Alþýðublaðið - 17.03.1970, Blaðsíða 8

8 Þriðjudagur 17. marz 1970
- segir Stefán
Júlíusson
rithöfundur og
békafulltrúi
rikisins
□ Það er ekki langt síðan
mikið var talað og fullyrt um
neikvæð og menningarspillandi
áhrif sjónvarpsins eða „imba-
kassans" eins og sumir vilja
nefna það. Allur bóklestur átti
að leggjast niður, leiklistarlífið
að slokkna út, fjölskyldutengsl
að verða að engu, o. s. frv. o. s.
frv. En sem betur fer hafa þær
óheillaspár ekki rætzt. Leikhús-
in þurfa ekki að kvarta um á-
hugaleysi almennings, því að
aðsókn fer sfvaxandi. Og það
hefur komið í ljós. að fólk er
svo sannarlega ekki hætt að
lesa bækur.
„Nei, bókin lætur ekki undan
síga“, segir Stefán Júlíusson rit
höfundur og bókafulltrúi ríkis-
ihs. „Þáð. er greinilegt, að hún
mun halda velli þrátt fyrir sjón
varp og útvarp og aðra fjöl-
míðla. Lestrarlöngunin og bók-
elskan er alveg eins mikil og
áður, og á seinustu tveimur ár-
unum hafa útlán aukizt gífui’-
lega úr almenningsbókasöfnun-
um. Til dæmis voru útlán á öllu
landinu árið 1968 um milljón
eintök eða sem svarar 5 bókum
á hvert einasta mannsbarn, og
þótt skýrslur'séu enn ekki fyrir
hendi um heildarútián á árinu
1969, er vitað, að þau hafa
aukizt að miklum mun“.
MIÐSTÖÐVAR
MENNINGARVERÐ-
MÆTA
Þetta eru auðvitað mjög ánægju
legar fréttir, en Stefán bendir
jafnframt á aðra hlið málsins,
þ. e. að í bókasafnsmálum dugi
ekkert minna en stórátak til
að geta komið til móts við ó-
tvíræðar óskir almennings.
„Bókasöfnin eru hiklaust að-
almennta- og tómstundastofn-
anir fólksins í landinu“, segir
hann, „og þau eru orðin svo
stór þáttur í þjóðfélagi okkar,
að við verðum að sýna þeim
þann sóma sem skyldi.. Fæstir
átta sig á hversu umfangsmikil
starfsemi þeirra er orðin, og enn
færri gera sér grein fyrir hví-
lík menningarmiðstöð gott bóka
safn er og hversu ómetanlega
þjónustu það getur látið í té ef
nógu vel er að því búið. Hér
hafa bókasöfn fyrst og fremst
verið útlánasöfn, en hlutverk
þeirra er í raun og veru miklu
víðtækara, og við þurfum að
gera hvort tveggja í senn að
kenna fólki að notfæra sér söfn
in betur og að auka þjónustuna
í sífellu".
Og hann talar um lesstofur,
bæði fyrir börn og fullorðna,
upplýsingamiðlun, tónlistardeild
ir, „heyrnarstofur“ þar sem
hlusta má á músík af ýmsu tagi,
önnur söfn sameinuð undir
einu þaki með bókasöfnunum,
m. a. listasöfn, skjalasöfn og
minjasöfn.
„Héraðssöfnin þurfa að verða
eins konar mennta- og fræðslu-
setur, miðstöðvar menningar-
verðmæta er veita fjölbreytta
þjónustu og verða lifandi kjarni
hvers byggðarlags. Safnahús eru
að rísa á ýmsum stöðum um
landið, t. d. á Sauðárkróki,
Húsavík, Vestmannaeyjum,
Akranesi og Borgarnesi, og mikl
ar vonir eru tengdar við fram-
tíð þeirra. Ný og glæsileg bók-
hlaða hefur þegar verið tekin
í notkun á Akureyri, og þar
hefur útlánaaukningin orðið
feiknaleg, o.g aðsóknin að les-
stofunum sýnir hvílík þörf er
á slíkri þjónustu við safngesti.
En við eigum langt í land þang-
að til bókasafnsmálin verða
komin í viðunandi horf“.
ÞÁTTTAKA RÍKIS-
SJÓÐS FER SÍMINNK-
ANDI
Og þá eins og oftar eru það
peningarnir sem á stendur. Það
kostar ekki neitt smáræði að
meiri þörf á góðri þjónustu í
bókasöfnunum en þegar atvinna
dregst saman og frístundum al-
mennings fjölgar. Fólkið hefur
minni peninga til að kaupa
bækur fyrir og meiri tíma til að
lesa þær, og þá leitar það til
safnanna. Og það er mikils-
vert, að sem flestir komist upp
á að nota þau og haldi því á-
fram jafnvel þótt aftur batni í
ári. Lestrarlöngunina má aldrei
slæva, hvort sem hún er sprott-
in af menntaþrá eða leit eftir
afþreyingu og dægradvöl. Marg
ir byrja á léttmeti og reyfurum,
en færa sig smám saman í átt
til betri bóka, og þarna getur
góður bókavörður verið ómet-
anlegur við að koma þeim á
bragðið' “.
SKÓLABÓKASÖFNIN
ERU KNÝJANDI
NAUÐSYN
Heppilegustu leiðina til að
kenna almenningi að færa sér
bókasöfnin í nyt telur Stefán
tvímælalaust vera að byrja á
börnunum og stofna skólabóka-
söfn þar sem grundvöllurinn
yrði lagður áð þeirri sérstöku
kunnáttu að nota bókasöfn til
fróðleiksöflunar.
„Skólabókasöfn eru knýj-
andi nauðsyn og eitt brýnasta
verkefni sem fyrir liggur í
bókasafnsmálum hér á landi.
Bókasafn í einni menntastofnun
er alger undirstaða, hjarta skól-
ans, og það á við alveg niður
í barnaskólana. Sennilega þyrfti
nýja lagaseíningu þarna, því að
enn er ekki skylda að hafa bóka
söfn í skólum. Danir höfðu þetta
lengi frjálst, en þó að langflest-
ir skólar væru með sín söfn,
var það samt lögleitt sem skylda
fyrir þremur árum. Það þarf að
kenna krökkunum að nota bæk-
ur, hag.nýta sér uppsláttarrit,
fara vel með bækur, standa í
skilum þegar þeir fá þær lán-
„Bókasöfnin eru hiklaust aðal m
stofnanir fólksms í landinu“, :
stuðla að ahnamxaþroskun og
og veita ungum og öldnum kyrr
dvöl.‘‘ (Mynd: Gunnar Heidal).
aðar o. s. frv. Það er ekki sama sm.átí
hvernig barnið lcemst fyrst í fjölbn
tengsl við bækur og bókasöfn; anir :
þetta er mikilvægur þáttur í þrc ki
menntun þess og getur haft á- og vei
hrif ævina á enda. láía i
„Fyrsta skrefið er að sjá þroski
bókasöínum fyrir rúmgóðum og er un
haganlegum húsakynnum og flestui
trau.stu starfsliði. Þegar það er ur á ;
fengið, má auka þjónustuna
reisa bókhlöður og safna'hús ...
og ráða gott starfsfólk til að
veita hina nauðsynlegu þjón-
ustu.
„Lögum samkvæmt á að vera
eitt stórt bókasafn í hverju af
þeim svokölluðu bókasafnshverf
um sem landinu er skipt í, en
þau eru 31 að tölu. Bæjar- og
sveitarfélög standa straum af
byggingu og rekstri safnhús-
anna, en fá þó árlegan styrk
frá ríkinu. Sá styrkur er hvergi
nærri nógu hár til að komá að
verulegu gagni, og auk þess er
hann miðaður við ákveðinn
krónufjölda á hvert höfuð lands
manna en ekki Verðhækkanir
eða aukna starfsemi safnanna,
þan.nig að þátttaka ríkissjóðs í
heildarrekstrarkostnaði þeirra
minnkar ár frá ári í vaxandi
dýrtíð og leggur æ þýngri byrð-
ar á sveitarfélögin. Það leiðir
svo af sér minni möguleika á
æskilegri þjónustu: '
„En það er. niestúr vandinn
í framkvæmd menningarmála,
að fjarveitmgar tii þeirra þarf Á leðurvcirusýningfu í Offenbach í Vestur-Þýzkalandi voru s
þjóðartekjur rýrna og afkoma ur gervikrokodilaskmni, og þær kosta ekki nema brot jaf \
fólks verður lakari. Aldrei er kosta.