Frjáls verslun - 01.12.1952, Blaðsíða 4

úr því, að hann hefði verið skrifaður fyrir sel, sera
hann kannaðist ekki við að hafa 'tekið; það voru: et
Par Seler (axlabönd). Annar kannaðist ekki við
Hægter (krókapör), sem hann átti að hafa tekið.
Staupasala var þá í öllum búðum og tíðkaðist mik-
ið. Venjulegast keyptu menn „kvart“-pela. Hálfpeli
var líka oft key])tur, og sá ég engan hika við að drekka
hann út í einu. Eigi allsjaldan sá ég menn drekka
pela í einu, og einu sinni sá ég sjómann einn renna
út hálfpotli. og man ég, að mér blöfkraði sú sjón. Það
var mikið þarfaverk, þegar það var hannað að selja
og gefa staup í búðum. Auk hrennivíns var einkum
selt romm, extrakt og kirsuberiabrennivín (alltaf
kallað kisa). Að drekka í einu pela eða iafnvel hálf-
pott af ..kisu“, þótti lítið kraftaverk. Það hótti smán
að hjóða minna en pelamál af henni. Extrakt, „est-
rass“. var líka drukkin í nelatali. Ö1 hekktist há varla
á H"ckum, en var drukkið á knæpunni úr tunnum í
ölkollum.
Eins og lítið var gert til þess að lokka viðskinta-
menn inn í húðina. eins var ekki mikið haff við há
í hrð'nni. henar heir komu til að verzla. TTmhúða-
pannír var ekki srefinn, nema stúlkum. Ofr hað helzt
þeim af heldra tæginu. osr utan um léreft aðallerra.
Umhúðir urðu menn vfirleitt að hafa með sér ^íálf-
ir: hn voru v'ðast aefnir smánokar undir rúsínur eða
annað hess háftar íí minni húð límdum við húshóndi
minn hppsa noka siálfir). S'aldan var aefinn tanni í
flösku, heldur papnír. sem vafinn var í stútinn. Sveita-
menn hurftu hess s’aldan við, bví að heir hnfðu ekki
annað "las en ferðanetann. en heir hnfðu kúta. og
var spvta :afnan til reiðu. hæði til að búa um divik-
ann o" aðalnnið. sem annaðhvort var á öðrum botn-
inum eða á miðri bumbunni.
T húðunum var há verzlað með alla skapaða hluti
milli himins nor iarðar. Þá voru engar sérverzlanir. Þó
var ekki mikið að gera daglena. nema vissa tíma árs:
í þorrakomu. þegar vermenn komu að úr öllnm átt-
um. í lokin — há var vennilega mikið ..fvllirí“ og
ólmti — um Tónsmessulevti, um lestirnar — sem
stóðn hæst frá S.—TÖ. iúní — og um réttalevtið á
hansfin. Þessa á milli var lítið að gera. í heim tóm-
stnndum höfðu há héðarsveinar fhá var stúlka hvergi
í Tv'ðT vm'-an starfa til þess að gera afgreiðHuna
fliótari, þegar ös var, svo sem vigta af hellulit í
pund. og tilsvarandi af vitriol og hlásteini, vigta
an'h'n niður í lóð og búa um í bréfum, — var svo
beðið um eitt anilínsbréf, — telia af saum 50 og 100
af ..tú-tommu“ og „trei-tommu.“ Þessi tala var látin
í sérstakan pakka, og einn nagli rekinn í gegnum
1Í6
hvern enda til þess að halda pakkanum saman; vigta
silkitvinna í dokkur o.s.frv.
Þær vörur, sem þá fluttust, eru flestar hinar sömu,
sem seldar eru enn þann dag í dag. Þó vil ég nefna tvær
vörutegundir, sem munu vera horfnar alveg nú, en
þá seldust mikið af. Onnur var nokkurs konar kaffi-
hætir og kölluð malað kaffi. Af því tóku bændur mik-
ið og fluttu heim í stórum skjóðum. Það hvarf alveg,
þegar „export“-kaffið kom til sögunnar nokkrum
árum seinna. — Hin vörutegundin var skorið neftó-
bak, svo kallað „Snör.“ Það fluttist í pundsbögglum
og var jafnan hálfblautt. Hvorug þessi vörutegund
var, að minni hyggju, ,,príma“-vara, og því lítil eftir-
siá í beim. Hins vegar var langt frá, að þá flvttust
hingað þær vörutegundir, sem nú eru alveg algengar
— ég tala nú ekki um þær, sein síðan hafa komið
upn, — svo iafnvel útgengilegustu vörutegundir voru
ekki til. Þannig minnist ég bess ekki, að epli væru á
boðstólum fvr en Askam nokkur hestakaupmaður fór
að verzla með bau, rétt eftir 1870, og þá fóru appel-
sínur að flvtiast líka, en perur smakkaði ég áreiðan-
lega aldrei í uppvexti mínum. Svo holl og áflræt fæða
sem haframiö] er, var bá ekki flutt hineað. að minnsta
kosti er bað víst. að ég smakkaði aldrei haframiöU-
graut í æsku minni. En aHnr á móti fluttist há mikið
af svokölluðu „svartabrauði“; bað var kallað bræla-
brauð. hví að sagt var, að það væri eiminais búið
til í Danmiirku handa fönflrum þar. — Niðursoðin
malvæli bekktust bá vaflla, að minnsta kosti voru þau
ekki til í minni húð. TJtlend hefðarkona, sem mestan
aldur sinn dvaldi í stórborgum heimsins, sagði mér
nýlega (1913). að hægt værj að fá hér veniulepra allt,
fem maður vildi. hún saknaði ekki neins af því. sem
hún væri vön við. Hún hefði sagt eitthvað annað, ef
hún hefði átf hér heima um 1870.
Eins og áður er á vikið, var peningaverzlun þá
sama sem engin; menn fengu þá ekki peninga fvrir
vöru sína. Peningamvnlin, sem há gilti, var talin í
dölum. mörkum og skildingum. Gull og seðlar bekkt-
ust há ekki. heldur einungis silfur og kopar. Hálf-
skildingar og einskildingar voru úr kopar, en önnur
mynt úr silfri. Þær voru: túskildingur, fírsskildingur,
þá kom áttskildingur. Eigi veit ég hvernig á því stóð,
að áttskildingar voru, eftir því sem mig fastlega minn-
ir, allaiafna svo slitnir á báðum hliðum, að veniu-
lega sást ekki konungsmvndin eða verðteiknið; hið
sama gilti líka rígsortið (24 skildinga). Líklega hafa
þessar mynttegundir ekki verið endurnýiaðar eins oft
og hinar, ef þetta er ekki misminni mitt. Þá var markið
(33 aurar), hálfur dalur, ríkisdalur og spesía. Spesí-
an var stór, ljómandi fagur silfurpeningur, enda sæld-
FRJALS VERZLUN