Frjáls verslun - 01.07.1987, Blaðsíða 120

Bréf frá útgefanda
• Blikur á lofti Undanfarin niisseri hafa verið tími mikillar þenslu á Islandi. A flestum sviðum þjóðlífsins hefur verið uppgangur, eftirspurn eftir vinnuafli hefur verið meiri en framboð og samkvæmt opinberum upplýsingum hefur verið um töluverða kaupmáttaraukningu að ræða þegar á heildina er litið. Upp og niðursveiflur virðast vera eðli íslensks þjóðfélags og koma sveiflurnar með reglulegu millibili. Oft hafa þær orsakast af utanaðkomandi aðstæðum. Utflutningur Islendinga er mjög einhæfur og því efnahagskerfið viðkæmt fyrir minnstu breytingum sem verða á útflutningsmörkuðum okkar. En það hefur líka verið séríslenskt einkenni að hér innanlands hefur verið tilheig- ing til þess að herða á umræddum efnahagssveiflum. A uppgangstímunum hafa allir tekið þátt í dansinum og ekki síst hið opinbera sem þá hefur venjulega aukið framkvæmdir sínar, sótt ákaft inn á peningamarkaðinn og aukið þannig þennsluna. Þegar verr árar hefur það hins vegar verið tilhneig- ing að mála allt svörtum litum og fyllast hálfgerðri bölsýni. Gamall íslenskur málsháttur segir að það þurfi sterk bein til þess að þola góða daga. Þetta hefur sannast á okkur Islendingum. Þrátt fyrir vitneskju um það lögmál um efnahagslegar uppsveiflur og niðursveiflur sem virðist ríkja hér hefur okkur ekki enn lærst að beita stjórnun hér heima til þess að draga úr sveiflunum. Á feitu árunum er ekki lagt fyrir til mörgru áranna nema síður sé. Á tímum hinnar svokölluðu viðreisnarstjórnar var vissulega gerð mjög athyglisverð tilraun til slíks er verðjöfnunarsjóður sjávarútvegs- ins var settur á fót. Þá átti að leggja í sjóð þegar vel áraði og nota í mögru árunum. Flestum mun kunnugt um hvernig sá sjóður tapaði gildi sínu fljótlega og missti í raun tilgang sinn. Eftir mikil uppgangsár að undanförnu vekur það ugg að skuldasöfnun Islendinga erlendis hefur verið gífurleg og nokkur hluti þess lánsfjármagns hefur verið notaður beinlínis til neyslu hér innanlands en þó ekki síst til fjármögnunar ríkisframkvæmda. Vissulega er oft þörf á slíkri lántöku. Islendingar eru tvímælalaust á eftir með margar framkvæmdir enda höfum við verið að gera það á tiltölulega fáum áratugum sem aðrar þjóðir hafa verið árhundruð að framkvæma. Það er í sjálfu sér ekki óeðlilegt að komandi kynslóð taki þátt í nauðsynlegum framkvæmdum með afborgunum af lánum sem núkynslóðin tekur. En oft er betra minna og jafnara. Á þenslutímum í þjóðfélaginu ætti það að vera eitt af stjórntækjum ríkisvaldsins að draga úr framkvæmdum sínum og eftirláta hinu almenna atvinnulífi vinnuaflið og vera fremur í stakk búið til þess að gera meira þegar verr árar og kalla þá vinnuaflið til sín. Nú eru á lofti alvarlegar blikur í efnahagslífinu og þykir ljóst að þjóðar- framleiðslan muni dragast saman á næsta ári a.m.k. ef haldið verður aftur af þeirri sókn á fiskimiðunum sem verið hefur. Þegar svo horfir er því nauð- synlegt að setja markið ekki hærra en raunveruleikinn leyfir. Átök á vinnu- markaðinum geta orðið til þess að auka enn á erfiðleikana, en því miður virðast horfur á þeim nú þegar þessar línur eru skrifaðar. Vitanlega verður alltaf deilt um hvernig skipta eigi því sem til skiptanna er og vel getur verið að hingað til hafi ekki verið skipt svo sem skynsamlegast hefði verið en þegar á að fara að deila því á milli sem ekki er raunverulega til er ekki von á góðu. Þótt ef til vill liggi ekki fyrir tölulegar staðreyndir um það hvert sú velferð sem verið hefur á Islandi undanfarin ár hafi runnið er þó ekki út í bláinn að segja að hún hafi fyrst og fremst skilað sér sem almenn kaupmátt- araukning. I kjölfar þess hefur svo orðið umtalsverð veltuaukning hjá fjöl- mörgum fyrirtækjum en rekstrarleg niðurstaða þeirra er hins vegar svipuð og áður. Eins og fram kemur í upplýsingum Frjálsrar verslunar um stöðu íslenskra fyrirtækja í þessu blaði eru það tiltölulega fá fyrirtæki sem skila einhverjum arði.
120