Alþýðublaðið - 24.12.1969, Blaðsíða 29

JÓLABLAÐ 1969 29
Donald Culross Peattie:
Don Quijote þeysli um á grindhoraðri
trunlu, hélt sig vera síðasta riddara
guðs kristni, barðist við vindmyllur
og vann ðnnur álíka hreysliverk. !
Isliiill

ÉÉÍIÍ
Minnismerki Cervantes, Don Quijote og Sanchoi Pancha í Madrid.

Inni á miðijtu lamdi Spiánverja,
í héraðiniu La Mancha, li-gg-
ur hásléttan eins og opna í
rjsavaxinni bók undlr sól og
vindium himinsins. Hún virðist
eyði'lteg og nakin, þegar frá
eru taldar nokkrar strjálar
byggðir og einsitáka hjarðimiað
ur reikandi mieð hjörð sína.
I Bn kynnir þú góð sfkil á
bun'n'asta sfkláildMertki heiims-
ins, yrði La Mandha-háslétt
an varíla auð og tilbrey ting-
arlaus í augium þínurn. Jafn-
veíl þér mundl; sýnast hún iðá
af lífi þeirra 600 risa, sem
leggja lteið s:'na um blaðsíð-
urnar í „Don Quijot de la
Mancha“, fyrstu stórbrotnu
skáldsögu b ókm'enntasögunn-
ar.
Þarna á sléttunni sérðu enn
í dag sömuj vindmyllurnar,
— nú mörg hundruð ára
gamlar, — sem riddarinn hélt
vera jötna. Fullur brennandi
eldmóðs og áikafrar löngunar
rtil að drýgja hetjudáðir
fceyrði hann gamila reiðskjót-
ann sporum og réðst að tröll
unuim með' þaim afleiðingum
einum að vera í auðmýfcingu
sleginit t '1 jarðar.
„Hann berst við vindimyll-
ur“, segjnim við enn í dag,
þegar einhver leggur til at-
lögu við ímyndaðan andstœð
ing af ós'kitjanlegu ofuirfcappi.
Nafn þessa undaélega og óða
rid'dara hefur einnig festst í
máliniu. Hjá sérhverjum niá-
unga mæitum við igjaman
enhverjum „donquijóitisk-
um“ persónuleinikennum.
Bardaginn við vindlmýllurn-
ar er aðeins eimn af hundr-
uðum skoplegra og sfeundum
soriglegra raiunsannra atibuirðia
í- þessari „hiblíu mannl'egra
eiginleilk!a“. Eins og rauður
þráður gegnuim ölt þesai ævin
týri liggur d'júpur vísdóimiur,
er var sú eina u!áðargáfa, sem
lífið. réfeti þessum rifehöfundi,
Miguisl de Cervanfees.
Cfclkur gæfei fundiat sem við
heyrðum hláturinn sjóða
niðri í honum, þegar ha>nn
lýsir' sjáttfium sér á eftirfar-
andi híáfet um það Iteyti, er
hann samdi „Don Quijlote“:
„Arnarilegt úpplit, bogíð nef,
en skapliega stórt, skeg.g, sem
nú er silfurgiriátfe, þó það væri
Ijósgyllt fyrir aðeins 20 ár-
uim, mifcið yfirvarasfciegg, lít-
inn munn, aðeins sex tennur,
mieira að segja lélegar og þó
enn verr staðsettar, ljós á
hörund, en dálítið þybbinn á
vöxt og mjög þungur til
gangs“.
Hami fæddist í þennan
heirn, sem 'hann áfeti eftir að
sfcioða svo riíkulega, árið 1547.
í gamlla og 'stásslega háskóla-
íbænum, Alcalá de Henares,
nátlæigt Madrid. En 'búseta jr
f jö'lskyldiunnar var he'ldur
betur á hverfanda hvéli. Hún
fluitti fljótlega frá Alcalá til
Valladol'id, þaðan til Seviilla
og frá Sievilla til Mádirid.
Paðirinn átti sem sagt varla
annað jarðne.skra muna en
vopnaslkjöldinn 'einan. Lyfja.
salan og skurðtlælknísstarfið
í hemum færði honuim að
vflsu viðs'kiptavimi, en færri
urðú hins vegar til að greiða
honum fyrir þessa þjónustu.
Það var fyrsta bernskuminn-
ing Cervantes MtQlá, að fáð-
irinn slkrapaði samam noklkr-
um búsáhöldiuim og hljóp með
þau til Veðlánara. Og einn
góðán veðurdag komu þjón-
ar réttv'ísin'nar og fluttu föð
ur hans í sfcuildafangeilisi. Báð
ar dæfeurnar, Amdrea og Lus-
ia, og lifeliu bræður þeirra
tveír voru öll sikillin eftir á
gadid'inium og *giuðs vegum,
hungruð og grátandi.
Einhvern veginn fcomist
Cervantes litli í sikóla samt
sem áffiur. Hamn er mieira að
segja talinn hafa stundað nám
við hás'kó'lann í Salamanca
samhliða því að vinna fyrir sér
sem þjónn efnaðra sfeúdemta.
En sjálft lífið er þó jafman
bezti sfcóli sfciáilídanna. Og á
götum boriganna Ikynmtist
Cervantes l'ífinu eins og það
er í raun og sanmileilka, harð_
snúið og óútreifcnanleigt og
'barmafuiat af viðburðum.
.E'kfci 'hafði hann fyrr eignazt
sfcild'ing 'umfram ibrýnustu
þarfir en honum væri sam-
stundis ytit í leifchúsfterðir,
og þar féfck hann að sjlá og
reyna, hvað lífið er, þegar
það hefur verið fclsefet bún-
ingi listarinnar. Þar uppgöfev
aði hann mátt hugarfilugsims
og hvernig það getur skapað
sannindi sfeórum máfetugri
raunverulleifca hversdagslífs-
ins. En aleiga hans við 22
ára aldur voru draumar, —
draumar um frægð.
Hann lagði leið sína til
Ífeálíu, þar sem Spánverjar
höfðu öfluga heri, og þar
gerðisfe hann hermaður. Nú
naut hann þess í fyrsfea sinn
á ævinni að vera vél fclæd'd-
ur, grannur eins og páfiugl í
e infcennisibún ingn um, og
aldrei hafði hann áður borð-
að regflubiundnar máltíðir.
Hermemnsfculáirin lifeuðu síðar
marga blaðsíðuna í bóikum
hans, þegar þessi gamlla stríð's
Ifcempa leit með sölbniuði til
bafca og sá í huganum gamlu,
skrauitlegu veitingahúsin,
fögru meyjarmar og glóandi
ítöl'siku vínin.
Oig hann fétok að vita, hvað
styrj öld er. Um þessar mund
ir voru Tyrkir óróaseggixn-
ir, og gervöl kristnin var í
haðttu. Árið 1571 fcom voldug
ur flo'ti Tyrfcjiaiveldis sigjl-
andi vestur Miðjarðarbaf.
Tyrknesfci söldláninn, Sellim
II., dreymdi þá stóru drauma
að mega sefeja háilfmánann í
stað krossins á Péfeurskirlkj-
una í Róm. Spánverjar sendu
flofea sinn út af ötikimni und-
ir sfejórn don Juan d’Austria,
hállfbróðuT Filipusar II. Áittu
Spánverjarnir að sameinast
fllotastyrik páfans, og borg-
ríkjanna, Feneyja og Genúa.
Innanborðls í einiu spánáka
skipinu var ungi sjóliðinn,
Miguel dte Cervantes.
Undan sferöndum Grifcik-
lands, úti fyrir Lepanto,
mæfeti sameinaði flotinn þeim
tyrknesfca í blóðugusfeu sjó-
oruistu, er sögur fara af. Þeir
kristnu misstu 8.000 manns,
en Tyrfcir 25.000, þegar hvert
skipið eftir annað færðist í
kaf, meðan sjóliðarnir börð-
ust í náv'jgi sölfcbvandi á
stráðfedriefcuinum. Áðufr en
hildarleikurinn hófst, lá Cer
vantes fársjúífcur af malaríu
í koju sinni. Þegar flotadeilid
unumi lauzt saman, óð hann
upp á þilfar oig féfcfc næsfeuna
samfeímis sfciotlsár á brjóstið,
og þriðja fcúlan tætti í sund-
ur vinstri handtegg hans.
Samit var hann mteðal þeirra
fyrstu, sem réðust tii upp-
göngu á það skip Tyrkjans,
er næst var. Um bvöldið géklk
hálfmáninn til viðar í blóði-
drifinn sæ. Þiefeta var mesti
frægðardagur Spánar og sfeolt
asta stund Cervanfees.
Árið 1575 fcvaddi Cervantes
ífeafc'u og hélt heimleiðís til
Spánar. Með stórar og bjart-
ar framfeíðarvonir gefclk hann
um borð í skipið, sem áfeti að
flyfeja hann heirn til fósfeur-