Alþýðublaðið - 17.02.1970, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 17. febrúar 1970 5
Alþýðu
Maáið
Útgefandi: Nýja útgáfufélagiS
Framkvæmdastjóri: Þórir Sæmundsson
Ritstjórar: Kristján Bersi Ólafsson
Sighvctur Björgvinsson (áh.)
Rrtstjórnarfulltrúi: Sigurjón Jóhannsson
Fréttastjóri: Vilhelm G. Kristinsson
Auglýsingasíjóri: Sigurjón Axi Sigurjónsson
Prentsmiðja Alhvðublaðsing
I ERLEND MÁLEFNI
I

DÓMSMÁLIN
I
F
Á undanförnum árum hafa miklar umræður orðið
hér á landi um nýskipan framkfvæmdar- og löggjaf-
arvalds. Margar tillögur hafa komið fram um breytta
starfshætti Alþingis og ennfremur hafa menn látið
í ljós ýmsar hugmyndir oom breytingar á kjördæma-
sitipuninni og á kosningarétti og kjörgengi, svo eftt-
hvað sé nefnt. Sama gildir um framkvæmdavaldið.
Ým'sar hugmyndir um skipu'lagsbreytingar á sviði
framkvæmdavaldSins hafa litið dagsins ljós og hafa
sumar orðið að verul’eika, en aðeins um einn og 1
hálfur mánuður er nú liðinn síðan breytt reglugerð I
um Stjórnarráð íslands gekk í gildi.
Oder-Neisse-
l landamærin
I
I
l
Þrátt fyrir umræður um nýskipan ÍLöggjafar- og
framíktvæmdavalds bafa næsta litlar umræður orðið
um breytingar á sviði dómsvaldSins. Emhverra hluta
vegna hafa dómsmólin orðið út undan. Að vísu hafa
þau komið til umræðu mieðal löglærðra, en augljóst ■
virðist vera, að áhugi almennings fyrir dómsstólun-1
um er takmarkaður og miklu minni en fyrir löggjaf- *
ar- og framkvæmdarvaíldinu. |
í gær átti Hæstiréttur 50 ára afmadli. Dómendúr m
réttarins eru enn jafnmargir og upphaflega eða fimm I
talsins, iþó að þeilm málum, sem sfcotið er til réttar-1
ins, hafi fjö'lgað gífurlega á hálfri öld. Mun láta g
nærri, að Hæstiréttur þurfi að dæma í á þriðja hundr- I
að málum ó ári, eigi hann að hafa undan. Þetta eitt "
sýnir, hve mikið álagið er á fiimm dómurum réttar-1
ins. Hitt er einnig á að líta, að í flestum eða öllum I
tilvikum eru þ’au mól, 'sem til Hæstaréttar er sfcotið, _
(þannig vaxin, að dómendur verða að gera ítarlega 1
ranhsókn á mállsatvikum og k(anma innllenídla og er-1
tenda dómá um skyld efni, áður en þeir kveða upp g
endanlegan dóm.
Réttarfar á íslandi er á margan hátt mjög áþekkt I
réttarfari á hinum Norðurl'öndunum og öðrum ná- I
grannaríkjum. Er því nauðsynlegt, að ís'lenzfcir dóm-
arar, ekki sízt hæstaréttardómarar, hafi aðstöðu til I
að kynna sér dórna, 'sem kveðnir eru upp ó Norður- 1
löndum, svo og ritgerði'r nörrænna lögvísmdamanna _
um lögfræðileg mólefni. í þ'essu sambandi væri því 1
mjög athugandi að minnka verufega næsta óhóftegt |
vinnuálag hæstaréttardómara mieð því að fjöl'ga dólm- b
urum HlæStaréttar um 'einn eða tvo. Þannig gætu alTt- 8
af einhverjir dómarar réttarin's tekið sér frekari ■
hvíldiir frá dómsStörfum til' að auka enn þekkingu 1
sína og 'kynna sér nýjungar á sviði Tögví'sinda.
Jafnframt væri niauðsynlegt að enldlurskþða starfs-B
aðstöðu annarra ístenzkra dómstóla, því að staðreynd I
er, að hún er á ýmsan hátt mun örðu'gri en almenning-1
ur gerir sér grein fyrir. a
25 ára gömul
Auglýsingasíminn er 14906
□ Pólverjar hafa sannarlega
fengið að reyna hvað það kost-
ar að búa mitt á milli tveggja
valdagráðugra stórvelda. Fyrir
1914 var Iandinu skipt milli
Rússlands, Þýzkalands og Aust-
urríkis. En úrslit ófriðarins urðu
svo heppileg fyrir Pólverja að
811 þessi þrjú sórveldi biðu ó-
sigur. Það varð til þess að Pól-
land gat risið upp sem sjálfstætt
ríki, og Pólverjar voru ekkert
feimnir til að gera tilkall til
mikils landsvæðis. En dýrðin
stóð ekki lengl. 1939 hætti Pól-
land aftur að vera til, stórveldin
tvö, Þýzkaland og Sovétríkin,
skiptu því á milli sín. 1945 réð
það örlögum Póllands að Sovét-
ríkin voru sigurvegari, en Þýzka
land hafði beðið ósigur. Sovét-
ríkin héldu þeim hluta landsins
sem Hitler hafði úthlutað þeim
1939, en í staðinn fengu Pól-
verjar ný lönd á kostnað Þýzka
lands. Pólland var einfaldlega
flutt vestar.
Vesturveldin viðurkenndu hin
nýju landamæri Sovétríkjanna
og Póllands á Jalta-ráðstefnunni
1945. Hin nýju landamæri Pól-
lands og Þýzkalands hafa hins
vegar aldrei verið formlega við-
urkennd í vestri. Austur-Þýzka-
land viðurkennir þau, en ekki
Vestur-Þýzkaland. Það er þetta
sem er helzta vandamálið við
þær viðræður, sem nú hafa haf-
izt m.illi Vestur-Þýzkalands og
Póllands.
Lítum ögn nánar á það, hvern
ig Oder-Neisse-landamærin svo
kölLuðu urðu til. í Jalta var sam
komulag um það, að Pólverjar
yrðu að fá land í vestri í staðinn
fyrir landsvæðið, sem þeir létu
Sovótríkjunum í té. En ekkert
samkomulag var um það, hve
mikil þessi lönd ættu að verða.
Stalín vildi að landamærin væru
við Oder og vestari Neisse.
1939 bjuggu 8,6 milljónir manna
á þessu landsvæði og á því voru
meðal annars iðnaðarhéröðin í
Efri Slésíu, sem íramleiða nú
um 95% af því stáli, sem Pól-
verjar i'ramleiða, 70% af vélum
og 50% af orku landsins. í hér-
uðunum sem Sovétríkin fengu
bjuggu um 11 milljónir manna,
en fæstir þeirra voru Pólverjar.
Churchill varaði við því „að
troða pólsku gæsina“ um of út
og Rossevelt studdi þá afstöðu.
Síðar lögðu Bretar og Banda-
ríkjamenn fram aðra tillögu:
Pólland skyldi fá Danzig og þá
hluta Austur-Prússlands, sem
Sovétríkin fengu ekki, hluta af
Efri Slésíu og austurhluta Pom-
mern. Þetta þýddi að landið
náði ekki einu sinni að Oder.
Málið varð ekki útkljáð í
Jalta, en það kom aftur upp
þegar leiðtogar stórveldanna
hittust á ný sumarið 1945 í
Potsdam. Þá voru aðstæðurnar
orðnar aðrar, því að Stalín sá
til þess að Vesturveldin stóðu
nú frammi fyrir orðnum hlut.
Samþykkt hafði verið að aust-
urhluti Þýzkalands skyldi verða
hernámssvæði Sovétríkjanna og
þau höfðu afhent Pólverjum
austurhluta þess svæðis, landið
austan við Oder og Neisse.
Hann hélt því fram að allir þjóð
verjar á þessum landsvæðum
hefðu flúið, og það hefði ekki
verið um neitt annað að ræða
en lúta Pólverja fá landið.
Churchill og Truman mót-
mæltu harðlega þessu gerræði og
tengdu þetta mál spurningunni
um efnahagsskipan Þýzkalands.
Þeir sögðu að spurningin um
skaðabætur og matvælaöflun
fyrir þýzku þjóðina væri ná-
tengd því hvað gert yrði við
austurhéruðin. Ef Þýzkaland
yrði svipt þessum héruðum
væri það ekki eins fært um að
borga bætur og þar að auki væri
kol og korn úr austri nauðsyn-
Leg til að hægt yrði að brauð-
fæða íbúa Vestur-Þýzkalands.
Að lokum fékk Stalín þó vilja
sínum framgengt. Fyrst féllst
Truman á landamæri við Oder
og eystri Neisse en Stalín sagði
að það væri ekki nægjanlegt.
Það næsta sem gerðist var að
Bandaríkin buðu upp á hrossa-
kaup: Stalín og Pólverjar skyldu
fá þau landamæri, sem þeir
færu fram á, en þó aðeins gegn
því að Stalín féllist á tillögur
vesturveldanna í skaðabótamál-
inu og styddi kröfu sem þau
hefðu gert á hendur Ítalíu. Eft-
ir mikið þóf varð þetta að lok-
um niðurstaðan.
Þarna verður þó að gæta að
einu. Vesturveldin töluðu aldrei
um annað en setja þessi land-
svæði undir pólska stjórn. í
samningum sagði þess vegna að
endanleg' landamæri yrðu ekkí
ákveðin fyrr en í friðarsamning
um. En þetta var aðeins form-
legur fyrirvari. Það var tæpast
nokkur í vafa um að löndin
hefðu verið látin af hendi fyrir
fullt og allt. Þetta landaafsal
hafði raunar þegar farið fram,
þegar málið var rætt í Pots-
dam. Kalda stríðið og allt sem
því fylgdi hefur hins vegar kom
ið í veg fyrir að þessi landa-
mæri yrðu endanlega viður-
kennd.
En hvað gerist núna? Vand-
inn er sá, að Vestur-Þjóðverjar
hafa bundið sig svo fast við
þennan formlega fyrirvara : —
að landamærin yrðu fyrst end-
anlega ákveðin í friðarsamning
um — að tilslökun í því efni
yrði skilin sem pólitísk stefnu-
breyting. Á því er enginn vaf'ii
að ríkisstjórn Brandts og meiri-
hluti Vestur-Þjóðverja vilja
gjarnan viðurkenna þessa ald-
arfjórðungsgömlu staðreynd en
getur ríkisstjórnin gert það í
formlegum samningi?
Slíkt mundi hleypa af stað
miklum mótmælum frá þjóð-
ernissinnum og hægri mönnum
í landinu. Trúlegast er að
Brandt muni reyna, minnsta
kosti í byrjun, að finna orða-
lag, sem Pólverjar geti skilið
sem viðurkenningu, en sem segi
þó ekki berum orðum að Vest-
ur-Þýzkaland hafi fallið frá
fyrra sjónarmiði. En þá vaknar
spumingin hvort Pólverjar geri
sig ánægða með neitt minna en
ótvíræða og farmlega viður-
kenningu.
(Arbeiderbladet
Jakob Sverdrup).
ÓTTAR YNGVASOH
héraðsdómslögmaður
MÁLFLUTNINGSSKRIFSTOFA
BLÖNDUHLÍÐ 1 • SÍMI 21296
VEUUM ÍSLENZKT-
ÍSLENZKAN IÐNAÐ

inninaarónio
s.Ms.