Alþýðublaðið - 13.02.1970, Qupperneq 8

8 iifiöstudag/Ur IS-f febrúar<:1970
Geislavirk úrgangs-
efni í neðanjarðar-
geymum á jarðskjálfta-
svæði vestan hafs
140 stórir neðanjarðargeym-
ar í Hamsford í Columbíuríki
i Bandaríkjunum, innihalda
eins mikið af geislavirkum úr-
gangsefnum og leysast myndu
úr iæðingi í kjarnorkustyrjöld.
Geymamir eru þama á vegum
bandarísku kjarnorkumálastofn
unarinnar og nú hafa tveir jarð
fræðingar varað við, að þeir
geti verið í hættu af jarðskjálft
um.
V
Gefelavi'rkni efnanna í geym-
uraim er svo mifciQ, að sýi-ur
sem með þeim eru haldast sí-
fellt við suðumarfc og þess-
vegna er nauðsynlsgt >að hafa í
gangi sérstakt kælilfcerfi til <að
geymjarnir springi efcfci <af hiit-
anum.
Hin geislaviirfcu efni verða
hættivleg um ófyrirsjá'anle'ga
fraTntíð. eða um hundruð þús-
undir ára.
Nú he'fur komiið í ljós, að
geymJanmr eru á svæði þar s-em
alimikil hætta er á jairðsfcjálft-
um, og að þeir voru á sinum
tímia ekki þyggðiir til að sitaind-
■ast jiarðskjálfta í næstia ná-
igrenini.
í næst'a hefti tímaritsrns En-
viironment. sem er málgagn vísi-
indamain'n'a til upplýsinga og
fróðleifcs fvrir 'almenning, verð
ur hrollvekjiandi grein um þetta
efnii, þar sem m.a. er unolýst
iað árið 1966 hafi tveir ráðgef-
'andi jarðfræðima’ar gefið efcýrslui
um j arðsfci álf+ahættunia.
Kjarnorfcukljúfainnir í Han-
ford, voru á sínum tíma smíðað
ir í mifclum flýti og á mettíma,
árið 1943. í spremgjunni, sem
lagði N‘aiga«aki í rústir var ein-
mitt plutóníum frá Banford.
Meðan á frtríðinu stóð og einnig
eftir að K.i arnorku mál'astofnun
B’a'nd'aríkj'ann'a. sem er borgaral
leg stofuun. tók við stöðinni
árrið 1946. hefur stöðugt veri'ð
baldið áfram að smiða nýja
kj'amafcljúfia ög fraimleiða
plutoniium. Alls hiafa verið
smíðaðir níu kjamiafciljúfar í
Hanford og fimm í S'avamnah í
Suður Karolínuríki.
í Enviromment segir að hætt
sé nú að starfrækj,a flesta
kjarnafcljúfama í Hanford, ein
á meðan þeir voru í 'gain'gi
„fram'leiddu þeir nióg plutomil-
um til að brenn'a upp heimi’nn
í einum björtum loga“ eins og
það er orðað í tímaritsgrein-
inni. Óafmáanleg merfci þess-
arair miifchi starfsemi er að
finna í hinum 140 geymum,
sem grafnir eru rétt unditr yfir-
borði jarðar og löngu 'eftir 'að
vísindameinnimir oig menni'ng-
in. sem þá skóp, eru liðin undiri
lok, verða þes'si geisiavi'rku úr-
gangiss'fni, sem áætlað er 'að séu
um 200 milljón lítnair að magni
ti-1 enn stórhættuleg umhverfi
sínu.
„Það er erfitt að gera sér
grein fyrir þeirri ósfc'aplegu
hættu, sem stafar af þessum
úpgan'gsefnum“ segilr í 'greim
inni O'g siðan er hatldið áfram
og- sag't: „Það geta verið eins
mikil úrga'ngsefni' í einum eiU-
asta geymi. eins og allt geislia-
virfct úrfelli á jörðmni frá ölT-
um sprengjum, sem reyndar
hafa verið síðan 1945.
Þeirri hugmynd hefur oft
skotið upo. að óvinur, sem réð-
j-‘t á Bandaríkiin, myndi miða
e:nu skeyta sinna á Hanford,
þar sem er eins miikið af geisla-
virkn'i fyrir hendi eins og i öll-
um árásiaireldfLaugunum til sam
ans.“
Jafnvel þótt jarðskjálftii
skemmdi ekki sjálfa geymana',
gæti hann valdið skemmdum á
kæliútbúnaðinum og leiðslum,
sem frá þeim li'ggj'a-. Það gæti'
svo aftur valdið því að geisla-
virfcar gufur kæmust upp á yfir
borðið og gætu boriist talsverð'a
vegaiengd með vindi. Ef hins
vegar yrðu 'skemmdir á ein-
hverjum geymanna, myndi hið
geislavirfca innihald hans brjóta
sér leið með jarðvatni til Col-
umbiia árinniar.
/
Árið 1965 tók auðsamsteyp-
ain Douglas Uinited Nucle'ar, við
rekstri kj'a'rniafcljúfanna í Han-
ford fyrir Kjarnorkumálastofn-
umin'a. Árið efti'r gerði félagið
svo siamning um 'að fram færi
•nákvæm jarðfræðiileg nannsókn)
á svæðinu.
I Environment segir á þessa
leið; „Erfitt er að skiljia hvers
vegna slík nannisókn er ekki
fnamfcvæmd fyrr en 24 árum
eftir <að staðurinin var valinn.
'Svo virðist, sem slik rannsókm
hafi ‘aldrei farið fram, þrátt
fynir að 'staðurinn flo'kktet und-
ir þau svæði, þar sem er „tals^-
verð“ hætta á j'arðskjálftum.“
Það voru j'arðfræðinigarni'r
Fred O. Jones og Robert J.
Deaco sem gerðu umfangsmi'klia
og nákvæm'a rainnsókn á svæð-
i'nu og drógu fram í dagsljósið
sannanir fyrir því iað jarð-
sfcjál'ftahætta er þarnia tal'svert
meiri en menn höfðu gert ráð
fyrir.
TJr þvrlu mátti sjá sprungu-
myndanir, svipaðar þeim, sem
sömu jarðfræðingar upp-
götvuðu eftiir jarðsfcjálftana í
Alaska 1964.
í Environment segir enn-
fremur: „Þrátt fyrir að hægt
hefði verið að gainga úr skugga
um hættuna með djúpborun-
«m fundilr Haniford Istöðinni’,
hafa slífca boranir aldrei verið
f r amkvæmdar.“
Kja'rinorkumálaS'tofnunm reyni
ir nú að draga úr hættunnii
með því tað breyta kmiihaldi)
geymanna í fast form, en það
gengur seint. Framkvæmdin
þessar vom hafnar í nóvember
árið 1966 og í júní sl. haíð'i
□ Ef þessi mynd prentast
sæmilega þá sjáið þið að
„skreytingar“ þessa hermanns
eru dálítið þverstæðar. Hann
er með hríðskotabelti eins og
Fengu ekki blessun
í Færeyjum -
flugu því hingað
kraga um hálsinn, merki frið-
arsinna í fesíi og esnnig trúar-
tákn. Vonandi verður friðar-
sinnamerkið honum happa-
íkani. Einhverra hluta vegna
fengu ungu hjónaleysin ekki
að ganga í það heilaga heima
í Færeyjum og kom fjölskyldan
því gagngert til íslands í þeim
tilgangi, að þau fengju hjóna-
bandsblessunina hér. Fjölskyld-
an flaug siðan aftur til Færeyja
með Fokker Friendship skrúfu-
þotu F. í. í gærmorgun, en í
Færeyjum ætla ungu hjónin að
búa og eignast böm og buru.
um 29 mil'ljón curie-eini'n'gum
verið breytt í fast form, en það
er likleiga mirmia en 1 % aí öll-
um þeim geisl'ayirku úrgangs-
i efnum, serti géymd eru;i Hán-
llfd. mMmM mmm I
í Envirortmsnt segir að með
þessu áfnamhaldi miund aldin
líða áður en öllu efninu hefur
verið'-breytE----
□ Ungu hjónaleysin fengu
ekki að ganga í hjónaband í
Færeyjum og flugu því til ís-
lands að sækja blessitnina. Sl.
fimmtudag komu nokkrir Fær-
eyingar hingað til lands með,
flugvél Fiugfélags íslands, þar i
á meðal Ekholmrhjónin ásamt, i
syni sínum, dóttur og tilvon-
andi tengdasyni, sem er Amer-
JVIyndin var tekin á Reykja-
víkurflugvelli í gærmorgun, er
ein af hlaðfreyjum Flugfélags
íslands afhenti ungu hjónun-
um blómvönd frá félaginu.
drjúgt.