Alþýðublaðið - 24.12.1969, Síða 45

JÓLABLAÐ 1969 45
*r
J
Ódýrasti
lúxus-
bíHinn
Hafrafell hf.
Brautarholti 22
ARGERÐ
SÓKRATES
Frh. 15. síðu.
konungsins. Listamenn, skáld
og heimspekingar, stúdentar,
vísindamenn og kennarar
streymdu nú til Aþenu úr öll-
um áttum. Alla leið frá Sikil-
ey komu synir auðmanna til
þess að slást í för með Sókra-
tesi á gönguferðum hans og
hlýða á sérstæð rökfræði þessa
spekin'gs. Og kennsla hans var
ókeypis fyrir alla. Hann heimt-
aði aldrei eyris virði í laun af
nokkrum manni.
Allir þeir stóru heimspeki-
skólar, sem upphaflega risu af
grunni í löndum Grikkja og
síðar í Rómaveldi, áttu rætur
sínar að rekja til hans. Platon
var lærisveinn hans, og Aristó-
teles var lærisveinn Platons.
Arfleifð Sókratesar hefur
flutzt frá kynslóð til kynslóð-
ar allt fram á okkar daga.
Kenningar Sókratesar hefðu
máski ekki haft jafn mikil á-
hrif á umheiminn, ef reyndin
hefði ekki orðið sú, að hann
varð að deyja píslarvættisdauða
vegna skoðana sinna. Það kann
að þykja undarlegt tiltæki að
dæma mann til dauða fyrir þá
sök eina, að hann „barðist fyr-
ir ótvíræðri skilgreiningu hug
taka“. En það verður ef til vill
ekki svo óskiljanlegt, ef við
hugleiðum, hvernig fara mundi
fyrir mörgum hefðbundnum og
viðkvæmum skilningi, væru
rökréttar afleiðingar hans
dregnar miskunnarlaust fram
í dagsljósið með aðferðum
Sókratesar, svo nýstárlegar
sem þær voru á þeim tíma.
Þótt Sókrates væri einstakur
friðsemdarmaður í augum
ungra vina hans, hljóta þús-
undir gamalla og skorpinna
skrögga og jafnvel ábyrgðar-
fullra samfélagsverndara að
haf a álitið hann hættulegan frið
arspilli og öfgamann. Tvenns
konar formlegar ákærur voru
bornar fram gegn honum; hann
trúði ekki á guðina, og hann
„spillti æskulýðnum“.
Ekki vitum við nákvæmlega
nú til dags, hvaða ákærendur
Sókratesar meintu, en hitt er
fullvíst, að ungu fólki þeirra
tíma þótti vænt um þennan
gamla mann. Ferskar hugmynd
ir hans höfðu sterkt aðdráttar-
afl, og hvatningarræður hans
um gildi sjálfstæðrar hugsunar
drógu æskuna að knjám hans,
en foreldrarnir óttuðust, að
unglingarnir drykkju þar í sig
byltingaráróður. Þessi skoðun
fékk meðal annars byr í seglin,
þegar einn lærisveina hans,
ungi skapmaðurinn, Alkibiade3,
gekk í lið með fjandmönnunum
í stríðinu við Spartverja. Sókra
tes átti enga sök á því, en
Aþenubúar, sem nú bjuggu við
margháttað mótlæti, urðu að
finna einhvern syndasel.
Sókrates var leiddur fyrir al-
þýðudómstól skipaðan 501 kvið
dómara og dæmdur til dauða
með aðeins 61 atkvæðis meiri-
hluta. Ef til vill hafa einungis
fáir af viðstöddum trúað því,
að hann yrði í raun og veru
líflátinn. Hann hafði lagaleg-
an rétt til að biðja um mildari
refsingu og krefjast nýrrar at-
kvæðagreiðslu. Meira en 30
meðlimir dómsins hefðu án efa
skipt um skoðun, ef hann auð-
mjúkpr og knékrjúpandi hefði
beðizt vægðar, eins og þá var
siður. En Sókrates vildi ekki
víkj a frá grundvallarkenning-
um sínum.
„Það er ein af óhagganleg-
um skoðunum mínum“, sagði
hann við nokkra lærisveina
sína, er heimsóttu hann í fang-
elsið og reyndu að hvetja hann
til að flýja, „að lögin beri að
hafa í heiðri. Sú skylda hvíl-
ir á hverjum góðum þjóðfélags
borgara, eins og ég hefi svo
oft sagt ykkur, að hann hlýði
lögum borgar sinnar. Ég hefi
verið dæmdur til dauða sam-
kvæmt gildandi lögum í Aþenu,
og þá er það rökrétt afleiðing
af þeim dómsúrskurði, að ég
verði að deyja.“
Æstum og angistarfullum
vinum hans hlýtur að hafa
ur en rök.
„Er þetta ekki að teykja rök-
réttar afleiðingar helzt til
langt?“ spurðu þeir. En gamli
maðurinn lét ekki bifast.
Platon hefur lýst síðasta ævi
kvöldi Sókratesar í samræðu-
bók sinni, Faidon. Sókrates
eyddi þessari hinztu nótt, eins
og svo mörgum áður, til þess
að ræða heimspekileg efni við
unga vini sína. Síðasta umræðu
efnið var: Er líf eftir dauðann?
Spekingnum bar að trúa því,
en hann lét spurningunni ósvar
að og hlustaði íhugull á and-
mæli vina sinna. Sókrates hugs
aði skýrt og skipulega til
hinztu stundar og lét ekki til-
finningarnar ná tökum á hug-
-anum. Hann ræddi óþvingaður
um líkurnar fyrir öðru lífi eft-
ir dauðann, þótt hann ætti að
deyja að fáum stundum liðn-
um.
Þegar stundin nálgaðist, söfn
uðust vinirnir umhverfis hann
og reyndu að vera þess albún-
ir að horfa á ástfólginn læri-
meistara sinn tæma eiturbik-
arinn. Sókrates sendi sjálfur
eftir honum, í sama mund og
sólin hvarf að fjallaba-ki í
vestri. Er fangavörðurinn kom
með bikarinn, sagði Sókrates
með hægð og rósemi í röddinni:
„Þú veizt allt um þessa athöfn,
og þú ættir að segja mér, hvern
ig ég á að haga mér.“
„Drekktu fyrst jurtaeitrið, og
því næst skaltu rísa úr sætinu
og ganga um gólf, unz fætur
þínir byrja að lamast“, sagði
fangavörðurinn. „Þá skaltu
leggjast fyrir, og lömunin mun
halda áfram til hjartans.“
Sókrates fór að þessum ráð-
um með ískaldri ró. Hann gaf
sér aðeins tóm til að átelja vini
sína fyrir grátklökkva og kvein
stafi, alveg eins og það sem
hann aðhefðist, væri ekki rétt
og skylt. Síðast-a hugsun hans
snérist um smámuni, sem hann
hafði gleymt. Hann lyfti ábreið
unni, sem huldi andlit hans og
sagði: „Kríton, við skuldum
Asklepíosi einn fórnarhana.
Borgaðu þessa skuld, og
gleymdu því ekki.“
Þessu næst lokaði hann aug-
unum og dró ábreiðuna yfir
andlitið á ný, og þegar Kríton
spurði hann, hvort hann hefði
fleira að segja, svaraði hann
ekki.
„Þannig andaðist hann“, seg-
ir Platon, sem lýsir banastund
hans með ógleymanlegum orð-
um „hann, — vinur okkar, sem
var ráðhollastur, beztur og
vitrastur allra þeirra manna,
er við höfum kynnzt.“
Bakstur
Framh. af bls. 33
möndlur, 125 gr smjörlíki.
Til skrauts: 75 gr flórsykur,
eggjahvíta og 2 dropar sít-
rónusafi.
f hveitið, haframjölið, sykur-
inn og möndlurnar er smjörlík-
inu blandað með tveim hníf-
um. Deigið er síðan hnoðað og
rúllað í stengur 10 cm langar.
Bökunarplatan er smurð vel og
stengurnar bakaðar í 1-0 mín.
Kældar. Eggjahvítan, sykurinn
og sítrónusafinn er hrært sam-
an þar til það er seigt. Þá er
því sprautað zig-zag á steng-
urnar.
i
Uppáhald afa.
50 gr. ljósar rúsínur, 1 mat-
sk. koníak, 50 gr smjör, 50
gr sykur, 1 egg, 50 gr hveiti.
Rúsínurnar eru hakkaðar og
koníakinu hellt yfir. Breitt yf-
ir og látið standa í 4—5 tíma.
Sykurinn er hrærður með
smjörinu og egginu. Þá er hveit
inu blandað í ásamt rúsínun-
um. Látið á plötu með tveim
teskeiðum og gott bil haft á
milli kakanna. Bakað í ca. 6
mín.
Rússa-kossar.
4 eggjahvítur, 226 gr sykur,
100 gr hnetukjarnar, 50 gr
dökkt súkkulaði.
Eggjahvítur og sykur er þeytt
yfir heitu vatni, þar til það er
seigt. Hökkuðu hnetukjarnarn-
ir og súkkulaðið settir í. Mótað
í toppa með tveim teskeiðum
á smurða og hveiti stráða
plötu. Bakað við 125 gráður,
þar til kökurnar eru lausar frá
plötunni.
það bragðast!!
Samvinnuverzlun tryggir yður sanngjarnt
verðlag. :
Verzlum með allar innlendar og erlendar
vörutegundir.
GLEÐILEG JÓL! Farsælt komandi ár.
Þökkum samstarfið og viðskiptin á því liðna.
Kaupfélag
Steingrímsfjarbar
HÓLMAVÍK. i * ’