Alþýðublaðið - 24.12.1969, Blaðsíða 13

JOLABLAÐ 1969 13
ég er viss um að við erum bún-
ir að gera marga vitleysu, t. d.
í samskiptum við aðrar þjóðir.
Ég tel, ekki rétt að hafa svo til
alla samninga við setuliðið í ís-
lenzkum krónum. Hér koma
gengisfellingar hver af annarri,
og sparifjáreigendur tapa miklu
af sínu sparifé, en þá græða þær
þjóðir sem hafa afnot af íslandi
jafnmikið og íslenzkir sparifjár-
eigendur tapa. Þetta tel ég al-
rangt. Ur því íslenzka krónan er
svona mikill ræfill og svona mik
ið í lausu lofti þá er ekki hægt
að nota hana fyrir mælikvarða.
Það er líka mín sannfæring að
það eigi ekki að afhenda öðrum
afnot af þessu landi fyrir ekki
neitt. Ég hef ekki farið dult með
þessar skoðanir mínar. Erlénd-
is fær maður ekkert gefins, verð
ur að borga fyrir að fara á al-
menning's klósett. Hvernig í
.ósköpunum stendur þá á því að
við segjum við þessar þjóðir útí
heimi — fimm hudruð milljónir
manna — að þær megi nota
landi okkar og borga ekkert fyr-
ir það? Ég vil samt ekkert selja
neitt. Menn tala um landsölu en
ég vil ekkert selja, hvorki selja
né gefa. Ef ég væri í stjórnmál-
um mundi ég róa á þessi mið,
ég mundi láta þessar þjóðir vita
að þær verða að borga fyrir af-
not af landinu. Þetta hefur í för
með sér töluverða áhættu fyrir
okkur sjálf,- kannski meiri en
við gerum okkur í hugarlund, nú
en hitt er annað mál, að ef við
hefðum ekkert setulið fengjum
við kannski annað setulið sem
við vildum síður. Kringumstæð
urnar í heiminum eru slíkar
einsog stendur. Annað mál var
þegar við vorum hernumdir
1940. Þá vorum við teknir nauð
ungartaki, en nú höfum við
samningsaðstöðu, og hvers
vegna ekki að nota hana? Þetta
er undirstaðan að skoðunum
mínum í þessum efnum. En þeg
ar ég hugsa til fjármálaráð-
-herra get ég ekki að mér gert
að vorkenna honum að standa
í þessari stöðu, þetta er líklega
erfiðasta stjórnarstarfið.
— Nú erum við búnir að tala
um jólin og útfrá þeim um fjár-
mál og pólitík. Þá langar mig
til að heyra um trúarskoðanir
þínar, trúir þú á guð og hvaða
hugmyndir gerir þú þér um
,guð?
— Ég er kristinn maður og
ekki nóg með það, ég vil segja
að ég sé fremur trúhneigður.
Það er yfirgripsmikið mál að
tala um trú; ef maður, segir frá
trú sinni er maður að opna
sjálfan sig, en ég lít svo á að
það þurfi ekki að vera neitt
feimnismál. Og ég held að það
sé ákaflega mikið misst ef mað- -
, ur tapar sinni trú, sinni barna-
trú. í sambandi við það dettur
mér í hug atvik sem kom fyrir
mig fyrir löngu: Ég bjó hjá for
eldrum mínum á efstu hæð i
húsi vestur 'á Ránargötu. Á
næstu ræð fyrir neðan bjó Jó-
hannes Sigurjónsson, bróðir Jó-
hanns skálds Sigurjónssonar.
Svo vildi til að við vpru.m báðir
sjúklingar; ég lá veikur uppá
lofti, en hann í herberginu nið-
urundan. Ég fór stundum til
hans að spjalla við hann og fá
lánaðar hjá honum bækur. Hann
var gáfumaður, stúdent að
menntun, hafði farið til Ame-
ríku og verið þar um tíma, en
kom svo aftur heim. Og einu
sinni fórum við að ræða um
trúmál: ' „Ég skal segja þér“,
sagði hann, „ég hef stúderað
trúmál alla ævi; nú er ég átt-
ræður og ég veit að nú ligg ég
banaleguna, en það hörmulega
við allar stúdíurnar er það að
þegar ég dey þá dey ég trúlaus.
Hefði ég látið mér nægja þá trú
sem mamma mín kenndi mér
mundi ég deyja sæll í minni trú,
en nú verð ég að deyja í trú-
leysi mínu“. Ég hef ekki gleymt
þessum orðum gamla mannsins;
ég held að það sé mikill sann-
leikur í þeim. Þeim mun meira
sem menn grufla í trúmálum og
slíkum hlutum, þeim mun verra
er að komast til botns í þeim.
Hitt er annað mál hvað verður
um mann, eða hvort verður
nokkuð um mann, þegar maður
deyr, það finnst mér svo stór-
kostlegt mál að ekki er hægt
að láta það liggja milli hluta.
En það gengur vafalaust illa að
rannsaka það, því það er eins-
og huliðshjálmur yfir þeim mál-
um öllum.
— Hvað telur þú um spurn-
iriguna um líf eftir dauðann?
— Mér þykir ákaflega senni-
legt að það sé líf eftir dauðann.
Og ég held að það séu einhver
hulin rök í öllu lífinu. Ég segi
það af því í mfnu lífi hefur það
verið tiltölulega fátt sem hefur
komið mér algerlega á óvart,
mig hefur dreymt fyrir afar
mörgu. Og ef mann getur
dreymt fyrir því sem kemur fyr
ir þá hlýtur vitneskjan að koma
einhvers staðar frá! Draumar
eru auðvitað ekki frásögn í ber
um orðum, heldur koma þeir
boðskap sínum á framfæri í
symbólum.
— Úr því þú ert svona draum
spakur, Jtannski. þú segir mér
einn draum?
— Ég skal þá segja þér draum
sem mig dreymdi í sambandi
við sameiginlegan vin okkar
beggja Vilhjálm S. Vilhjálms-
son blaðamann. Við erum báð-
ir Eyrbekkingar, á sama rekit
hann tveimur árum eldri en ég,
við vorum aldir upp á sömu
hlöðunum á Eyrarbakka. Vin-
átta okkar hélzt meðan við lifð-
um báðir. Það var morgun einn
að ég gat þess við konuna mina
að mig hefði dreymt merkileg-
an draum, og ég sagði henni að
draumurinn hefði verið fyrir
V.S.V. og ég héldi að hann ætti
ekki langt eftir ólifað. Svo sagði
ég konunni minni drauminn.
Hann var þannig að mig dreym
ir að við V.S.V. komum að stóru
samkomuhúsi. Það hagar þann-
ig til að gólfið er hallandi eins
og í bíó, bekkir til beggja hliða
og gangur á miðju gólfi milli
bekkjanna. Við göngum þarna
inn þar til við komum að ég
held að þriðja bekk og svo inní
bekkinn vinstra megin. Þar sit-
ur fólk, en það stendur upp og
við göngum innar á bekk-
inn og setjumst niður. Þar
situr fólk en það stendur upp
og við göngum innar í bekkinn
og setjumst niður. Þá verður
mér litið fram þar sem tjaldið
á að vera, því- mér finnst þetta
vera bíó, en þá er þar ékkert
tjald, en í staðinn eins konar
hásæti á miðri senunni. Þar sit
ur yndislega glæsileg og falleg
kona, en bakvið hana er allur
veggurinn sá mesti dýrðarljómi
sem ég hef nokkru sinni séð,
aðra eins Ijósadýrð og veggur-
inn var sjálfur hef ég aldrei
séð. Ég horfi á þetta og finnst
það furðulegt, síðan lít ég yfir
salinn og þá er allt fólkið horf-
ið, við bara tveir einir og kon-
an. Þá sé ég að konan gefur
okkur merki um að koma. Við
.stöndum báðir upp, göngum út-
Það er þessi
skratti í
manninum
að vilja
alltaf
eignast eitt-
hvað
úr bekknum, ég á undan, V.S.V.
á eftir, en hún gefur honum
sérstaklega merki um að koma.
Hann gengur að senunni, ég
stend eftir, það eru tröppur
upp á senuna og hann gegur
þar upp, en kona kemur niður
úr hásætinu alla leið til hans,
tekur í hendina á honum og
leiðir hann inní alla þessa ljósa
dýrð sem veggurinn var. Ég
horfi á eftir unz þau hverfa
sjónum. Mig hefur aldrei
dreymt fallegri draum. Ég sagði
strax konunni minni að ég þyrði
ekki að segja V.S.V. draum-
inn, honum félli h'ann kannski
illa. En ég gerði það samt eftir
eitt ár er-ég þóttist þess viss
i að draumurinn ætti sér langan
aldur þótt hann táknaði kannski
eitthvað. Ég var staddur heima
hjá honum og sagði honum þá
að hann ætti eiginlega að vera
dauður fyrir löngu. Hann spurði
hvernig stæði á að ég segði
það, og þá sagði ég honum
drauminn. Ég bætti því við að
ég vissi fyrir víst að hann ætti
von á góðum móttökum þegar
hann hyrfi á brott. Hann var
hugsi yfir þessu og þegjanda-
legur allt kvöldið.
— Hvað var þetta löngu áður
en hann dó?
— Það er nú einmitt það.
Það var þremur árum áður,
og ég man ekki betur en við
sætum í þriðja bekk. Bekk-
irnir geta hafa þýtt árafjöld-
ann sem eftir var hjá honum,
en ég stóð eftir á gólfinu.
— Eru hugmyndir þínar um
guðdóm svipaðar því sem kirkj
an kennir eða ert þú með þína
eigin útgáfu?
—Ég hef myndað mér þá
skoðun að höfuðstyrkur kirkj-
unnar liggi í því að það kem-
ur enginn aftur sem farinn er
yfirum. Ef þeir kæmu aftur sem
farnir eru og lýstu því sem við
tekur, ef líf er eftir dauðann,
þá held ég að ekki yrði mikið
úr kirkjukenningunni.
— Geturðu ekki fallizt á
hana?
— Nei, það get ég ekki.
1—• Hefurðu tilfinningu fyrir
guðdóminum sem einhverju
sem í öllu býr.
— Við skulum einskorða
þetta við mig persónulega. Mér
finnst allt mitt líf hafa verið
handleiðsla. Ég veit ekki hver
leiðir mig áfram gegnum lif-
ið, en ég veit að ég er leidd
ur. f lífi mínu hafa verið ljós
og skuggar. Það sem ég hef
sjálfur ætlað mér að gera hef
ég kannski ekki gert, og annað
sem ætlaði mér ekki, það hef
ég gert. Og ýmislegt sem ég
hélt í fyrstu að væri böl hef-
ur orðið mér til mikils góðs.
Ég var til dæmis búinn að læra
iðn og vinna í 7 ár hjá sama
manninum. Ég hugði að sú iðn
yrði lífstarf mitt. Svo veiktist
ég ,var veikur í fjögiu’ ár. Ég
vil varla segja hvers vegna ég
veiktist ,en ég gat ekkert að
því gert, það var beinlínis af
fátækt og aumingjaskap. Ég bjó
í köldu herbergi og vaknaði
einn morgun með verk undir
síðunni. Það var brjósthimnu-
bólga og það sem henni fylgdi
í þá daga. Úr þessu fór ég til
útlanda, var þar í nokkur ár og
kynntist nýju fólki og nýjum
lífsviðhorfum. Þá kynntist ég
þeim manni sem ég hef haft
bezt af að kynnast af öllum sem
ég hef kynnzt á ævinni. Það var
rússneskur Gyðingur, fluggáf-
aður, einn af þessum stóru
mönnum. Við vorum ákaflega
nánir vinir, hann var kennari
minn á þriðja ár. Svo þegar ég
fer að hugsa um þetta tímabil
ævi minnar eftirá þá er þetta
sem mér fannst vera að forsjón
ín væri að slá mig alveg niður,
ekkert annað en það að ég er
að skipta um spor á lífsbraut
minni. Ég komst inn í allt ann-
að umhverfi, fyrst úti og svo
heima. Og nú finnst mér að
allt þetta hafi verið mér til
góðs, þroskandi og til góðs.
— Þá langar mig til að
Venda mínu kvæði í kross og
spyrja þig hvað þú gerir í frí-
stundum þínum? Hvernig fer
þú að því að slappa af?
—Slappa af, segir þú, það
er nú nokkuð sem vert er að
svara. Ég skal segja þér að ef
maður byrjar á einhverju starfi
— sérstaklega ef það er eitt-
hvað nýtt og óþekkt, eitthvað
sem þarf að skapa alveg frá
byrjun, eitthvað sem maður
þarf að beita huganum við, þá
slappar maður raunverulega
aldrei af. Sannleikurinn er sá
að ef maður lokar skrifstofunni
kl. 5 og fer út og segir við sjálf
an sig að nú sé vinnan búin og
ekkert meira um að hugsa, þá
verður enginn árangur; það
verður ekkert úr manni sem
þannig hugsar. Það hugarfar
sem dugar til að eitthvað tak-
ist felur það í sér að maður
hugsar um málin þegar maður
er kominn heim, þegar maður
er háttaður á kvöldin og maður
meira að segja vaknar upp við
það á nóttunni. Éig minnist
þess að í kringum 1950 fór ég
til Sviþjóðar að leita læknis,
fór til eins af þekktustu lækn-
um Svía, og hann sagði við
mig: „Þegar þér farið útaf skrif
stofunni þá verðið þér að skilja
eftir helminginn af yður sjálf-
um, og þér megið ekki samein-
'ast sjálfum yður aftur fyrr en
þér komið aftur næsta morg-
un. “ Þetta er enginn hægðar-
leikur. En hvernig ég eyði frí
stundum mínum? Á sumrin er
ég mikið úti, ég á ágætan sum-
arbústað á fögrum stað, og þar
eyði ég miklum tíma. Á vet-
urna er ég að dútla við smíða-
dót. Mér þykir afar þægilegt
að gleyma dagsins önn við slíkt.
Svo les ég góðar bækur, í seinni
tíð hefur maður minni tíma til
þess, það gerir sjónvarpið og
ýmislegt annað sem glepur. Svo
hjálpar það líka að þegar mað-
ur er búinn að vera við sama
starfið hartnær fjóra áratugi
þá er þeta farið að ganga miklu
léttar, krefst minni umhugsun-
ar.
— En til dæmis á jólunum,
hvað gerir þú þá?
•— Á jólunum lifi ég letilífi.
En ég get ekki hugsað mér að
missa jólamessuna. Yfirleitt vil
ég ekki sleppa guðsþjónustun-
um á jólunum. Ég fer ekki í
kirkju, en hlusta á þær í sjón-
varpi og útvarpi. Að hlusta á
sálmasöng, það geri ég alltaf
þegar ég get höndum undir
komið. Ég geri það vegna þes3
að mér finnst það róandi. Það
eru jól að heyra jólasálmana
sungna.
— Lestu eitthvað sérstakt?
— Ég hef gaman af að lesa
fornan íslenzkan fróðleik, og
ég hef líka gaman af að lesa
um dulræn efni, sérstaklega
ýmiss konar dulrænar sagnir
set ég mig ekki úr færi að lesa
slíkt. 414
K.......... S.H.