Alþýðublaðið - 19.02.1970, Qupperneq 12

12 Firrjmtuíaigur 19. fébrúar 1970
Móöurrnálsbókin eftír ffön Ól-
aísson íkom líka fljótt.
— Hvað var nú um mögu-
teika ungra manna ti'l ókóla-
göngu í þá daga?
— Þéir voru ákaflega litlir.
f*að var varla um nökkira skólia
að ræða og svo skorti menn'
sefni.
— Hvar var næsti sköli, var
skólli á Eytrarbákka?
— Þ®@ fyrsta sam ég heyrði
að g»gni um flramhálds' kóte
,mun hafa verið þegar ég var á
sautjánda ári. Þá var hjá tíkkutr
kennari ssm stundsð hrrði nám
í Flensborg, . Guðni Árnr.son
frá Hvammi á Landi. Þegar ég
var se-xtán ára vatr Kennara-
skólinn stofnaður, og ’það var
, mest að þakka Guðna, vini1 mín-
um, aið til orða kom að ég fserii
í skóte. Það var anin'airs ekki
björguiegt fyrir mig að hugsa1
til skótegöngu, því ég átti ekki
neiitt, var ekki farmn að vinma
fyrir neinu kaupi sem heiitið
gæti. En fóstria mín getok fram
í því að tala við mann Biinini um
iað kosta mig í skóia og þá
mátti ég velja hvort óg vildi
Flensborg eða Ken/naraSkólann.
Eíginiega þurfti ég eklki afð
hugsa mig nfiitt um, ég valdii
Keninaraskólann.
— Áður en viið yfirgefum
sveitlba langar mig tiil að spyrjai
hvorf ekki h-afi verið þar ©tarf-
iandi unigmennafélaig?
— Já, ég var í ungmenmafé-
laginu „Baldri“, en starfaði
ekki iníkiíð sjáifur, var svona,
með.
— Hvers bonar starfsemi
hafði ungmennafélaigiið með
höndum í sveitánnli?
— Það var nú bkki mitol
starfsemi, haldnir fundiir og um-
ræður um hin o>g þessi mál.
Ég man ektoi eftir mainum sér-
stötoum framkvæmdum, ém
þetta voru memntsndi félög og
sérstafctega vekjandi.
— Manstu eftir mifclum á-
hrifum frá sjáifstæðiísbarátt-
umni á þeasum árum?
— Ekfci miarn ég ©ftir því. Það
var fyrst á skólaárum mímum
í Reykjavík 'að máður var tölu-
vert stæltur, t. d. í sambandi
við fárjamálið. Ég held það hafi
verið voráð sem ég tók igagn-
fræðapróf ssem uppþot varð út
af fámanum. Bláhvíti fánirm var
tekinn af manni sem var með
hann uppi úti á höíln, og ,þá
gekk mifciÖ á hjá oktour ungu
mönnunum. En he'ima í sveit-
inni man ég ekki eftir mainum
spanningi, man ekki eftir nein-
um öldugshgi þegar mest gefcfc
á út af uppkaistinu fræga og
heldur efcfci út af símamálinu,
en þá yár vég ifka svo umgur. 1
— Kannski við swíum ofck-
ur þá að Kennaraskótenum?
— Já, ég kom í Kenmaraskól-
ann haustið 1910, þá var hann
búinn að starfa í tvo vetur.
Hann var þá þrír bekkir en
ungmentii.
efcki mema sex mámaða kennisla
á hverju ári. Fyrsta veturinn
byrjaði liaitn 1. október, eni
síðar var farið að byrja flyrsta
vetrairda'g og slíta sikólianum
síðasta vetrardag. Meðan ég var
í KennainaSkóianum og síðar í
memntaókóianum bjó ég í
Gróðrarstöðinni við Lauíásveg.
Þar var ég hjá góðu fóiki og
gott þar að ver,a. Það voru for-
eldrar Elnars Helgasonar garð-
yr-kjustjóra og systur hans,
Guði'ún og Pálína, sem stóðu
íyrir heimiiinu. Þar ver aiil'af
eitth.vað af skólafóiki. Fæði og
húsnæði kostaðí þar 35 fcr. ,á
mánuði árin sem ég var þar.
— Séra Magnús Helfgason vai'
skólastjóri, en hverra annarfla
kennlara minnilst þú helzt?
— Aðalkennanar fyrstia árið
mitt í skúlanum voru dr. :Ó1-
afur Daníelssom, dr. Björn
Bjamason og Jónais Jónsson frá
Hriflu. Fyrstu árin var enigin
enska kennd, henni var bætt
við síðar.
— Var æfingakennsla fyrstu
árin?
— Æfimgaikemmste ,var frá
upphafi, en ófulftkomim og -í
smáum stíl vegna húsnæðis-
leysis. Þegar ég var í skóla var
bara ein einasta æfirtgadeild.
Seinna urðu þær fletei, þegar
Grænaborg kom til sögu. Skól-
inn stækkaði smátt og smátt
og tíminn var lengdur.
— Fórstu í barmaikemmishi eflt-
ir að þú tókst 'kennaraprófið?
—- Nei, ég varð aidrei barna-
kennari. Þegar ég var kom-
inn í þriðja bekk, fór ég að
hugsa til þess að halda lengria
áfram. Þá um haustið taluðum
vi® sarnan um þetbta við Ingi'-
mar Jónsson sem síðar varð
prestur og skótestjóri og á-
kváðum skömmu fyrir jól að
les'a það sem á vantaði tfl að
ná gagnfræðaprófi í mennta-
skólanum og taka það um vor-
ið. Við létum verða okkar
fyrsta verk að tala við kenmaira
okkar í Kennarar.kól'anum og
fá ráðleggimgar hjá þeim, og
þeir töldu þetta mögul'egt. Ann-
ars vamtaði töluveirt á að
kennsia í almennum gréinum í
Kennaraskólanuim ja'fmalðtet á
við gaign'fræðaprófcfciemnslu í
Menntasbólanum. Það er 'kvart-
að undan l'andsprófinu nú, en
ég held það sé mikiu léttara
en gagnfræðaprófið var í þá
daga. Það var erfitt próf. —
Okkuir vanbaði algerliega ensku,
algebru og geometríu,- og þá
var meira bennt í almennum
greinum éin's og 'sögu, l'anda-
fræði og náttúrufræði svo við
þurftum alls staðair að'bæta við.
Þegar við höfðum fengið ráð-
téggingar 'hjá okkar kennurum
fórum við að taiía við me-nnta-
skólakennairana og femgum ail-
góðar viðtökur, en þó n'ökkuð
misjaifnar. Einn kenrtarimn var
afundinn við okfcur og taldi
þetta alveg vonlaust, svo við
stóðum upp og kvöddum hann
í skyndi. En þegar við vorum
komnir út á tröppuroair kallaði
hann á tíkkur og ta'laði lengi'
við okkur og var allur annar
maður.
— Hver var þetta?
— Þetta var dr. Bj'arni Sæ-
mundsson sem varð uppáhalds-
kennari okkar síðar meir og á-
gætur vinur minn til æviiöka.
— Og þá hafið þið 'heldúr
betur tefkið að lesa af ikaippi.
— Svo 'töku þesir okkur í
tíma tveir áf kennurom 'Kenn-
araSkólans. fiigurður Guð-
mundsson, síðar Skotamefstari
,á A'kutaeynu, 'kertndi tíkkur ís-
ienzlku, iþ.ví .þar þunftum við
tölu.verðu -að bæta við, en dr.
Ólaiur Ðariielsson laigebro og
geometríu. Þessi k-ennðia kost-
aði ekki neitt.
— Já, hverni'g var með fjár-
hagilnn?
— Það var fleiira sem 'kom tii
en að ná þessu gagnfræðaprófi.
Einhvero veginn þurfti maður
að kljúfla þetta fjáa'hagstega,
og þar var ékki um auðugan
gai'ð að gresja. Það var víst um
jólaleytið að ég sfcrifaöi fóstrál
mínum, og ég held ég hafi
sjaldan eða aldrei vandað miig
eins við að skriifa bréf, til þess
að telja hann á að. hjálpa mér
áfram til stúdenfsprófs. Efltir
það tafldi ég mig fuHfæran að
hjálpa mér sjálfur. Ég fékk svar
um hæl og það var jákvætt, ég
Skyldi bara búa mig undiir það
og sjá hvernig gengi. Gagri-
fræðapröf var þá upp úr þriðjia
bekk, ,og eftir það vair þriggja
ára nám. Við luikum kennara-
prófi og urðum efstir þar, og
síðan var lesið af kappi fram
-að gagmfræðaprófi, það var
seiinn'a um vorið, og svo fór
að ekki voro nema tveiír fyriin
oflan okkur á gagnfræðapröfihu.
— Þið hafið verið víkingar
til náms.
— Við vorurri sæmilaga dug-
legiir. Síðan fór ég í; fjórða bekk
veturinn eftir, 19Í3-19A4, lais
>atf milklu kappi og ge-kk vel,
því ætlunin var að lesa fi-mmta
og -sjötta bekk á einum vetri.
Þetta gerði ég og það tóksit alllit.
Ég las -austur í H-róaraholti firá
h'austi fram í febrúar. Þá viair
ég búiinn með Ædiit se-m ég réði
við og þurflt'i að fá tíma bæði
í laití-nu og stærðfræði.
— Þú hefuir þá tekið stúd-
entspróf voiið 1915. En hvað
réði því að þú valdir guðflræði
til náms í háskóla? V!ar e-kki
málfræ-ði alla tíð þín eftiirlæt- -
ils grein?
— Það var nú dálítíð" ein?
kenn-ilegt. Það' -var- á'ð- brjótasit
í mér að fligla og les'a riorrænd.
í Kaiupmannahöfn. En striðið
var komið í algleyming og ekki
fyrtesjáan'tegt að utariför rriundi
takast. Þá sneri ég mér að guð-
fræðinni. Ég bafði ebki áhuga á
læknisfræði og ekki heldur lög-
fræði'. íslenzka var orðin
kennslugrein hér við háskól-
amn, og ég vei-t varla sjálfur
' hvernig stóð á því að ég fór
ekki í norrænu deildina. Það
hefur kannski stafað af því að
ég hafði bitið í mig að taka
norrænu í Kaupm'ammaihöfn —
sem ekki gat or-ðið.
— Hafðirðu þá aldrei hug á
að gerast prestur?
— Ég ætlaði mér í iraun og
veru aldrei að verða prestur,
og þegar ég hafði lokið guð-
fræðinámi með II. einkunn,
betri þó — þá fór ég í 'kennslu.
—... Þú hefur kannSki iesið
fullt eins mlkið málfræ-ði og
bókmermtir og guðfræði'na?
— Surnt í guðfræði lá il'Ia
fyri-r mér, ein-s o>g -ktekjusaga
sem var þung og leiðinteg, því
sögumaður hef óg aldrei- verið.
Það voru máiin og stærðfræðin
sem mér fellu bezt. Og þegar
ég lauk prófi um miðj'an vetiur
1919 þá bariðst mér að ta'k'a við
kennslu í Fliemsborg. Það boð
fékk ég raunar áður en ég la-uk
prófinu. Séra J'an-u's, sem veri'ð
hafði kennari í íslenzku og
stærðfræði, -haifði veikzt og ég
átti að tak-a við kennslu hans.
Það þurfti að útvega mann til
að keima þen-nan tíma -þar til
ég lyki prófi, og þaið var PáM
Sigurðsson, vinu-r minn og fé-
1-agi, síðar tryggi-ngayftelækn-
ir, sem hljóp í skarðið fyri-r mi'g.
<En undir eins og pröfi var lokið
fór ég suður i Hafnairfjörð að
fcenn-a í Flen'sborg. Ég kenndi
stærðfræði, í'Sl'enzbu — og fs-
lands sögu, mér ge'kk ágætiega
með stærðfræðima og í-S'lenzk-
una, en verr m-eð söguma.
-— Varstu lenigi í Flemsborg?
— Svo réðst það ,aíf að ég var
kennari n-æsta vetur með sömu
grein-ar nema ég los-naði við
ístends söguma-.
-— Svo fórstu utan?
— Ég h-afði veriö þingskrif-
ari frá því ég llau'k stúderits-
prófi. Á því li'fði ég meðan ég
v-ar í háskól'anum o-g dugði
sæmil'ega-. Ég h-atfði sótt um
styrk til utanflar-ar tE að kynn'al
mér alþýðumenintun -tíg lýðhá-
skóla á Norðurlöndum, og ég
fékk þann Styrfc — sem þá
þótti óvenjulega hár, það voru
4000 krónur, töluverður pen-
ingur í þá d'aga. Með þann styrfc
og dálítið viðbóta'rlán -fór ég
svo til Norðurtenda vorið 1920,
var flyrst í Dammörku og síðar
í Noregi Og Svíþjóð, flakfcaði
mi'lli skóte o'g kynnti mér ýmis-
legt varðan-di framh-alds&kól'a.
Vorið 1921 fór ég svo til Þýzka-
la-nds, lika til aö Skoð'a mig um,
var á námskeiði í þýzku meö
sænskum kemmurum, en ferð-
aðist svo til Múnchen og víða
um 1-andið ása'mt dr. Al'exa-nder
Jóhannessyni sem þá var orð-
i-nri ddtotor frá há-skótenurri í
Halle í Þýzkalandi. Þetta var
sumarið 1921. Þá vair ódýrt að
lifla og ferðast í Þýzkalandi.
Marki-ð kostaði 9 auna. iAð þessu
flakiki loknu kom ég heim aft-
ur. — S. H.
Þetta eru hinir heimisfþekl^tu HAUSER
kúlúpennar. — Biðjið verzlun yðar itim
HAUSER pennia og fyllingar sem gei'a
Ávallt fyrirliggjandi.
hina 'glæsileg'U áferð.
3:
AGNAR K. HREINSSON
Cty
Umiboðs- og heildverzl'un, Reykjávík.
Póstbox 654 — Sími 16382.