Alþýðublaðið - 24.12.1969, Blaðsíða 19

JQLABLAÐ 1969 19
að prestur settist um kyrrt þann
dag, en prestur sagði sem var
að annir kölluðu að, en hét
Stefáni bónda því að koma til
hans síðar um veturinn og vera
hjá honum þrjár nætur að
kynni að fornum sið. Við höfð-
um nú alllanga dagleið, hús-
vitjuðum alla bæi austanmeg-
in Vestárdals og komum í rökk
urbyrjun að Brekkulæk. Þar
bjó þá Sigvaldi Björnsson.
Kona hans var Hólmfríður Þor
valdsdóttir Bj arnasonar hins
málfróða. Sigvaldi var fríður
sýnum og hinn drengilegasti
maður. Sr. Þorvaldur hafði
mikið dálæti á þessum tengda-
syni sínum og sagði að hann
væri Kalos kagaþos — þ. e.
góð fallegur. Grískir orðshætt-
ir voru honum ekki síður til-
tækir, en hans móðurmál.
Eftir stutta viðstöðu, héld-
um við á stað heimleiðis, var
þá komið brúnamyrkur. Við
komum heim á prestsetrið
seint um kvöldið.
Melstaður á dögum séra Eyjólfs Kolbeins
voru gamalmenni, vangefnir
unglingar, konur og karlar á
bezta aldri. Þegar vinnumenn
voru komnir inn frá gegningum
og kvenfólk frá mjöltum, -'lét
prestur mig setjast við borðið
í hjónaherberginu með pappír
og skriffæri. Svo kallaði hann
fyrir sig hvern heimilismann
og spurði um aldur, stöðu og
lífsviðhorf. Þetta varð eins og
leiksýning: Vinnukonur urðu
undirleitar og fámæltar, er
hann spurði þær hvort þær
hefðu ekki löngun til að gift-
ast, ala börn og uppfylla jörð-
ina að guðsboði. Jón bóndi
svaraði þá fyrir þær og kvað
þær vera náttúrulitlar; strák-
arnir hefðu víst nægar kynhvat
ir, en kjarkleysi væri þeim
fjötur um hönd og fót. Prest-
ur sagði að lífið væri stutt og
það væri skylda ungra manna
að veita kvenfólki alla blíðu og
úrlausn, sem það þráði.
Þessi næturgisting í Huppa-
hlíð var hin ánægjulegasta að
öllu leyti. Næsta dag stigum við
prestur á skíðin. Það hafði snjó
að í logni um nóttina og færið
þyngst til muna. Presti sem
var feitlaginn varð þungt um
ganginn, hann vildi stanza öðru
hvoru og kasta mæði. Þá hafði
hann orð á því, að fólk hins-
vegar í dalnum myndi geta
margs til er það sæi til ferða
okkar á snjóbreiðunni. Honum
þótti líklegast að það ætlaði að
maður væri að leiða kú, sem
'þyrfti nauts við á næsta bæ, en
væri þó þungt í taumi. Margt
fleira hafði hann í getgátum,
sem var kátlegt, þvi skáldlegt
hugmyndaflug hans var óþrjót-
andi.
Við komum að Kollafossi,
sem er næsti bær fyrir framan
Huppahlíð. Prestur tók þar
manntal og lét börn lesa stuttar
greinar í Helgakveri, klappaði
á kollinn á þeim og sagði að'
þau væru fluglæs, þá þau stöm
uðu á hverju orði vegna
feimni.
Frá Kollafossi héldum við að
Hújci, sem er fremsti bær í
Vesturárdal, þangað komum við
í rökkurbyrjun. Jónas bóndi
var stórvitur maður, skáldmælt
ur og glettinn er hann var við
vín, en hann gerðist ölkær á
gamalsaldri; Hann sótti brenni-
vín til Borðeyrar hvern laug-
ardag að sumarlagi, en að vetr-
inum dró hann að sér væna
kúta, sem entust milli ferða er
til féllu. Kona Jónasar var
Helga Stefánsdóttir. Hún var
mesti búforkur og hin merk-
asta húsfreyja. Þessi hjón voru
í góðum efnum, eins og fyrr er
sagt.
Okkur presti var tekið með
beztu kostum. Ég hafði er ég
var á tólfta ári verið smala-
strákur hjá þeim hjónum, þ. e.
setið yfir kvíaám og átti síðan
athvarf hjá þeim eins og í for-
eldrahúsum. Er við höfðum
setið að ríkulegum matarveit-
ingum, settumst við þrír við
spil. Jónas hafði mikla skemmt
un af að spila „Manna“, hann
var alltaf birgur af koparpen-
ingum og smá silfurmynt og
lánaði gestum gjaldeyri, ef þá
þraut féð. Eftir litla stund bar
húsfreyja okkur kaffi. Jónas
seildist þá í rúmshorn sitt og
dró þar upp fullan brennivíns
pela og bætti kaffið verulega.
Ekki óx áhugi prests á spila-
mennskunni við þessa dreypi-
fórn, en gerðist nú all málreif-
ur og þeir Jónas báðir. Jónas
hafði ort langt heilræðakvæði
til Jónasar sonar síns, en hann
var faðir Sigurðar lögfræðings,
forstjóra og fjármálamanns.
Þetta kvæði var að stíl og
formi áþekkt heilræðavlsum
Hallgríms Péturssonar, sem er
hinn bezti katekismus öllum
ungmennum. í kvæði Jónasar
voru mörg spakmæli. Prestur
mæltist til þess að Jónas flytti
kvæðið, sem hann gerði, um
leið lögðum við spilin frá okk-
ur. Jónas fór með fleiri vísur,
er hann hafði ort og var það
hin bezta skemmtun, Þegar
’ kvæðalestri var! lokið drukku
þeir Jónas og klerkur það sem
eftir var í pelanum.
Prestur hóf þá máls á því að
þegar hann var í latínuskólan-
um hefði hann ætlað sér að
verða skáld og leitað leiðbein-
inga hjá Bjarna frá Vogi.
Kvaðst hann eftir umtali
hafa komið til hans um kvöld
í skáldkennslutíma. Bjarni hefði
tekið sér vel í fyrstu, en þurfti
að bregða sér frá litla stund.
Á meðan sagðist hann hafa
haft hönd á skrifuðum blöðum,
sem lágu þar á borði, var það
uppkast að erfiljóðum, sem
Bjarni hafði í smíðum eftir
móður sína. í þeim svifum gekk
Bjarni í stofuna og þreif af
honum blöðin og barði nær til
meiðsla og kastaði út úr dyr-
um og þar með var lokið allri
kennslu í skáldsbap. Eftir það
sagðist hann hafa horfið frá
skáldskaparórum og einbeitt
sér að guðfræðinni. En þó hann
væri nú kominn á miðjan ald-
ur, væri hann ekki vonlaus um
að hann gæti ort ljóð sér til
frægðar og þjóðinni til gagns og
skemmtunar, en enginn væri
fullgóður af sjálfum sér og nú
vildi hann biðja Jónas að veita
sér tilsögn í skáldskap, sem að
haldi mætti koma.
Jónas sagði að ekki mundi
henta nemanda í skáldskap
edduborið form til að byrja
með. Sér kæmi nú í hug lítil
fyrirmynd, sem prestur gæti
haft að leiðarljósi og prjónað
við:
Bezt er að fara á Borðeyri
og bera tösku,
í henni hafa eina flösku.
Presti varð tregt tungu að
hræra og féll í þögn, sem hann
átti vanda til. Jónas brá sér
frá og kom með meiri vín-
glaðningu, varð þá prestur mál
reifur á ný: Hann sagði að eins
og stæði væri sér um megn að
yrkja áframhald af vísunni, sem
væri þó eins og skær stjarna,
sem gæti opnað sér leið að
Bragatúnum.
Helga húsfreyja, sem hafði
aðgát á öllum heimilisháttum
kvað nú mál að ganga til hvílu,
hún hafði búið okbur hið bezta
rúm í þröngri baðstofu. Helga
var tærilát og kunni kvenna
bezt til hreinlætis og virðu-
legrar hússtjórnar. Hún hafði
aðgát á drykkjuhneigð bónda
síns með hæglátri og virðu-
legri framkomu, sem var jafn-
an hlaðin viljasterku jafnvæg-
isgeði.
Næsta dag þegar við risum
úr rekkju, vildi Jónas bóndi
að við yrðum kyrrir hjá sér til
næsta dags, en prestur var
tímabundinn við einhver emb-
ættisverk á næstu dög-
um, sem ekki mátti fresta. Eft
ir ríkulegan morgunverð stig-
um við á skíðin og héldum til
næsta bæjar, Dalgeirsstaða, sem
er austanmegin Vesturár. Þar
bjuggu þá Stefán Sveinsson og
Guðný Bjarnadóttir. Stefán var
spekingur að viti, hann vildi
Næsta dag skírði prestur
barn í nágrenni. Að því loknu
lagðist prestur í mikla rúm-
leti. Ég mátti stjana við hann
að mörgu móti: Láta tóbak í
pípu hans, því hann reykti án
afláts, kveikja í pípunni, stinga
henni upp í hann, án þess að
hann hreyfði hönd. Lesa fyrir
hann greinar í Lögréttu og
Þjóðólfi, sækja honum kalt
drybkjarvatn og óteljandi snún
inga mátti ég inna af bendi. Á
þriðja degi var það, að Kol-
beins prestur trúði mér fyrir
því, áð vísa Jónasar á Húki
væri sér sá þyrnibroddur, sem
hann gæti ekki losað sig við.
Vísan myndi berast út um sókn
ina og verða kannski eilíf, en
sér yrði lagt það út til gáfna-
skorts og niðurlægingar, að
geta ekki komið saman fram-
haldi. Mæltist hann nú til að
ég kæmi til liðs við sig að
yrkja viðbæti. Hann sagði að
sér væri Ijóst, að það væri ó-
framkvæmanlegt, að yrkja
rúmliggjandi. Andagiftin væxi
sér fjarstæð þegar öll þægindi
væru við hendina. Með óvenju
legri snerpu reis hann nú úr
rekkju og klæddist, við fórum
fram í eldhús til madömu Þór-
eyjar og fengum kaffihress-
ingu. Þá fórum við inn á kont-
ór, sem var litið herbergi inn-
af svefnstofu presthjónanna.
Við reyndum að brýna andríki
okkar eftir öllum mætti, en allt
var það árangurslaust. Pega-
sús var rammstaður eins og hiið
arbikkja, sem ekki verður
mjakað úr sporum. Við reynd
um að koma saman vísum, en
/ kirkjunni fæ ég Jbó in spírasjón sem
hefur Jbau áhrif að konur gráta, ungir
menn skyggnast eftir konum og
bændaöldungar velta tóbakspontum
milli handanna