Frjáls verslun - 01.10.1985, Blaðsíða 23

um þær upplýsingar, sem birtast á lista Frjálsrar verslunar um hagnað og tap fyrirtækja. Það skal undirstrikað að góðar við- tökur sem fengust við tilmælum um upplýsingar um rekstrar- niðurstöðu islenskra fyrirtækja verður hvatning til frekari dáöa á þessum vettvangi. Þeir, sem aö listanum standa gera sér manna best Ijóst, að hann má endur- bæta mikið. Til dæmis mundu upplýsingar um rekstrarniður- stöðu fyrirtækja verða mun gagnlegri og fróðlegri ef fram kæmi hlutfall hagnaöar eða taps af eigin fé eða hlutafé, svo eitthvað sé nefnt, sem æskilegt væri að bæta við listann.
T skýringar
Uppröðun eftir svokallaðri veltu á listanum yfir stærstu fyrirtæki hefur verið gagnrýnd nokkuð af ýmsum þeim sem við höfunda listans hafa rætt. Einkum hefur verið gagnrýnt að mismunandi tegundum rekstrar er þar blandað saman og fyrir- tækjum siðan raðað upp á list- ann eftir veltu þeirra, sem þó er ekki með öllu sambærileg. Þessi gagnrýni á nokkru rétt á sér. Hún byggir þó á þvi aö listinn yfir stærstu fyrirtæki sé meira „fræðiplagg“ en hægt er að gera ráð fyrir. Stærð fyrirtækja og um- fang rekstrar þeirra verður aldrei fundið af eini einstakri krónu- tölustærð, né öðrum tölulegum upplýsingum. Listinn yfir stærstu fyrirtæki, sem um árabil hefur birst i Frjálsri verslun gefur þó miklar og gagnlegar visbend- ingar i þá áttina. Listinn er sjálfur góð sönnun þess. Listinn yfir stærstu fyrirtæki, sem birtist i Frjálsri verslun er byggður á samskonar upplýs- ingum og fram koma i sambæri- legum listum erlendis. Höfundar hans telja að af þeim upplýs- ingum sem fást um fyrirtæki og fyrirtækjahópa megi hafa mikið gagnogfræöslu. Að þessu sinni bætast við tvennskonar nýjar upplýsingar á lista Frjálsrar verslunar um stærstu fyrirtæki. I fyrsta lagi þá er nú gefin upp sú hlutfallsleg breyting, sem oröið hefur á veltu fyrirtækjanna frá fyrra ári. Eru það vissulega fróðlegar upplýs- ingar og segja meira en mörg orð um þróun islenskra efnahags og atvinnumála. i öðru lagi er nú i fyrsta skipti hafin birting talna um HAGNAÐ/TAP einstrakra fyrirtækja. Hvorug þessara nýjunga þarfnast mikilla skýringa við. Breyting á veltu i prósentum skýrir sig sjálf og tölur um hagnaö eöa tap af rekstri fara eftir upplýsingum i reikningum viðkomandi fyrirtækja, sem i flestum tilvikum eru endurskoö- aðir af löggiltum sérfræðingum. Við gerð listans um stærstu fyrirtæki hefur verið fylgt þeirri reglu að telja veltu fyrirtækja brúttótekjur þeirra, það er heildartekjur áður en nokkur kostnaður eða umboðslaun eru dregin frá. Að sjálfsögðu er þarna um mismunandi stofntölur að ræða, allt eftir þvi hvers eölis reksturinn er. Varöandi venjuleg verslunar og iðnfyrirtæki þarf ekki að fara fleiri orðum. Kaupfélög fylla i rauninni sama flokkinn, þó eru þau með margháttaðan atvinnu- rekstur annan, sem leggst ofan á veltu þeirra. Má þar nefna slátur- húsarekstur, útgerð og fisk- vinnslu. Útgerðarfyrirtæki og fyrirtæki, sem stunda fiskvinnslu eru oft nokkuð blönduö í rekstri. Sum fyrirtækin stunda bæöi útgerð og fiskvinnslu. í þeim tilfellum hefur aflaverðmæti skipanna veriö lagt við framleiðsluverðmæti afurð- anna i fiskvinnslunni. Velta sparisjóöa og banka er talin brúttó vaxtatekjur auk verð- bóta þeirra. Tryggingarfélög eru reiknuð eftir bókfærðum iðgjöld- um ársins. I báðum þessum til- vikum eru notaðar sambærilegar tölur, þannig að upplýsingar eru sambærilegar. Fyrirtæki sem standa i útflutn- ingi, einkum sjávarafurða, eru talin hafa þá veltu, sem nemur útflutningsverömæli þeirra afurða, sem þau hafa flutt út á vegum umbjóðenda sinna. Á listanum yfir stærstu fyrir- tæki landsins, sem hér birtist i Frjálsri verslun, tákna tölurnar i svigum stöðu fyrirtækjanna á siöasta lista Frjálsrar verslunar, sem birtist fyrirári. Slysatrggðar vinnuvikur eru hugtak, sem almannatryggingar hafa látiö i té, og með þvi að deila með 52 vikum ársins i tryggðar vinnuvikur fæst meðalmanna- hald viðkomandi fyrirtækja. Heildarlaun fyrirtækja eru gefin upp i milljónum króna og meðal- laun starfsmanna i þúsundum króna. Hið síðast nefnda er fundið með þvi að deila með starfsmannafjölda upp i heilda- launagreiðslur. Rekstrarniðurstaða eða hagnaður/tap er byggð á upp- lýsingum úr ársskýrslum fyrir- tækja, upplýsingum forráða- manna þeirra eða opinberum upplýsingum Bankaeftirlits og Tryggingaeftirlits. Þær munu að flestu leiti vera sambærilegar. Þó mun nokkuð vera á reiki, hvort eignaskattur fyrirtækjanna er dreginn frá áður en hagnaðar- talan er fundin. Stafar það af þvi að samkvæmt skattalögum mun eignarskattur ekki frádráttarbær en engu að siður gjaldaliður fyrirtækja, sem ýmsir kjósa að draga frá áður en þeir telja rétta rekstrarniðurstööu fengna.
23