Frjáls verslun - 01.06.1965, Síða 8

verið er að gera ráðstafanir til þess að fjárlög ársins
1966 verði hallalaus, og hins vegar vegna hins, að
ckki verður í ár jafnmikil aukning á sjávarafla og
varð í fyrra. A síðastliðnn ári varð verulegur
greiðsluhalli hjá ríkissjóði, og hefur hallinn halrlið
áfram á þessu ári. Kemur það fram í versnandi
stöðu ríkissjóðs í Seðlabankanum. Hins vegar er
það ásetningur ríkisstjórnarinnar, að ríkisbúskapur-
inn skuli verða hallalaus á næsta ári, án þess þó
að gripið verði til nokkurrar almennrar hækkunar
skatta eða tolla.
A fyrstu átta mánuðum ársins jukust heildar-
innlán í banka og sparisjóði um 864 milljónir króna.
Þar af var aukning spariinnlána 567 milljónir og
aukning veltuinnlána 297 milljónir. Útlán banka
og sparisjóða jukust hins vegar 78 milljónum króna
meira en innlánin eða um 942 milljónir króna.
Um launasamningana, sem gerðir voru á miðju
þessu ári, er það að segja, að þótt þeir hafi í för
með sér verulega útgjaldaaukningu fyrir atvinnu-
reksturinn í landinu, þá eiga þeir ekki að þurfa að
stofna efnahagsjafnvægi inn á við né út á við í
hættu. En ef takast á að koma í veg fyrir það, verð-
ur annars vegar að gera samræmt og myndarlegt
átak til allsherjar framleiðniaukningar og hins vegar
að beita öllum tiltækum ráðum til þess, að kaup-
hækkanirnar valdi sem minnstri hækkun á verðlagi,
eru þær, að framleiðnin aukist. Og ef framleiðnin
eykst, hafa verið sköpuð skilyrði til raunverulegra
kjarabóta, annaðhvort í formi raunverulega stytts
vinnutíma eða raunverulega hærri tekna.
Rétt er að geta þeirra breytingar, sem varð á
þessu hausti varðandi verðlagningu landbúnaðar-
afurða. Kerfi það, sem ríkt hefur varðandi ákvörð-
un landbúnaðarvöruverðs allar götur síðan 1943,
reyndist nú ekki framkvæmanlegt, og varð þess
vegna að grípa til bráðabirgðaráðstafana til þess
að verðleggja landbúnaðarvörurnar nú í liaust. En
í kjölfar þessara atburða hlýtur það að sigla, að
gildandi löggjöf um verðlagningu innlendrar búvöru
verði endurskoðað frá grunni. Verður það áreiðan-
lega eitt af megin verkefnum næsta Alþingis að
setja nýja löggjöf um þessi efni, þar eð núgildandi
löggjöf hefur ekki reynzt framkvæmanleg lengur.
Það væri eflaust æskilegt, að samstarf neytenda og
framleiðenda um verðlagninguna gæti haldizt, en
jafnframt mun vafalaust verða nauðsynlegt að
breyta ýmsum grundvallarreglum, sem gilt hafa,
varðandi verðlagningu landbúnaðarafurðanna.
Þá ætla ég að víkja að tveimur vandamálum,
sem ég tel, að setja muni svip á umræður um ís-
lenzk efnahagsvandamál á næstu mánuðum og miss-
erum.
Á þeim tuttugu árum, sem liðin eru síðan heims-
styrjöldinni síðari lauk, hafa alþjóðaviðskipti vaxið
mjög í skjóli vaxandi verzlunarfrelsis. Á stríðsár-
unum og fyrstu árunum eftir stríðið var hvarvetna
vöruskortur og þess vegna settar ýmis konar höml-
ur á viðskipti. En þær hömlur voru smám saman
afnumdar að stríðinu loknu. Átti Efnahags- og
framfarastofnunin í París og Marshall-aðstoð
Bandaríkjanna við Evrópulönd verulegan þátt í
því, hversu ört sú þróun gerðist. Þegar innflutnings-
höftin höfðu verið afnumin að mestu, sneru að-
ildarríki Efnahags- og framfarastofnunarinnar sér
að jjví að afnema aðrar hömlur, sem torvelduðu
milliríkjaviðskipti, og þá fyrst og fremst tolla. Þótt
Island hafi verið aðili að Efnahags- og framfara-
stofnuninni frá stofnun hennar 1948, fylgdi það
lengi vel þeirri stefnu, sem yfirlcitt. var ráðandi í
aðildarríkjunum. Á árunum 1950—51 var gerð til-
raun til afnáms innflutningshafta, en j^au voru þó
fljótlega tekin upp aftur, jjar eð efnahagsstefnan í
lieild gerði það torvelt að komast af án þeirra. Með
þeim ráðstöfunum, sem gerðar voru í ársbyrjun
1960, var hins vegar brotið blað í þessum efnum.
Því viðskiptafrelsi, sem þá var komið á, hefur ekki
aðeins verið haldið síðan, heldur hefur það smám
saman verið aukið.
Árið 1963 var hafinn undirbúningur að því, að
ísland gerðist aðili að Alj>jóðasamningum um tolla
og viðskipti eða GATT. Ilinn 5. marz var bráða-
birgðaaðild íslands að þessum samtökum samþykkt.
Með því öðlaðist ísland rét.t til jiess að taka þátt
í samningaviðræðum J)eim um að lækka tolla og
afnema viðskiptahömlur, sem kenndar eru við
Kennedy Bandaríkjaforseta. í maí 1963 hafði ráð-
herrafundur GATT-samtakanna sainþykkt, að
stefna ætti að allt að 50% almennri tollalækkun.
Nú eru meira en tvö ár liðin, síðan þessi samþykkt
var gerð. Enn er engu liægt að spá um árangur
þeirra viðræðna, en fvrirsjáanlegt er þó, að tolla-
lækkanirnar, sem í kjölfar þeirra sigla, verða miklu
minni en ætlað var í fyrstu. Um tollalækkanir á
sjávarafurðum ríkir fullkomin óvissa. Enn sem kom-
ið er bendir ekkert til þess, að íslendingar geti
vænt sér almennra tollalækkana á sjávarafurðum
í kjölfar Kennedy-viðræðnanna. Það er þess vegna,
sem íslendingar verða að hugleiða það, hvaða önn-
ur ráð séu tiltæk til þess að tryggja bætta viðskipta-
8
FRJÁLS VERZLTJN