Alþýðublaðið - 13.12.1969, Blaðsíða 3

Alþýðublaðið 13. desömber 1969 19
Um daginn og veginn,
Jón Eyþórsson.
Jón Eyþórsson veðurfræðingur hóf að flytja samnefndan þátt í útvarpið
árið 1936 og flutti hann um langa hríð. Jón Eyþórsson varðaði
þættinum veginn og naut hann mikilla vinsælda í umsjón hans.
Un<)ii> leiðsögn Jóns stíga menn og viðburðir fram á,
sjónarsviðið ijóslifandi í annað sinn.
Ummii. útíiájiimar annaSist, Eiríkiu' llfcinn Finn'boQason,.
Félagsmannaverð
kr. 395.00.
ALNIEKNA BOKAFELAGIÐ
AUSTDRSTRÆTI18 SÍHIII9
Óboðinn gestur
öæHur
Svava Jakobsdóttir;
Leigjandinn, skáldsaga,
127 bls. Helgafell 1969.
1 Svava Jakobsdóttir hefur í
tveimur fyrri bókum sínum
beint athygli sinni að konunni
og vandamálum hennar. Smá-
‘ sagnasafnið „Veizla undir grjót
vegg“ (1967) birtir hvassari á-
deilu á stöðu konunnar og eig-
' in afskiptaleysi en áður hefur
sézt í íslenzkum bókmenntum,
jafnframt því sem miskunnar-
laust er hæðzt að taumlausri
: húsdekrun og lífsþæginda-
frekju íslendinga. Veizla undir
" grjótvegg hristi óneitanlega
burt töluvert af því sleni sem
einkennt hefur íslenzkar smá-
sögur um sinn.
1 f fyrstu skáldsögu sinni,
„Leigjandanum“, birtir Svava
í rauninni rökrétt framhald
’ fyrri umræðu sinnar, en jafn-
framt víkkar sýn hennar og á-
deilan beinist að fleiri þáttum
þjóðfélagsins þótt sjónarhóll-
inn sé enn hinn sami. Á ytra
borði er þessi saga fjarskalega
einföld. Söguþráðinn má
rekja í örfáum orðum. Einn
1 góðan veðurdag vindur sér ó-
boðinn gestur inn um dyrnar
á leiguíbúð hjóna, án þess að
drepa á dyr. Konan er ein
4 heima og veit ekki hvað hún á
að gera. Þegar eiginmaðurinn
kemur heim telur hann. af gest
risni sö'kum ekki fært að vísa
ókunna manninum út. Ókunni
maðurinn sezt upp á heimili
þeirra hjóna og verður fyrst
‘ snar en síðan óaðskiljanlegur
þáttur í Íífi þeirra. Auðvitað
eru þau að byggja eins og flest
; ir íslendingar. í nýja húsinu
munu þau verða fullkomlega
1 sjálfs sín ráðandi og þá munu
þau einnig losna við gestinn
óboðna. En þau hafa ekki held-
" ur ráð á því að byggja fremur
en flestir íslendingar. Gestur-
' inn hleypur undir bagga- og
styrkir þau fjárhagslega tii'
þess að verða sjálfs sín ráð-
andi í eigin húsi en sviptir þau
’ þar með möguleikanum til sjálf
ræðis með styrk sínum. Hann
verður samgróinn fjölskyld-
' unni í bókstaflegum skilningi.
Jafnframt ber nýjan gest að
' garði. Verður honum úthýst?
' Ekki kæmi mér á óvart þótt
einhverjir yrðu til þess að af
greiða þessa sögu snarlega með
því að benda á hversu fáran-
legt þetta sé að ókunnur mað-
ur geti vaðið inn á heimili
fólks (ég hef sjálfur reynslu
af slíkum vanskilningi). Jafn-
framt myndi þvílík túlkun trú
lega leiða til gagnrýni á ófull-
burða persónulýsingum auk ó-
1' þarfra fjarstæðulýsinga í raun-
i ; særri frásögn. En málið er ekki
V alveg svona einfalt.
!| Grundvöllur þess að skilja
’ Bkáldverk er vitaskuld að ját-
ast í upphafi undir samfylgd
höfundar. Hugmynd höfundar
verður þá að vísu að fela í sér
eitthvað sem laðar til sam-
fylgdar. Ég held að erfitt sé að
lesa lengi i Leigjandanum án
þess að koma auga á ,að sagsn
er táknræn, þ. e. í frásögninni
fer raunar tvennum sögum
fram ,annars vegar raunsæ at-
burðarrás hins vegar sá veru-
leiki (ímyndaður eða sannur)
sem frásögnin miðlar. Hin ytri
frásögn slíkrar sögu er aðeins
yfirskin til að miðla öðrum og
óft geigvænlegri hlut. Flestir
íslendingar munu sennilega
fljótlega túlka söguna sem við
vörun gegn erlendum áhrifupi
á íslandi. Gildir þá einu hvern
ig lesið er úr táknum sögunn-
ar í einstökurri atriðum. Gestur
inn í upphafi gæti t. d. verið
hernám breta, nýja húsið sjálf-
stæði, seinni gesturinn banda-
ríski herinn. Gesturinn getur
einnig frá byrjun verið banda-
ríski herinn, seinni gesturinn
EFTA eða Efnahagsbandalag
EVrópu. Þessi skjlningur skipt
ir raunar engu máii frá bók-
menntalegu sjónarmiði. Ég
ímynda mér til að mynda að
tékkar og víetnamar gætu
fundið nægar hliðstæður í eig-
in þjóðarreynslu til að skilja
tákn sögunnar, sömuleiðis marg
ir norðmenn danir eða guate-
malar. Táknrænar sögur ber
ekki að oftúlka. Aðalatriðið er
að lesandinn finni viðmiðun
sem reynist honum sjálfum
haldbær.
Ég skil Leigjandann tákn-
rænum skilningi sem viðvörun,
ekki sem ádeilu, beinlínis. En
sagan birtir einnig ádeilu. Hún
deilir á lífsviðhorf sem skapar
grundvöll aðstæðna sem reyn
ast .varhugaverðar; í þessu Ijósi
birtist Leigjandinn mér sem
nokkurs konar framhald þeirr-
ar ‘uinræðu sem fór fram í
Veizlu undir grjótvegg. E:kki
virðist unnt að sjá; annan til-
gang í lifi hjónanna en að koma
sér upp húsi. Og óneitanlega
virðist það helzti snar þáttur í
lífi margra íslendinga að eign-
ast hluti; hús, bíl, sjónvarp:
einn hlutur leiðir síðan til ann
ars ennþá flottari og dýrari.
Þetta- er vitaskuld engan veg-
inn einskorðað við ísland held-
ur kemiur manni fyrir sjónir
;sem helzta keppikefli vest-
rænna iífsviðhorfa á okkar
tímum. Spurningin er þá hvert
slík lífsstefna muni leiða ein-
stakar þjóðir og vestræna menn
ingu f heild. Jafnframt miðlar
sagan öðrum íslenzkum (eðá
ættum við að segja smáborg-
aralegum) sjónarmiðum sem
koma fram í samskiptum kon-
unnar við umhverfið sem sum
staðar örlar á: ég á þá fyrst og
fremst við hversu háð hún er
Framh. á bls. 24.
JOLABÆKURNAR FAST I
Bóka- og ritfangaverzlunlnni
HOLMGARÐI 34.
JÓLABÆKURNAR FAST I
Bóka- og ritfangaverzluninni
VEDA
Digranesvegi 12.
ÍSLENZKAR OG ERLENDAR
JÓLABÆKUR FÁST HJÁ
BÓKAVERZLUN ;
Snæbjarnar Jónssonar & Co
Hafnarstræti 9.
JÓLABÆKURNAR FÁST HJÁ
Bókabúð NORÐRA
Hafnarstræti 4.