Frjáls verslun - 01.10.1968, Blaðsíða 28

2 B
FRJALS VERZLUN
þessu tímabili. Hitt tel ég hins
vegar að sé algjörlega rangt, að
myndazt hafi varasjóðir hjá fé-
lögum á þann hátt, að þau hafi
myndað innistæður í bönkum. Hitt
mun sanni nær, að fyrirtækin hafi
notað það fjármagn, sem kom í
þeirra hlut, til áframhaldandi upp-
byggingar til eflingar framtíðar-
starfsemi fyrirtækjanna. Það fjár-
magn, sem þegar hefur verið not-
að til uppbygingar fyrirtækjanna,
verður að sjálfsögðu ekki af þeim
tekið. Þetta fjármagn er nú bund-
ið í vélum og tækjum og öðrum
eignum félaganna og er ekki hand-
bært fé.
Hinir raunverulegu „varasjóðir
atvinnulífsins“ eru því aðeins arð-
berandi félög, sem fær eru um
að auka efnahagsstarfsemina með
aukinni framleiðslu eða þjónustu
eins og nútímasamfélag krefst. Það
er því rangt að halda því fram,
að hægt sé nú að taka þetta fjár-
magn til baka frá atvinnufyrir-
tækjunum á sama hátt eins og
fjármagn þetta hefði gengið til
þess að mynda bankainnistæður.
Sundrung
fjármagns fyrirtækja:
Alvarlegasti þátturinn í sam-
bandi við framkvæmd gengisfell-
inga hér á landi er hin gengdar-
lausa sundrun á verðgildi fjár-
magns hjá atvinnufyrirtækjum.
Þessi verðþynning á fjármagni
fyrirtækjanna veldur því, að við
hverja gengisfellingu er um stór-
felldan afturkipp að ræða, að því
er varðar nýsköpun sjálfstæðra
fyrirtækja eða aukningu á upp-
byggingu starfandi fyrirtækja.
Fjármagnstap fyrirtækjanna kem-
ur fram með ýmsum hætti:
1. Því meira erlent fjármagn,
sem fyrirtækið notar við starf-
semi sína, því meira gengis-
tap.
2. Því meira fjármagn, sem fyrir-
tækið notar til birgðahalds eða
í sambandi við vörudreifingu
sína, þar með til útlána til
viðskiptamanna, því meira
fjármagnstap.
Gera má ráð fyrir að fjármagns-
tap innflutningsfyrirtækja við síð-
ustu gengisfellingu nemi hundr-
uðum miljóna króna, og þessi fjár-
hæð kemur að verulegu leyti nið-
ur á innflutningsfyrirtækjum stað-
settum í Reykjavík og hlýtur að
hafa mjög alvarleg áhrif á efna-
hagsástand höfuðborgarinnar.
Reglan um að selja út birgðir
miðað við kostnaðarverð sam-
kvæmt fyrra gengi að aflokinni
gengisfellingu felur í sér stór-
fellt fjármagnstap fyrir fyrirtæki,
þar sem þau verða að afla nýs
fjármagns að iáni til þess að geta
keypt inn nýjar birgðir á hærra
verði samkvæmt hinu nýskráða
gengi. En þessi regla hefur aug-
Ijóslega ennþá alvarlegri afleiðing-
ar í sambandi við sparifjármynd-
un í bankakerfinu. Þetta hefur
verið hvað greinilegast á þessu
hausti í sambandi við nýafstaðna
gengisfellingu þar sem segja má,
að með framkvæmd þessara efna-
hagsaðgerða hafi verið skipulagt
áhlaup (,,run“) á bankana sam-
fellt í 4 mánuði. Þetta hefur leitt
til þess, að sparifé hefur verið tek-
ið út úr bönkum og sparisjóðum
svo hundruðum miljóna skiptir, í
því skyni að kaupa upp gamlar
birgðir á gömlum verðum. Er tví-
mælalaust réttmætt að segja, að
aldrei hafi tekizt svo óhönduglega
til um gengisráðstafanir eins og
nú hefur verið á þessu hausti.
Hlýtur þessi framkvæmd að valda
því, að bankakerfinu verður ennþá
meiri vandi á höndum að mæta af-
leiðingum gengisfellingarinnar í
sambandi við nauðsynlega útveg-
un nýs fjármagns eftir að slík
framkvæmd hefur átt sér stað.
Ákveðið hefur verið að lækka
álagningu innf lutningsfyrirtæk j a
á sama hátt og áður hefur verið
gert, þannig að fyrirtæki skuli
hafa jafnmargar krónur fyrir á-
lagningu sína eins og þau höfðu
fyrir gengisfellinguna. Þetta þýð-
ir að fyrirtæki hafa ekki auknar
tekjur til að mæta óhjákvæmi-
legri kostnaðarhækkun vegna
hækkaðs verðs rekstrarvara. Áber-
andi er að ríkisvaldið ætlar sér
allt annan hlut í þessum viðskipt-
um við innflutningsfyrirtækin:
1. Gert er ráð fyrir að tollar
verði óbreyttir, þ. e. a. s. að
tolltekjur ríkisins hækki um
54,4% ef um jafnmikið inn-
flutningsmagn væri að ræða,
en aðeins í því tilfelli heldur
innflytjandinn sömu krónu-
tekjum og hann hafði áður,
eftir að álagningin hefur verið
lækkuð.
2. Gert er ráð fyrir að söluskatt-
ur verði óbreyttur, 7,5% af
innfluttum vörum. Ef sama
regla hefði gilt og um álagn-
ingu innflytjanda, hefði sölu-
skattur hins vegar átt að
lækka niður í um það bil 5%.
Greinilegt er að ríkisvaldið seil-
ist æ lengra til hlutdeildar í heild-
artekjum þjóðfélagsins. Verða
þarfir atvinnuveganna hér, sem
endranær, að víkja fyrir hagsmun-
um ríkisvaldsins, eins og átt hefur
sér stað í sambandi við útgáfu rík-
isskuldabréfa (spariskírteina ríkis-
sjóðs) og á fleiri sviðum. Þörfin
er augljóslega brýn, ríkisstarfs-
menn munu nú vera orðnir fleiri
en samanlögð tala bænda og sjó-
manna í landinu.
Ráðstafanir til
enduruppbyggingar fjármagns
hjá fyrirtækjum:
Því hefur verið lýst hér að fram-
an, hversu víðtæk áhrif gengisfell-
ingarnar hafa haft á fjármagn fyr-
irtækja. Eins og í hernaði er skilin
eftir sviðin jörð að því er fjár-
magn fyrirtækja varðar. Hrein-
skilni viðskiptamálaráðherrans,
sem hann lýsti á Verzlunarráðs-
fundinum, hefur dugað skammt.
Framkvæmd gengisfellingarinnar
nú verður því að skilja í Ijósi ann-
arrar kenningar ráðherrans í
sömu ræðu: „Ráðstafanir, sem víð-
tækt samkomulag næst um, kunna
að vera réttlætanlegri en aðrar
ráðstafanir, sem ýmsir kynnu að
telja réttai'i frá hreinu efnahags-
KÆLI-
og FRYSTIKERFI
UPPSETNINGAR OG VIÐHALD.
VIÐGERÐIR Á ÖLLUM
TEGUNDUM AF KÆLI-
og FRYSTITÆKJUM.
KÆLIMG S.F.
SÍMAR 21686 - 33838