnur sú bók, er haft gat jafn örvandi áhrif á hug-
myndaflugið. I verðlistanum var mynd af hlut, sem ég
vildi leggja á mig árastrit til að eignast: Smásjá, sem
kostaði níutíu aura.
Nú sá ég að vöruhúsið hefur verið allörlátt á stór
orð. „Smásjáin“ var aðeins leikfang, með linsum úr
rúðugleri. En þótt ég hefði kunnað að gera á því grein-
armun, hefði það engu breytt.
Bókastoðirnar fengust líka í borginni og kostuðu
tvær krónur.
Nokkuð kynni að hafa bjargast, ef við hefðum strax
skipt með okkur peningunum. En ég gat ekki fengið
af mér að láta þá af hendi. Fyrst það var nú ég, sem
fjársjóðinn fann, mátti ekki minna vera en þeir leyfðu
mér að gera kaupin. Eftir nokkurt þóf gengu þeir að
þessu, og Jonni setti upp spekingssvip: Þá verðurðu
að traktera okkur á límonaði.
Ég féllst undir eins á það. Límonaði hafði enginn
okkar smakkað, síðan á jólatrésskemmtuninni hjá
verzlunarmannafélaginu — og nú gátum við drukkið
það um hásumarið! Og það kostar líka sama sem ekk-
ert, sagði Lassi. Bara fimtán aura handa hverjum, ef
við ekki tökum flöskurnar.
Við Ijómuðum allir upp við þá hugsun, að fimmtán
aurar væri skítur og ekki neitt! Við skálmuðum inn
til bæjarins og upj) aðalgötuna, litum hæðnislega á
hina drengina, bölvuðum og spýttum við tönn: Vík-
ið til hliðar! Hvorki Alexander mikli, Cæsar né Djeng-
is Khan hafa nokkru sinni fundið svo til valds síns sem
við. Engum gat blandast hugur um, að hér voru menn
framtíðarinnar á ferð. Enginn gat séð, að hjarta eins
drengsins barðist af örvilnan: Smásjáin, smásjáin!
Heitur lófi hans lukti fast um koparhrúguna í buxna-
vasanum. Smásjáin! Nú gat maður loksins fengið að
sjá, hvernig fæturnir á flugunum voru í raun og veru,
og allar þær óteljandi bakteríur, sem kennarinn sagði
að væri krökt af allsstaðar. Könguló hlaut að sýnast á
stærð við fí).
Meðan við þömbuðum límonaðið úti í húsasundi,
mundi ég enn eftir smásjánni. Við ur'Sum ölvaðir. Við
vissum að sumir menn drekka sig fulla, og við urðum
fullir, og mér finnst nú sem við höfum á einum degi
gengið um öll hin þekktu svið drvkkjumannsins, allt
niður í minnisleysi og . . .
í vímunni gleymdi ég smásjánni, eins og þegar gift-
ur maður gleymir konu og börnum og skónum, sem
sóla þarf. Það er heldur ekki að undra þótt ég gleymdi
bókastoðunum, úr því það hendir beztu menn að
gleyma að borga rafmagnsveitunni, kaupmanninum,
mjólkursamsölunni og vinnustúlkunni.
(Fólk heldur að skáldin Ijúgi, en skáldin eru einu
mennirnir, sem reyna að halda sannleikanum á lofti.
Ég hef einu sinni gefið manni hálfan asperínskammt.
Við sátum í veitingakrá og drukkum kaffi. Við urðum
að láta okkur nægja að skraja um nautnalyf, þar sem
við höfðum ekki efni á að kaupa þau. Við töluðum
meðal annars um kókaín. Að lokum sat ég einn í
kránni með þessum manni, sem ég kunni annars eng-
in deili á. Houm svipaði til fljúgandi jötunuxa. Hann
vék aftur umræðu sinni að kókaíninu. Mér skildist á
því, sem hann sagði, að hann hefði ekki meira vit á
kókaíni en lifnaðarháttum íbúanna á Satúrnus, og
þessvegna var óhjákvæmilegt að ég fengi þessa hug-
mynd. Viltu reyna? sj)urði ég (ég þéra einungis fá-
ráðlinga og fólk, sem ég hef mætur á). Ég er nefni-
lega dálítið hneigður fyrir kókaín og ber jafnan á
mér einn eða tvo skammta. Áhrifin eru ansi notaleg
en nokkuð heiftug í fyrstu, svo að þér er réttara að taka
aðeins hálfan skammt.
Augun í honum slcutu gneistum af eftirvæntingu.
Er þetta ekki óhæfilega dýrt? 0, svaraði ég, aðeins
átta krónur skammturinn, ef maður hefur góð sam-
bönd.
Ég skij)ti skammtinum í tvennt: Gleyptu nú þetta
og skolaðu því niður með kaffi. Þá kom í ljós að hann
hafði heyrl eitthvað um það, að maður ætti að sjúga
kókaínduft uj)p í nefið. 0, sagði ég, það er nú svo
mörg hégiljan í heiminum. Þú hlýtur þó að sjá, að
slíkt væri hreinasta fjarstæða. Hefurðu nokkurntíma
heyrt talað um að menn sjúgi brennivín upj) í gegn-
um nefið?
Hann hvolfdi ofan í sig hálfum aspirínskammtin-
um, og eftir það tókst honum að gera mig öldungis
forviða. Það sveif á hann á augabragði. Eftir tvær mín-
útur var einna helzt svo að sjá að hann hefði þambað
úr fjórtán staupum með sterkri viskýblöndu. Þjónn-
inn sakaði hann um að hafa haft áfengi meðferðis og
drukkið það í óleyfi og óhófi, og allt endaði þetta
með afskaplegu hneyksli og ótrúlegustu tilburðum.)
Við strákarnir vissum, að menn urðu skrítnir í koll-
inum, ef þeir drukku sérstakan vökva. Þar fyrir utan
voru hugmyndir okkar um þetla afar óskýrar. Við
héldum svallinu áfram, hlógum og hrópuðum og réð-
um lögum og lofum, en vorum samt áfram börn og
keyptum brjóstsykur, lakkrís og gúmmíkarla fyrir
megnið af peningunum . . .
Hvað gerir sá maður, sem drukkið hefur út á öll
sín laun? Það er næsta misjafnt, en stundum ber við
að hann laumast heim og stelur þeim fáu krónum, sem
konan á eftir af búpeningunum. Sem við nú stóðum
158
FRJALS VERZLUN