Helgarpósturinn - 28.03.1996, Qupperneq 25

FIMIVmJDAGUR 28. MARS1996
25
Sigurður Líndal: „Ef forsætisráð-
herra hættir vegna þess að hann
fer í annað starf eða hann veikist
þá þarf stjórnin í sjálfu sér ekki að
biðjast lausnar. Það má skipta um
forsætisráðherra."
enga ástæðu til að svara
spurningum um þetta efni fyrr
en fyrir lægi hvort Davíð færi
fram eða ekki. Einn af þing-
mönnum flokksins sagði að ef
Davíð ætlaði fram færi hann að
sjálfsögðu í leyfi frá störfum
forsætisráðherra og sneri síð-
an aftur til vinnu sinnar ef
hann næði ekki kjöri. Ef hann
yrði kosinn forseti gæfi auga-
leið að hann segði strax af sér
sem formaður flokksins og for-
sætisráðherra. „Það væri
sýndarmennska af Davíð að
segja af sér formennsku í
flokknum þótt hann færi í
framboð. Stjórnmálaskoðanir
hans breytast ekkert við það
og kjósendur vita alveg hvar
þeir hafa hann,“ sagði þessi
þingmaður. Annar þingmaður
sagði það veikleikamerki ef
Davíð færi fram með „forsætis-
ráðherrastólinn og formennsk-
una sem baktryggingu ef illa
færi“. Auk þess væri það
spurning hvort staða
hans hefði ekki veikst veru-
lega ef hann færi í forseta-
framboð og tapaði.
Ásgeir og Kristján
Þegar líta skal á þetta mál frá
lagalegu og stjórnskipulegu
sjónarhorni lá beinast við að
fara í smiðju til Sigurðar Lín-
dal lagaprófessors.
„Við skulum líta á nokkur
dæmi. Ásgeir Ásgeirsson var
bankastjóri árið 1952 þegar
hann bauð sig fram til forseta.
Þegar Kristján Eldjárn bauð
sig fram til forseta var hann
þjóðminjavörður og hann
sagði ekki af sér því embætti
þegar hann ákvað að fara í for-
setaframboð," sagði Sigurður
Líndal.
„Þessir menn héldu sínum
stöðum þegar þeir fóru í fram-
boð en þær voru ekki beint
pólitískar. Ég held að þetta
sýni að mönnum ber engin
skylda til að segja af sér því
starfi sem þeir gegna þegar
þeir fara í framboð. Ólafur
Ragnar Grímsson hefur verið
nefndur sem hugsanlegur
frambjóðandi, en minnist
nokkur á að hann þurfi að
segja af sér þingmennsku þótt
hann færi fram? Hins vegar er
ljóst að maður má ekki gegna
öðrum launuðum störfum eftir
að hann hefur verið kosinn for-
seti. Hann má hins vegar gegna
ólaunuðum störfum í þágu
líknar- og menningarmála,“
sagði Sigurður ennfremur.
Tæki sér leyfi
í framhaldi af þessu var Sig-
urður spurður hvort forsætis-
ráðherra hefði ekki nokkra sér-
stöðu hvað varðar framboð til
embættis forseta.
„Ég held að forsætisráð-
herra þyrfti ekki að segja af sér
embætti færi hann í forseta-
framboð. Kjósendur verða þá
bara að gera það upp við sig
hvort þeim finnist einhver
slagsíða á honum og vilji ekki
kjósa hann þess vegna.“
Gœti Davíð Oddsson þá
bara tekið sér frí frá störf-
um forsœtisráðherra meðan
kosningabaráttan stœði?
„Hann þyrfti eflaust að taka
sér leyfi til að segja kjósendum
hvað hann ætlar sér að gera í
nýja embættinu og þá myndi
bara annar maður gegna starfi
forsætisráðherra á meðan, til
dæmis Friðrik Sophusson.
Ráðherrar eru oft fjarverandi
vegna ferðalaga til útlanda og
þá tekur annar ráðherra við
þeirra störfum á meðan. Ef
Davíð næði ekki kosningu gæti
hann bara haldið áfram í
stjórnarráðinu. En það er svo
aftur á móti pólitískt mat hvort
honum fyndist óþægilegt að
vera áfram forsætisráðherra
eftir að hafa tapað og teldi slíkt
vantraust á sig. Það yrði bara
hans mat og hefur ekkert með
lagalega hlið að gera.“
Ekki nýtt ráðuneyti
En ef svo fœri að Davíð
byði sig fram til forseta og
nœði kjöri, þyrfti þá að
mynda nýtt ráðuneyti í fram-
haldi afþví?
„Ef forsætisráðherra hættir
vegna þess að hann fer í annað
starf eða hann veikist þá þarf
stjórnin í sjálfu sér ekki að biðj-
ast lausnar. Það má skipta um
forsætisráðherra. Mér sýnist
vera til fordæmi fyrir þessu.
Þegar Ólafi Thors er veitt
lausn af heilsufarsástæðum ár-
ið 1963 var Bjami Benedikts-
son skipaður forsætisráðherra
í hans stað. Ólafur gerði tillögu
um Bjarna sem eftirmann sinn
og með því var lögð áhersla á
að þetta væri sama ríkisstjórn-
in. Hitt er annað mál að ég hygg
að það sé þá bara mat forsætis-
ráðherra hvort hann kýs að
biðjast lausnar fyrir sig og
ráðuneyti sitt og mynduð verði
ný stjórn eða hvort hann legg-
ur áherslu á samhengið. Davíð
myndi þá gera tillögu til Vigdís-
ar Flnnbogadóttur forseta um
Friðrik Sophusson eða ein-
hvern annan um að hann tæki
við embætti," sagði Sigurður.
„Með skynsemistrúnni hefur
mín vinstrimennska færst yfir
í það að ég vil hafa öryggisnet
fyrir þegnana ef eitthvað bját-
ar á. En ég vil ekki að menn
sjúgi þjóðfélagið meðan þeir
geta unnið. Ég vil hafa sam-
eiginlegt menntakerfi og er á
móti einkaskólum. Það eiga
allir að sitja við sama borð
hvað menntun varðar. En þeg-
ar fólk er komið út úr skólun-
um þá ætlast ég til að það
vinni fyrir sér.“
rekstrarformi ríkisbank-
anna?
„Nei. Hann er nú í bankaráði
Búnaðarbankans og svo hefur
hann sennilega ákveðna hug-
sjón.“
Sumir krossa sig
En ert þú ekkert hrœddur
um að einhverjir ríkir og
vondir karlar komist yfir
bankana og noti þá til að
grœða á þjóðinni?
„Sú var tíðin að ég var það,
en ég er orðinn þeirrar skoðun-
ar núna að almenningur eigi
rétt á að fá þjónustuna þar sem
hún er best og ódýrust, hvort
sem það eru ríku kallarnir eða
aðrir sem veita hana. Þetta er
sennilega aldurinn. Og það
gildir sama í þessu með þjón-
ustu banka og matvörubúða.
Mér er alveg sama hver réttir
mér þetta yfir borðið ef ég fæ
góða þjónustu á góðu verði.
Þetta hef ég verið að reyna að
segja kjósendum mínum en fæ
misjafnar undirtektir. Sumir
krossa sig að kaþólskum sið ef
ég nefni Hagkaup."
Nú er deilt um breytingar á
réttindum og skyldum opin-
berra starfsmanna. Þú ert
hlynntur fyrirhuguðum
breytingum?
„Já, já. En þetta eru í sjálfu
sér engar breytingar fyrir þá
sem eru ríkisstarfsmenn núna.
Hins vegar er búið að þyrla
upp moldviðri um þetta mál.
Eina breytingin er sú að menn
hætta að fá biðlaun ef þeir fá
annað starf. Sjálfur hef ég tvisv-
ar misst vinnu hjá hinu opin-
bera og verið frá vinnu í nokkra
mánuði. Það hjálpaði mér þá
að vera á biðlaunum. Ég hafði
hins vegar ekkert með þau að
gera þegar ég var búinn að
finna mér aðra vinnu en ríkið
sendi mér tékkana áfram með-
an ég var á biðlaunaréttinum.“
Hvað með þann vanda sem
blasir við vegna skuldbind-
inga ríkisins þarsem er verð-
tryggður lífeyrissjóður opin-
berra starfsmanna? Þú vilt
kannski ekki bera ábyrgð á
því þar sem þú ert nýr á
þingi?
„Eg ber ábyrgð á því sem
kjósandi og skattgreiðandi en
hef þagað öll þessi ár eins og
hinir. Ef eitthvað er að marka
rödd fólksins íDVer fólk á móti
því að nokkuð verði tekið af líf-
eyrisréttindum opinberra
starfsmanna. Ætli allir séu ekki
á móti þegar þannig er spurt.
En ef spurt væri hvort fólk vildi
borga miklu meira í skatta til
að geta veitt opinberum starfs-
mönnum meiri Iífeyrisréttindi
en Jón og Gunna fá, þá fæst
annað svar. En ég vil taka tillit
til þess að ríkisstarfsmenn sem
komnir eru á efri ár hafa gert
áætlanir um hvenær þeir fara á
eftirlaun. Ég vil því taka á
þessu máli í áföngum, enda er
ég hættur að vera byltingar-
sinni. Það væri árangur ef við
gætum breytt þessu hjá þeim
sem framvegis verða ráðnir til
ríkisins en leyfðum hinu að
fjara út.“
Eini vinstrisinninn
Ertu ekki of hœgrisinnað-
ur fyrir Framsóknarflokk-
inn? Áttu ekki frekar heima í
Sjálfstœðisflokknum?
„Ég er eini vinstrisinninn í
þingflokki Framsóknar. Það er
alveg satt. Hins vegar er ég líka
skynsemistrúar. Með skynsem-
istrúnni hefur mín vinstri-
mennska færst yfir í það að ég
vil hafa öryggisnet fyrir þegn-
ana ef eitthvað bjátar á. Én ég
vil ekki að menn sjúgi þjóðfé-
lagið meðan þeir geta unnið. Ég
vil hafa sameiginlegt mennta-
kerfi og er á móti einkaskólum.
Það eiga allir að sitja við sama
borð hvað menntun varðar. En
þegar fólk er komið út úr skól-
unum þá ætlast ég til að það
vinni fyrir sér. Hins vegar
hendir það alltaf einhverja að
veikjast eða slasast og þá vil ég
hafa hér sósíaldemókratískt
kerfi sem tekur við. Meðan
menn eru fullfrískir vil ég að
þeir berjist en síðan verði
þetta eins og í Valhöll forðum.
Menn geti sest á bekkinn og
haft það nokkuð gott þegar
þeir geta ekki lengur barist.“
Hvað rak þig sem forstjóra
fyrirtœkis í Reykjavík til að
gerast þingmaður Vestfirð-
inga?
„Sumir karlmenn sem komn-
ir eru á miðjan aldur fara út í
ýmislegt sem ég ætla ekki að
nefna. Ætli konan mín sjái ekki
helst þann kost við að ég bætti
þingmennskunni við önnur
störf að ég hef ekki tíma til að
gera neitt af mér. En tilfellið er
að allt í einu stóð mér til boða
að fara í slag og þegar ég var
kominn í kapphlaupið stefndi
ég á sigur og það tókst. Svo
stend ég hér og get ekki ann-
að,“ sagði Gunnlaugur M. Sig-
mundsson að lokum.
Varuð: Fyrirsætur stefna
að heimsyfirráðum!
að vakti sérstaka eftirtekt
mína við Óskarsverðlauna-
afhendinguna fyrr í vikunni að
stjörnurnar sem skinu þar
einna skærast voru hinar svo-
kölluðu ofurfyrirsætur — eða
súpermódel á slæmu máli.
Hugsanlega tengist það þeim
ósið minniháttar kvikmynda-
stjarna að voma í París og Míl-
anó stærstan hluta ársins
kringum tískusýningarnar, en
þó grunar mig að þarna hangi
annað og meira á spýtunni.
Fyrirsætur eru nefnilega farnar
að færa sig allískyggilega upp á
skaftið og á ólíklegustu svið-
um. í sannleika sagt grunar mig
lúmskt að þær stefni að heims-
yfirráðum eða dauða að hætti
Sykurmolanna gömlu og mis-
góðu.
Æ fleiri fyrirsætur hasla sér
þannig völl í dag utan síns
hefðbundna vettvangs: bransa
sem felur í sér glanstímarit,
stílþætti og tískuhúsasýningar.
Fyrirsætur eru til dæmis farnar
að opna kaffihús og matsölu-
staði, stofna fyrirsætuskrifstof-
ur, baðhús, líkamsræktar-
stöðvar og standa í ýmsum fyr-
irtækjarekstri. Fyrirsætur eru
líka farnar að skrifa bækur,
gefa út ljóð, tjá sig almennt um
sálarháska sinn í myndum og
máli, leika í kvikmyndum og
leikritum ásamt því sem nokkr-
ar þeirra hafa tekið upp á að
syngja inn á og gefa út plötur.
Gott ef ekki nokkrar þeirra
hafa drifið sig í framboð og
aðrar meiriháttar ígegnslegnar
í atvinnulífinu.
Nú mega menn ekki taka
þetta fár mitt sem svo að ég sé
þeirrar skoðunar að fyrirsætur
séu yfirmáta heimskar og
ómerkilegar konur sem ættu
helst að halda sig við gang-
brautir tískuhúsanna og dirfast
ekki að spreyta sig á öðrum
hlutverkum í lífinu. Nei, öðru
nær. Ég get ófeiminn viður-
kennt að hafa staðið í ástar-
samböndum við ófáar fyrirsæt-
ur — að vísu ekki ofurfyrirsæt-
ur — og þær tóku mér allar
langtum fram í vitsmunum og
almennri þekkingu á lífinu og
tilverunni. Gjarnan voru þær
meira að segja sprenglærðar,
flestar fimmtyngdar, þrællesn-
ar og menningarlegar. Mínir of-
jarlar að flestu öðru leyti en
því að elda mat og taka til, sem
er nokkuð sem fyrirsætum
leiðist víst óskaplega. Hins veg-
ar áttu þessar ágætiskonur
það sameiginlegt að hafa fund-
ið fjölina sína — ef svo íþrótta-
mannslega má að orði komast
— og höfðu til að bera það al-
menna velsæmi að halda sig
þar. Þær voru framúrskarandi
góðar fyrirsætur og höfðu eytt
ófáum árum í að ná leikni á
sínu sviði. Enda alltaf með
næga vinnu og sand af seðlum
milli handanna eftir að hafa
flogið frá einu heimshorninu til
annars í leit að meiri frama á
tískusviðinu og myndum í
möppuna margumtöluðu. (Á
sama tíma var ég bláfátækur
námsmaður sem vart náði að
xlerhús
Iteinarr
lavíðsson
„Ergó: Ofurfyrirsætur
eru gráðugustu skepnur
jarðarinnar. Þær fá aldrei
nóg af neinu. Réttu þeim
litlafingur og þær háma í
sig alla höndina. Heims-
yfirráð eða dauði eru
kjörorð þeirra. Munið:
Það var ég, Steinarr Dav-
íðsson, sem sagði það
fyrstur manna!“
skrapa saman fyrir pasta á
sultarlegum námslánunum og
þekkti varla manneskju í
ítölsku borginni minni. Hálf-
mállaus og firrtur öllum frama-
vonum í lífinu þar að auki.)
Og bíddu við... Hver er
punkturinn?
Jú, hann er sá að fólk á að
halda sig við það sem það hef-
ur náð nokkrum flinkheitum í
og Iáta annað öðrum eftir.
Hver man annars eftir því að
fyrirsæta hafi staðið sig eftir-
minnilega vel í kvikmynd ef frá
eru taldar vampírurnar Isa-
bella Rosselini og Andie
McDowelI, sem í mesta lagi
eru sæmilegar við að leika
sjálfar sig? Hefur einhver fylgst
með alveg ótalandi Cindy
Crawford í Fair Game, fárán-
legri Elle MacPherson í Sirens
eða kannski Iman í hörmulegu
myndinni með Dan Aykroyd?
Hver man eftir fyrirtæki sem
fyrirsæta stofnaði á eigin spýt-
ur og gekk áfallalaust — fyrir
utan Baðhúsið hennar Lindu?
Kaffihúsakeðjur og barbídúkk-
ur eru næsta mál á dagskrá og
vonandi fyrirfram dauðadæmt.
Og svo skrifa þær bækur! Na-
omi Campbell til dæmis. Hví-
líkt skandalstykki. Sú hin sama
brá einnig á það ráð að gefa út
plötu, sem var einróma rökkuð
niður af jafnvel vinsamlegustu
gagnrýnendum. (Þetta var að
vísu bara svona nett upptaln-
ing til að fæla fyrirsætur frá
öðru en fyrirsætustörfum.
Vissuiega hafa þær staðið sig
með ágætum á flestöllum svið-
um þjóðfélagsins. Örugggglee-
ega.)
Aldrei datt fyrirsætunum
„mínum" svona lagað í hug.
Þær ætluðu að verða ríkar kon-
ur og ná sér í viðeigandi ríka
eiginmenn — þar af leiðandi
var ég sjálfkrafa dæmdur úr
leik — en datt hins vegar ekki
annað í hug en að notfæra sér
glæsilegt útlitið til þess. Þær
höfðu ekki nokkurn áhuga á að
skrifa bækur, leika í kvikmynd-
um eða syngja inn á plötur.
Aldrei í lífinu. Plús það að þær
vissu sem var að yfrum nóg
framboð er af hæfileikaríku
fólki í öðrum geira menningar-
lífsins þó svo þær bættust ekki
í hópinn og stælu vinnunni.
Þær vissu hvað velsæmi var.
Nokkurn veginn.
Og ekki vilja leikarar verða
fyrirsætur. Ekki heldur tónlist-
armenn, ljóðskáld eða fyrir-
tækjaeigendur. Hver sá sem
lýsti slíkum áhuga yrði sam-
stundis sendur á hæli. En
hvers vegna vilja þá fyrirsætur
skipta við þetta lið um hlut-
verk? Hvers vegna í herrans
nafni? Jú, þær eru að farast úr
græðgi. Fyrirsætur dagsins í
dag geta ekki látið við sitja að
milljónatugir kvenna líti upp til
þeirra og öfundi og jafnmarga
milljónatugi karla dreymi vota
drauma um þær. Nei, þær telja
sig vanmetnar og misskildar.
Þær þrá frama á öðrum sviðum
sem þykja af einhverjum blá-
bjánum innihaldsríkari og þær
þrá meiri peninga, meiri pen-
inga. Umfram ailt meiri pen-
inga.
Ergó: Ofurfyrirsætur eru
gráðugustu skepnur jarðarinn-
ar. Þær fá aldrei nóg af neinu.
Réttu þeim litlafingur og þær
háma í sig alla höndina. Heims-
yfirráð eða dauði eru kjörorð
þeirra. Munið: Það var ég,
Steinarr Davíðsson, sem sagði
það fyrstur manná!
Höfundur var á tímabili illa haldinn eftir
að hver fyrírsætan á fætur annarrí hafði yfir-
gefið hann fyrír heimskari, ófríðarí og ríkarí
mann. Hann reynir nú allt hvað af tekur að
ná fram hefndum og sannfæra heimsbyggð-
ina um heimsyfirráðadrauma ofurfyrirsæta.