Alþýðublaðið - 19.01.1970, Blaðsíða 8

8 Mánudagur 19. janáar 1970
Oskar Hallgrímsson:
VERKALYÐSHREYFIN
OG TRYGGINGARNAR
Erindi fiutt á fræðslunámskeiði ASÍ um sjóði og tryggingar
Mér hefur verið falið að í sínia sveit“, stuMduin l'ands- verkalýðshæeyfiingari'nníar til
spjalla hér um almamratrygg-
tryggingamála þegar í upphafi
mgalöggjöfinJa frá sjónarmiði
ve'rkalýðshi’eyfin garimn ai-. Það
sem ég segi hér eru þó fyrst
og fremst persónulegar hug-
leiðingar sem ég einn her á-
byrgð á, en ekki nei'nar lög-
giltar skoðaniir hvorki verka-
lýðshreyfingarin'nar né ann-
arra.
. Mér var það mætavei ljóst
sfcrax og það var talfaert við
mig, að ég spjallaði um þetta
málefni hér, að' innian hreyf-
inganiinmaa' eru margir mér
mdlklu færari ti>l þess a@ fjalla
um þetta málefnd, þó ég vildi
ekki með öllu undan því skor-
ast þegar ítrefcað var eftir leit-
«að.
Ég bið menm að hafa þetta
hugfast frá upphafi og taka.
viljann fyrir verksð. Vart þarf
að takia fram að öll trygginga-
tæknileg atriði mun ég forð-
ast eins og heilfcan eld, svo og
allar tilrauniir Itii skiigreining-
ar á ákvæðum gildandi lög-
gjafar, enda hefur. þegar ver-
ið flutt hér ©rindi um þá hlið
málsins og þeim sem gerst veit
í þeim efnum.
Með öðrum orðum, það sem
um verður fjiallað í þessu
spjalli verður nánast afstaða
verkailýðshreyfingairinnar til
. allm’ennra tryggilnga •liyrdri og
nú, séð frá mínum bæjardyr-
um.
í
★ Litið til baka.
Ef nota má þau tímamót
þegaa.' Alþýðusambandið er
stofnað 1916, sem viðmiðun,
er óhætt að fullyrða að á þeim
tíma, eða fvriir rösfcíega hálfri
öld, bafi ©ilmannatryggmgar
verið óþekktar hér á landi.
Eina úi’ræðið sem þjóðfélag-
ið þekkti á þeim tíma, ef veik-
indi, slys, ómegð, aitvinnul'eysi,
örorku og elli bar að höndum,
var sveitarsityrkuTinn með allri
þeirri örbirgð, ósjálfstæði og
niðurlægingu sem þeim var
búin sem harnn neyddust til uð
þiggja.
Kinir svokölluðu „sveitar-
ómagar“ voru útsSkúfaðir úr
þjóðfél'aginu, sviptiir kosninga-
rétti og kjörgengi og máttu
uina því, að vena tekinir nauð-
ugir viljugir og fluttir „heim
horna á milli, ef þeiir gerðust
svo djarfir 'að reynia að bjarga
sér . utan heimahaga.
Sá sem stritað hafði langa
ævi, alið upp böim sín og stað-
ið í sklum með all'ar kvaðir
sem á bann voru lagðaay en
ekki getað safnað í sj óð til
elliárarma, var settur á bekk
með sakamönmum.
Hjón, sem urðu fyrir því að
eignast fleiri börn en svo; að
'stopul/ 'daglaunavflnnia ftrykki
fyrir þörfum fjölskyMunnar,
máttu mögiunarliaust hohfa upp
á að heimili þeiínra yrði sundr-
að, börnin boðin upp og af-
hent þeim sem hæst bauð. —
Sama gilti'um iefckijun!a, sem
misst hafði eiginfmann vegna
slysfaria eða veikinda og stóð
bjiáaigárlaus uppi með bárna-
hópinn föðurlausan.
Þetta eru aðeins fáe'in en ó-
fögur dæmi um það þjóðfélags-
lega ranglæti sem hér á lan.di
ríkti við stofniun alþýðusam-
bandsilns árið 1916.
i
★ Baráttan hafin.
Gegn þessu ranglæti og
mannúðarleysi hófu 'alþýðu-
samtökin þegar barðskeytt.a
baráttu. Fyrstu áriin snerist
baráttan að vonum fyrst og
fremst um afnám raniglætis-
ins og fyrir mannúðleg'rd við-
horfum.
Fram’an af ferli saimtakainn'a
rn'iðaði þeirri. baráttu hægt, en
smátt og smátt, skref fyrir
skref, • tókst með einhuga bar-
áttu faglegrar og pólWískrar
hreyfingar, að þoka fram mál-
stað réttlætisiins.
Togaravö'kulö'g, afnám sveit-
arflutninga og vísáir að slys-a-
tryggiinigum. voru áflainigair sanr
vörðuðu leiðina. Megin stefn-
ain var þó . ávall't sú, að koma
á hér á landi alm'ainniatrygg-
ingum sem hefðu það að mark-
miiði, 'að skapa alþýðunni fé-
lagslegt öryggi frá vöggu til
grafar.
Hér verður ekki rakin bar-
áttan fyrir þessum fékígslegu
vi'ðhorfum, enda átti þetta
spj'all ekki að vera neitt sögu-
legt yfirlit um þróun aímr.nna-
trygginganniá.
Það sem hér hefur verið
sa.gt, er dregið fram í því skynii
einu að sýna. fram á viðhorf
si'nna vega.
Skilningur almennings á
nauðsyn og nytsemi almamna-
trygginga jókst smáfct og smátt
en það er fyrst tvei'mur ára-
tugum eftir stofnun' Alþýðu-
sambandsins, eða l. apríl 1936,
sem lögfest er fyrsta heildar-
löggjöfin um alþýðutrygginigar.
Þessi löggjöf markaði tíma-
mót í baráttu alþýðuhreyfing-
arinnair fyrir 'al'mannia'trygging-
um og til hennar má rekja
þá þróun sem átt hefur1 sér
sitað í tryggingamálum fram
á þenman dag.
Að vonum hefur löggjöfin
tekið mikhim breytingum frá
þeim tíma, svo sem með setn-
ingu .nýrrar h'eildarlöggjafar
um 'almaonatrýgginga'r 1916
og síðar.
Mest er þó vert, að nú við-
unke-mra flestir skyldur þjóð-
félagsins í þessu efni, og verka-
lýðshreyfingin vinnui' stöðugt
félagslegu öryggi alþýðunnar.
i
★ Viðhorfin nú.
Enginn skilji orð mín svo,
lað ég telji gildandi löggjöf al-
fullkomna og að engra 'endur-
bóta sé þörf. Þvert á móti er
það mín skoðun að verulegra
breytinga sé þörtf á því trygg-
ingakerfi sem við búum við.
Ég er ekki sérfróður á
þessu sviði og get því t. d.
ekki l'agt neitt sjálfstætt mat
nýja sigra í baráttunni' fyrir trauðla á
va'iai i.'ei'Km'ann'
á stöðu okkar í þessum efn-
um miðað við t. d. frændur
okkiar í öðrum nonrænum
löndum. Þó er það rökstuddur
grunur minn, fremur en stað-
reynd, sem unnt er að sanna
tölulega, að okkur hafi í viss-
um . skilninigi hra'kað tryggtnga
lega séð miðað við þes'sar
þjóði'r t. d. frá því sem var
árin •eftir 1946, svo dæmi sé
tekið. Þessi grunu'i' minn er
byggður á vitmeskju úr þeim
gögnum sem mér eru að-
gengileg.
Ég tek það þó skýrt fram,
að sam!anburður er á þessu
sviði, sem fleirum, milklum
■ainnmörkum háður og raunar
Hér er því nánast um stað-
hæfingu að ræða, enda þótt ég
þykiist geta fært fýriir henni
npkkur rök. Ég vel því þann
kostinn að láta við staðhæf-
inguma sitjá .að sinni, en vík
þá að helztu göllum, eða öllii
héldur annmönkum., s'em að
mínum dómi er á því trygg-
ingakerfi, sem við búum við.
Að mínum dómi er það meg-
in ti'lgangur og mairkmið trygg-
in.gakerfisins, iað tryggja félags
legt öryggi. Þaið er ia@ vísu
svo, að auðveldairia er 'að slá
slíku fraim heldur en að útlista
hvað í þessu fellst.
í því efni leyfi1 ég mér að
vitn'a til skilgreiningair þess
marnns sem flestum öðrum
fremur má nefna 'brautryðj-
anda almann'atrygginga hér á
landi, Jóns heitins Blönd'al en
hann taldi hugtakið í félags-
íegt öryggi tákná pað allir
borgarar þjóðfélagsins skttli
njóta vissira lágmai'kslífskjara
fremur en hiítt. iað öllum séu
tryggðar ali'snægtir.“
\í ljósi þje(sadr|sá’1 llákjlligréiin-
ingar vil ég einmitt víkja að
þeim megin .annmörkum, sem
ég tel vera á tryggingakerf-
inu, miðað við þær aðstæður
sem við búum við í dag. Og
þá er bezt að byrja á því að
setja firam staðhæfingu: Mér
sýnást sem sé. að . kerfið
bjóði upp á. og svo ,sem raun-
air í reynd, iað farið sé öfugt
að við tilganginn. SÞegar ég
les þessi orð yfiir. er ég alls
ekkd viss um að ég.skillj'i merk-
ingu beirra — hvað bá 'þið. En
ég skal gera tálraun til þess að
skýra hvað ég á við.
Allir eru sammála um iað nú-
glldandi ell'i- og öroTikulífeyrir
sé aHt of srnát.t sfcaimrntaður.
3.587.03 á mániuðii fvrir ein-
S'ta'kliing eða um 43 bús. kr. á
ári. Með slíkum bótum eru
engum tryg'gð „lágmarks lífs-
kjör.“
E’i.gi að síður gineiiðia trygg-
ingamar bælur aif bessu tagi
til þeirra sem án bóta búa við
allclnægtir.
Ég n'afini sem dæm'i éiganda
atvinnufyrirtæki's eem. sjálfur
sk.ammtia.r sér bað sem hann
þarf tíl altenæfftisinina.frá fyrir-
tæki síniu. en Bildurs .vegna á
rétt á ellilífevrir. Hlanin nýt-
ur bóta ofan, á sPnnjægt'rnar
— auðvitað á kostnfað bess. að
ekki'er unn.t .að tryggja Tág-
miaT'kslífskjör kms. sem ekk-
ert befur á að treyst.a nema
el'Tilíf.evrfinn. .Þetta 'kialla ég
rangsnúið réttlæti.
Það nær aiuðviltiað einigiri átt,
að á meðan tTyg'g'n'garnar
ek-ki hafa bolmiagn ti!l þess að
gre.iða beim. spm raiuhveru!oga.
burfa á því nð halda, sóma-
samleg'ar bætur. bá sé kerfið
láti.ð gr'eið'a þeim bætur, sem
enga börf hafa fvrir þær.
Okkur er að vísu sa'gt, að
þ'ið p ’..mræm:'|:t lekh1': trygg-'
jngafræðile.gum beinningum að
mismuna hinum tryggðu. En
í mímim augum er trygginga-
kerfið e'kiki sízt tæká til jöfn-
ún.ar mi'lli þeárna ssm betur
•mega sín og h.inina, sem við
þröngEn kost búa t— tæki til
fek j utilflutnings í þjóðfélag-
inu.
Svipað verður uppi á ten-
ingnu
air. Þ
með
á ári.
börn
lits t
bóta
kvær
unda’
sterk
Hé
breyl
það £
band
inn,
bæta
þess
sem
með.
f «
fjöls
til 1.
tilfei
stun<
að i
fjölsl
útgjc
um i
einni
sé
verð
stigb
megi
Þa
hvor
fjöls:
barn
ekki
er s
viti
Hr
búsk
ur s
svo
er í
Ai
færa
bætv
tölu.
I.egri
, vir 1
andi
Ei
skyii
leg'a
nýrr
legai
undi
mát1
þren
tíma
mán
sem
færs
Hi
alvai
ar 1
í vii
að.
Þi
með
Þan:
síða
einsi
máti
Þ:
að r
inga
slíkt
þess
.★
É!
spja
þýði
iinga