Helgarpósturinn - 22.12.1994, Síða 30

30
MORGUNPÓSTURINN FÓLK
FIMMTUDAGUR 22. DESEMBER 1994
Dýra-
læknirí
ftiðiog
- stríði
Tíminn slær ekki slöku við flutning
ógeðfelldra frétta þessa vikuna
frekar en aðrar vikur ársins. Ógeð-
felldustu frétt vikunnar er að þessu
sinni að finna í þriðjudagsútgáfu
blaðsins í efnisdálki sem kallast
„Fréttir af bókum". Sú staðreynd
að ógeðfelldustu frétt vikunnar er
að finna í þessum efnisþætti sýnir
best hve Tímamönnum er lagið að
koma einhverju ógeðfelldu að,
sama um hvað þeir fjalla.
Fréttin greinir frá útgáfu sjálfsævi-
sögu Karls Kortssonar dýralækn-
is og þar segir meðal annars:
„Það eru engar ýkjur að segja að
margt hafi drifið á daga dr. Karls
Kortssonar. Hann komst til þroska
í Þýskalandi Hitlers, lauk þar námi
í dýralækningum og var liðsforingi
í dýralækningasveitum þýska hers-
ins 1940-45 á vígstöðvum víðsvegar
um Evrópu. Þar beið dauðinn við
hvert fótmál, en þó gáfust fá tæki-
færi til að eiga samskipti við hið
veika kyn. Sagan af ástum dr. Karls
og hinnar rússnesku Nínu er
ógleymanleg. Sjálfur segir dr. Karl:
„Ég er vinur kvenna og dýra, því
þessar lífverur þurfa mikla um-
hyggju °g hlýju.“„
Það er að sjálfsögðu ekkert ógeð-
fellt við það að dr. Karli hafi dottið
í hug að setja sjálfsævisögu sína á
blað en ummælin sem höfð eru
eftir honum eru hins vegar veru-
lega ógeðfelld svo ekki sé tekið
sterkara til orða. Ummæli doktors-
ins lýsa óvenjulegri afstöðu til
kvenna og maður þarf ekki að vera
mikill kvenréttindafrömuður til að
finnast þau kvenkyninu til minnk-
unnar. Það ereinhvern veginn
fremur hæpið og óviðeigandi að
tala um dýr og konur í sömu setn-
ingunni í þessu samhengi.
Fyrir þessi jól komu út tvær bækur sem marka endalok reykvísku-meðaldrægu-end-
urminningabókanna. Ég man-bók Þórarins Eldjárns, sem man ekki eftir neinu nema
vörumerkjum og útvarpsdagskránni, og Vor í dal-bók Friðriks Þórs, sem man ekki
eftir neinu nema sjálfum sér. Saman kristalla þessar bækur ókostina við strákabæk-
urnar, þær voru yfirborðskenndar og sjálfhverfar. GUNNAR SmáRI EGILSSON telur sig
hafa fundið skýringuna; þessar bækur voru nostalgía drengjanna sem komust á kyn-
þroskaaldur um það leyti sem konur vildu kasta af sér hefðbundnu kynjahlutverki.
Drengjanna sem sakna þess tíma að karl var karl og kona kona.
Jón Oddamir og
Jón Bjamamir
hennar Guðrúnar
„Skrifaði ég um æsku mína?“
sagði Guðmundur Andri Thors-
son, hálf spyrjandi og hálfþartinn
að reyna að sannfæra mig um hið
gagnstæða, síðastliðinn sunnudag á
Grillhúsinu Tryggvagötu, sem áður
hét Grillhús Guðmundar. Hann
var raddlaus og því aumari fyrir
bragðið að bera af sér þessa þungu
sök. Sagðist hafa verið að syngja
kvöldið áður með Spöðunum á
dansæfingu íslenskunema, eins og
það væri fullgild ástæða fyrir því að
sitja raddlaus yfir nýdrukknum
bjór á stað þar sem enginn kemur
nema sá sem vill ekki sjást né heyr-
ast.
„Þú skrifaðir um Vogana,“ sagði
ég grimmur, eins og sjálfsagt er að
vera þegar maður stendur menn að
verki á svona stöðum. Eins og þeg-
ar ég gekk fram á Svein Einars-
son slafra í sig hamborgara á búllu
á Albufeira, spurði hann hvort
hann vissi um flug til Islands en
fékk langa útlistun á því að hann
væri ekki þarna sem sólarlandafar-
þegi heldur skáld í leit að húsi til
að skrifa í um veturinn, hefði eng-
an íslending séð né heyrt, væri í
stuttum stans, svo stuttum að hann
hefði rétt skotist þarna inn til að
seðja sárasta hungrið. Menn verða
víst að éta.
Andri notaði síðustu leifarnar af
röddinni og skríkti: „En ég fæddist
í Vogunum!“
„En þú hefðir mátt vita að þeir
eru ósnertanlegir, eitrað peð,“
sagði ég miskunnarlaus, borgaði
fyrir hamborgarann og fór í vinn-
una að skrifa leiðara um nauðsyn
þess að lemja opinbera starfsmenn
þangað til þeir hætta að ljúga upp á
sig yfirvinnu sem þeir hvorki
nenna að inna af hendi né nokkur
þörf er fyrir.
Þetta samtal var ef til vill ekki
akkúrat svona. En svona er nú
samt komið fýrir Vogunum.
Ég fæddist ekki í Vogunum eins
og Andri. Ég flutti þangað í miðj-
um átta ára bekk og bjó þar þangað
til ég fór í Fellaskóla í öðrum bekk
í gaggó. Þetta var nokkrum árum
eftir gullöld hverfisins. Ég var í
tímum í skólanum sem riddarar
hringstigans léku sér í hálfbyggð-
um. Skólastjórinn var þó sá sami
og gat lagt heilu raðirnar í rúst,
eins og sá í Punktinum. Sjoppurn-
ar voru þarna ennþá en líkast til
hafði hinn rétti andi yfirgefið þær
og farið í MT. Þegar ég hafði aldur
til var sá skóli orðinn að Mennta-
skólanum við Sund, fluttur í hverf-
ið þaðan sem fýrstu busarnir komu
en þeir voru þá útskrifaðir og sestir
að í gömlum húsum niðrí bæ.
Jafnvel vestur í bæ.
Þegar ég ólst upp í Vogunum
voru aðrar hetjur og aðrar hættur
en segir frá í goðsögnunum. Ég
kom eftir að gullöldin leið, ólst
upp við hnignun hverfisins, lifði á
miðöldum í ríki Stebba glæps,
Adda Barða, Palla Kína og
Kidda kúbeins.
Eldri bróðir minn var í bekk
með Bubba Morthens en meira
vissi ég ekki af bestu sonum hverf-
isins. Og hef fengið að heyra að
Bubbi hafi verið bölvuð písl á þess-
um árum og ekki talist til mikilla
kappa.
Seinna las ég um hverfið í
ljúfsárum endurminningabókum
drengjanna sem ólust upp í Vog-
unum eða ef til vill einhverjum allt
öðrum hverfum. En þau voru samt
eins og Vogarnir og þar sem Vog-
arnir voru algengasta sviðið þá
fannst manni þetta allt vera Voga-
bækur. Strákabækur, Vogabækur.
Allt sama súpan.
Þannig er komið fyrir Vogunum
í hausnum á mér.
Og þegar ég var að tala við
Andra á Grillhúsinu fannst mér
eins og þannig hlyti að vera komið
fýrir Vogunum hans líka. Hann
hlýtur að vera eitthvað eldri en ég,
en hann er samt ekki svo gamall að
hann sé af þeirri kynslóð sem harð-
ast hefur lagst á æsku sína til að fá
einhverjar skýringar, sögur og svör.
Það eru allt menn sem eru fertugir
og hálf fimmtugir í dag. Svo gamall
er Andri ekki.
Ég veit að Einar Már er úr Vog-
unum, Einar Kára segist hafa ver-
ið orðinn fjórtán þegar hann lenti
þar, Friðrik Þór var eitthvað yngri,
ég veit ekkert um hvar Pétur
Gunnarsson ólst upp en ég hef
haldbæra vissu fyrir að Þórarinn
Eldjárn kom aldrei í Vogana. Ekki
þá nema í heimsókn. En þrátt fyrir
að þessir menn tengist Vogunum
mismikið og mislítið þá eru þeir
einhvern veginn andlega skyldir.
Þetta eru höfuðskáld reykvísku-
meðaldrægu-endurminningabók-
anna. Menn sem á miðjum ung-
manndómsárum sínum leggjast í
ljúfsáran söknuð eftir rétt nýliðinni
æsku.
Við Andri erum líklega nógu
gamlir til að hafa fundið reykinn af
réttunum frá æskuárum þessara
manna. En hann dugði ekki til að
okkur langaði að smakka og við
höfum því farið á mis við hvers er
að sakna. Við munum Sunbeam-
hrærivélar en skiljum ekki merk-
ingu þess.
Ég man-bók Þórarins Eldjárns,
sem kom út fyrir nokkrum vikum,
er eins konar hápunktur og lág-
punktur þessa bókmenntaöng-
strætis. Hún er hápunktur vegna
þess að það er vandséð að hægt
verði að komast lengra eftir þessu
stræti og hún er lágpunktur vegna
þess að hún er innantómari en öll
hin verkin en nær samt með því að
magna upp tómahljóðið í þeim öll-
um. Hún afhjúpar alla greinina.
Þessir menn muna akkúrat ekki
neitt nema vörumerki, einstaka
bíómyndir og stefið sem var spilað
á milli dagskrárliða í útvarpinu.
Það stef ómar undir öllum þessum
verkum. Og hjá Pétri Gunnarssyni
er nauðsynlegt að leggja bækurnar
aftur annað slagið ef maður ætlar
ekki að ærast; Dududududuu-
duuduu-dududududuuu.
Samanlagðar eru endurminn-
ingar þessara manna eins konar
Disney-veröld með mömmum við
eldavélarnar, heitu kakói og
ffanskbrauði með sultu, skrítnum
fullum kalli í næstu götu, gotteríi
útí sjoppu sem fæst ekki lengur,
reiðum verkstjóra sem bankar í
rúðu á vinnuskúr, hasarblöðum,
njólareykingum, pissi í sinalco-
flösku og eldri systkinum með
unglingaveikina. Það er furðulegt
að þeir skuli ekki fyrir löngu vera
búnir að þakka Guðrúnu Helga-
dóttur fýrir lánið á heimsmynd-
inni og biðjast afsökunar á að hafa
sleppt hlýja boðskapnum hennar.
Þórarinn Eldjárn man alls ekki eftir
Guðrúnu í Ég man-bókinni sinni.
En hann man „Gamalt vín á nýjum
belgjum", en þá sem útvarpsþátt-
um Troels Bendtsens.
Það má vel vera að þessir menn
hafi allir verið farnir að rifja upp
æsku sína áður en Guðrún kom til.
Það breytir því hins vegar ekki að
þeir eru allir Jón Oddarnir og Jón
Bjarnarnir hennar Guðrúnar.
Ef til vill er besta leiðin til að
skilja heimsmynd strákabókanna
að bera hana saman við seinni tíma
stelpubækur og nota til þess ís-
lensku fyllibyttuna — þessa erk-
itýpu sem hefur mætt í allar ís-
lenskar skáldsögur, sjálfsagt í von
um þar sé veitt vín eins og við opn-
anir á myndlistarsýningum.
í strákabókunum er fyllibyttan