Helgarpósturinn - 12.01.1995, Blaðsíða 11

FIMMTUDAGUR 12. JANÚAR 1995
MORGUNPÓSTURINN FRÉTTIR
11
Gjaldþrotá
gjaldprot ofan
„Ef Hagvirki-Klettur fer á haus-
inn fer Jóhann Bergþórsson með,“
sagði Jóhann kokhraustur í viðtali
við DV í mars 1993 en neitaði
harðlega þeirri fullyrðingu fram-
kvæmdastjóra Verktakasambands-
ins, sem hafði sagt að Hagvirkis-
samsteypan væri löngu gjaldþrota,
sama hvaða nafn þeir notuðu.
Tveimur mánuðum síðar sam-
þylcktu kröfuhafar nauðasamninga
við Hagvirki-Klett. Kröfuhafar
voru 215 og lýstar samningskröfur
námu samtals rúmlega 990 millj-
ónum króna. Ragnar Hall sagðist
strax ætla að hnekkja þeim gjörn-
ingi enda væri Hagvirki ekki að
bjóða borgun á 40 prósentum af
kröfum eins og tekið var fram í
frumvarpi um nauðsamning held-
ur mun lægra hlutfall.
Hagvirki-Klettur var svo úr-
skurðað gjaldþrota þann 6. októb-
er 1994. A annað hundrað kröfum
var lýst í þrotabúið sem samtals
námu rúmlega 633 milljónum
króna. Af því voru 63 milljónir
forgangskröfur en 570 milljónir
voru almennar kröfur. Ekki verður
tekin afstaða til almennra krafna
og því fæst ekkert greitt upp í þær.
Þess má geta að Bæjarsjóður Hafn-
arfjarðar lýsti meðal annarra kröf-
um í búið sem námu liðlega 53
milljónum króna en það eru al-
mennar kröfur og fást því varla
greiddar.
Óánægðir
undirverktakar
„Það virðist nú vera með þessa
aðila (Hagvirki-Klett) að þeir hafa
siglt rnjög skipulega inn í þetta
gjaldþrot. Þetta er með því
óþolckalegra sem maður hefur séð
því það hefur greinilega verið unn-
ið mjög markvisst að þessu. Það
var búið að koma öllum eignum
og tækjum undan sem eitthvað
bitastætt var í, stofna annað fýrir-
tæki fyrir þremur árum og koma
vélunum þar yfir þannig að það
næst ekkert af þeim,“ segir Krist-
ján ingvarsson framkvæmda-
stjóri Sniðils hf. í Mývatnssveit í
samtali við Dag á Akureyri síðast-
liðinn desember. Fyrirtæki hans
var eitt margra undirverktaka í
vegalagningu um Mývatnsöræfi
sem töpuðu á annan tug milljóna
vegna gjaldþrots Hagvirkis-Kletts.
Hann nefnir fleiri atvik máli sínu
til stuðnings og fjöldi viðmælenda
höfðu sömu sögu að segja án þess
að það verði rakið sérstaldega. Jó-
hann hefur hins vegar alltaf sagt að
undirverktakar töpuðu ekki á við-
skiptum við sig og sín félög.
Sameiningartilraunir
út um þúfur
Upp úr 1990 fór að bera talsvert á
umræðum um sameiningu Hag-
virkis við önnur verktakafyrirtæki.
Sumarið 1991 hófust könnunarvið-
ræður um sameiningu Hagvirkis
við Islenska aðalverktaka. Hug-
myndin var komin frá Hagvirki og
var ætlunin að samnýta þekkingu
og vélakost fýrirtækjanna og var þá
ekki síst horft til hugsanlegra ál-
versframkvæmda. Þá var það einn-
ig nefnt að íslenskir aðalverktakar
gætu notað skattatap Hagvirkis.
Viðræður fóru fram allt til febrúar-
mánaðar 1992 og var þá endanlega
út af borðinu. Ástæðan var fýrst og
fremst mjög bágborin fjárhagsstaða
Hagvirkis.
Ári síðar fóru frarn viðræður á
milli Hagvirkis og Byggðaverks og
einnig var rætt við Istak. Ekkert
varð úr þeim áætiunum. Þess má
svo geta að í janúar 1993 samþykkti
stjórn SH-verktaka tilboð Verk-
fræðiskrifstofu Jóhanns G. Berg-
þórssonar upp á 600 þúsund krón-
ur þegar fyrirtækið var í greiðslu-
stöðvun. Sú sala fór þó út um þúf-
ur.
Beggja vegna borðs í
strætósamningum
Dótturfyrirtæki Hagvirkis, Hag-
þá oddviti flokksins. Jóhann sigraði
í prófkjörinu í desember árið áður
með 2/3 atkvæði í það sæti, en á eft-
ir honum komu Ellert Borgar
Garðarsson, Þorgils Óttar Mat-
hiesen, Hjördís Guðbjörnsdóttir
og Magnús Gunnarsson, núver-
andi oddviti þeirra, varð í fimmta
sæti. Alþýðuflokkurinn stýrði bæj-
arfélaginu næstu 4 árin en ýmsum
þótti samvinna þeirra og Jóhanns
og fyrirtækja hans æði náin.
Fyrir kosningarnar síðastliðið
vor töldu margir rétt að skipta aftur
um forystusveit og svo fór að þrír
buðu sig fram í efsta sæti listans, Jó-
hann, Þorgils Óttar og Magnús.
Það voru einkum þeir tveir fyrr-
nefndu sem börðust hatrammlega
en niðurstaðan varð sú að Magnús
sigldi á milli þeirra og hlaut efsta
sætið. Jóhann rétt náði að halda
öðru sætinu en Þorgils féll niður í
fimmta sætið og varð því varamað-
ur í bæjarstjórn. Aðeins munaði 34
atkvæðum á Magnúsi og Jóhanni í
fyrsta sæti en þess má einnig geta að
Jóhann fékk einungis atkvæði frá 51
prósent þátttakenda, nær eingöngu
í efstu sætin. Margir óttuðust þá
strax að Jóhann færi í eina sæng
með krötum þar sem hann var
mjög ósáttur eftir prófkjörið, stjórn
Alþýðuflokksins hafði veitt honum
talsverða fyrirgreiðslu og hafði til
dæmis boðið talsvert hlutafé þegar
Hagvirki-Klettur var í nauðasamn-
ingum. Að auki fengu þeir, án út-
boðs, lagningu frárennsliskerfis í
bænum, Útrásarverkefnið svokall-
aða, sem metið var á um 250 millj-
ónir króna auk margfrægra fyrir-
framgreiðslna sem fyrirtækið fékk
frá bænum.
Niðurstaðan varð þó að meiri-
hluti varð myndaður með Alþýðu-
bandalaginu eftir hatrammar deilur
milli Magnúsar og Jóhanns. „Það
sem vakti fyrir mér var flokksheill,“
sagði Jóhann síðar. Reyndar sakaði
hann Magnús um „umboðsleysi og
reynsluleysi“ aðallega vegna helsta
ásteytingarsteins sem var krafa Jó-
hanns um öpólitískan bæjarstjóra.
Það gekk ekki eftir enda hafði
Magnús lofað Alþýðubandalaginu
stöðunni, að því er Jóhann hefur
margsagt.
vagnar, fékk 216 milljóna króna
samning við Almenningsvagna bs.
á árinu 1991 vegna rekstrar almenn-
ingsvagnasamgangna fýrir ná-
grannasveitarfélög Reykjavíkur. Jó-
hann var þá fulltrúi Hafnarfjarðar í
stjórn Almenningsvagna frá upp-
hafi og tók því þátt í undirbúningi
og að útbúa útboðsgögn og sat í
stjórninni þar til búið var að opna
og kynna tilboð fýrirtækjanna, þar
á meðal sínu eigin.
Það vakti ekki síst athygli að
sama dag og tilboðin voru opnuð
kom leiðrétting frá Hagvögnum
þar sem tilboðið var lækkað um 30
milljónir króna eða 12 prósent. Þar
með varð þeirra tilboð hagstæðast
og var tekið. Hins vegar gátu þeir
ekki lagt fram tryggingar fýrir
vagnakaupum upp á yfir 200 millj-
ónir króna fyrr en eftir dúk og disk
og Almenningsvagnar höfðu gefið
út viljayfirlýsingu um yfirtöku
skuldbindinga þannig að kaup-
leigufyrirtækið Lýsing sæti ekki
uppi með vagnana ef Hagvagnar
hættu starfsemi. Áætlanir hófust
loks hálfu ári eftir áætlun miðað við
útboðslýsingu.
Sparkað út úr pólitík
Sjálfstæðisflokkurinn í Hafnar-
firði skipti um forystusveit fyrir
kosningarnar 1990 og Jóhann varð
debet
„Það er vart hægt að hugsa sér
betri samstarfsfélaga en Jó-
hann G. Berþórsson. Kostir
hans felast fyrst og fremst í
heiðarleika, hreinskilni og hrein-
skipti. Hann notar heldur ekki
mikið stóru orðin,“ segir Aðal-
steinn Hallgrímsson, fyrrum
meðeigandi Jóhanns í Hagvirki-
Kletti.
kredit
„Það er þetta með gallana.
Það svo oft með mannskepn-
una að kostirnir og gallarnir
eru þeir sömu, eða tvær hlið-
ar á sama peningnum. Það
liggur við eins og þjóðfélagið
lítur út í dag að hreinskipti
hans sé einnig hans galli.
Þannig er hann opnari fyrir
rógi, níði og undirróðursstarf-
semi. Það fer ekki vel með
hann frekar en aðra,“ segir
Aðalsteinn Hallgrímsson sem
starfaði með Jóhanni þar til
fyrir þremur árum.
Pálmi Kristinsson
segir
debet
„Jóhann er afburðasnjall verk-
fræðingur og útsjónarsamur og
finnur lausnir við flestum
vandamálum. Hann á mjög gott
með öll mannleg samskipti og
mér finnst ein hans sterkasta
hlið að vera leiðtogi og fá fólk til
þess að vinna með sér. Það
hefur aldrei verið lognmolla í
kringum Jóhann. Hann hefur
ávallt verið hrókur alls fagnaðar
sama á hverju hefur gengið.
Hann er mikill vinnuþjarkur og
baráttujaxl og býr yfir ótrúlegri
lífsorku."
kredit
„Hann hugsar á köflum allt of
stórt og er stundum kæru-
laus. Hann er fljótur að taka
ákvarðanlr sem oft reynast
rangar. Jóhann er óstöðvandi
og hefur gaman af því að
storka öllu umhverfinu. Hann
býr yfir miklum sannfæringa-
krafti og hefur jafnan átt auð-
velt að fá menn til fylgis við
sinn málstað. Fyrir bragðið
hefur honum reynst erfitt að
skilgreina sín takmörk, eink-
um nú hin síðari ár.“
I tengslum við þessa samninga
var samið um að Jóhann fengi
stöðu bæjarverkfræðings sem hann
hafði sótt um í mars það ár og lýsti
hann því alltaf yfir að hann myndi
ekki víkja úr bæjarstjórn þegar af
því yrði. Þetta leiddi síðan til „full-
komins trúnaðarbrests" og Jóhann
ákvað að yfirgefa samstarfið.
Þótt menn séu samdóma í því að
Jóhann sé þrælduglegur, klár og úr-
ræðagóður virðist öllum ljóst að
þessi fyrirtæki hans ættu fýrir löngu
að vera komin í þrot. Flestir voru á
því að pólitísk afskipti hans hafi
síður en svo flýtt óumflýjanlegum
dauðdaga þessara fyrirtækja.
Ólögleg viðskipti við
Hafnarfjarðarbæ
I úttekt Löggiltra endurskoðenda
hf. á viðskiptum Hagvirkis- Kletts
við Hafnarfjarðarbæ kemur fram
að ábyrgðarveitingar bæjarsjóðs til
fyrirtækisins upp á 43 milljónir
króna hafi brotið sveitarstjórnarlög
og aldrei hafi tekist að jafna fýrir-
framgreiðslur sem þeir fengu vegna
verktöku fýrir Hafnarfjarðarbæ.
„I árslok 1992 og byrjun árs 1993
gengst bæjarsjóður í almennar
ábyrgðir fyrir víxlum sem Hag-
virki-Klettur hf. var greiðandi að,
sem svo síðar féllu á bæjarsjóð. Að
okkar áliti brýtur þessi ábyrgðar-
veiting í bága við 89. sveitarstjórn-
arlaga, en samkvæmt henni er bæj-
arstjórnum aðeins heimilt að veita
einfaldar ábyrgðir,“ eins og segir í
skýrslunni. Þá segir að tryggingar
fyrir fyrirframgreiðslum og ábyrgð-
urn hafi „nánast alltaf verið fólgnar
í framtíðartekjum félagsins vegna
verka sem það er að vinna fyrir
bæjarsjóð.“
Úm fýrirframgreiðslur í verk sem
áttu sér stað í apríl og maí 1992 upp
á 30 milljónir króna segir að aldrei
hafi tekist að jafna þær. „Ekki liggja
fyrir neinar bókaðar samþykktir
um þessar eða aðrar fyrirfram-
greiðslur yfirleitt og þar af leiðandi
leikur verulegur vafi á um heimild-
ir fyrir þeim,“ eins og segir orðrétt í
skýrslunni.
Pálmi Jónasson