Helgarpósturinn - 11.04.1996, Side 27

FlMIVmJDAGUR IX APRÍL1996
27
forsetaslaguri
Eins og aðrir landsmenn veltir Eiríkur Bergmann
Einarsson „forsetamálum“ stöðugt fyrir sér. Hann
hefur komist að því að í gegnum hegðunarbreyting-
ar hugsanlegra frambjóðenda er hægt að sjá merki þess
hvort þeir séu í alvarlegum framboðshugleiðingum eða
ekki. Þær hegðunarbreytingar sem helst gefa vísbendingu
í þá veru eru breytingar á kveðjustíl, klæðaburði, mynda-
vélaást, fasi, umræðuefnum, málfari og aðgengi...
Umræður um mögulega for-
setaframbjóðendur eru nú
í hámarki meðal þjóðarinnar.
Heilu fjölskylduboðin um pásk-
ana fóru þannig í vangaveltur
um hverjir hygðu á framboð og
hverjir ekki. Til að auðvelda
fólki leitina hefur HP lagt sig í
líma síðustu daga við að fylgj-
ast með hegðunarbreytingum
fólks sem hefur gefið kost á sér
í framboð og rifjað upp gamla
takta frambjóðenda á fyrri tíð.
Blaðið hefur þannig fundið
eins konar mælitæki sem gefur
til kynna hverjir ætli sér í slag-
inn og hverjir ekki. Hér að neð-
an eru talin upp þau atriði sem
fólk ætti að fylgjast með í fari
mögulegra frambjóðenda. Tak-
ið eftir því að allar hegðunar-
breytingarnar virðast leita í
landsföður- eða landsmóður-
legt far.
Almenn
forspjallsvísindi
Eitt af því sem einkennir
frambjóðendur sérstaklega er
að þeir taka yfirleitt upp á því
að heilsa öllum sem á vegi
þeirra verða með hraustlegu
og hressilegu handabandi —
og hrista spaðann vel. Klæða-
burður tekur einnig róttækum
breytingum og leita þeir flestir
til fagmanna með nýja útlits-
teikningu. Mussukomminn fer
þá í jakkaföt, bóhempían í
dragt, uppinn skiptir út Arm-
ani-jakkafötunum og Rolex-úr-
inu fyrir eitthvað látlausara.
Snúðgreidda og harðgera við-
skiptakvendið fer í kjól.
Fas frambjóðenda verður
ennfremur ákaflega landsföð-
urlegt með heimilislegu yfir-
bragði og rólyndisleg hógværð
fer að gera vart við sig með
þægilegu ívafi; yfirlætið bland-
ast alþýðlegum töktum. Rót-
tæklingurinn breytist í góð-
lyndan vitring og að sjálfsögðu
er hann ekki að standa í þessu
öllu vegna eigin hégómagirnd-
ar, heldur fyrst og fremst sök-
um fórnfýsi og hreinnar ástar á
þjóð sinni.
Annað s^m einkennir fram-
bjóðendur og verðandi fram-
bjóðendur er eltingaleikur
þeirra við myndavélar, en þeir
beita oft öllum tiltækum
brögðum til að geta baðað sig í
sviðsljósi myndavélanna —
með frosið bros á vör. Þá er
það einnig gott bragð sem
frambjóðendur beita að elta
uppi allar mikilvægar samkom-
ur og íþróttaleiki. Á íþrótta-
leikjum þekkist frambjóðand-
inn á því að hann er sá eini
sem klappar fyrir báðum lið-
um. Nauðsynlegt er fyrir fram-
bjóðendur að ná færni í að láta
sjá sig með rétta fólkinu á réttu
stöðunum.
Breytingum á umræðuvali
frambjóðenda er vert að veita
sérstaka eftirtekt, því umræðu-
efnin taka oft róttækum breyt-
ingum þegar menn hyggja á
framboð. Þá hættir hömlulausi
baráttumaðurinn að tala um
nokkuð annað en skóg-, mál-
og þjóðrækt. Gamla réttlætis-
gjammið er fokið út í veður og
vind — ekki má stuða neinn.
Einnig er það nokkuð skýrt
merki um framboðshugleiðing-
ar þegar málfar manna snar-
batnar úr venjulegu slangri yfir
í kjarngóða forníslensku. Enn-
fremur hafa blaðamenn oft tal-
ið það merki um framboðshug-
leiðingar þegar uppteknustu
menn landsins — sem aldrei
láta ná í sig — fara allt í einu að
svara öllum skilaboðum sam-
viskusamlega. Hér að neðan
gefur að líta nánar sundurlið-
aða greiningu á hegðunar-
breytingum hugsanlegra fram-
bjóðenda.
Kveðjur: Handaband
og klapp á bak
Það bregst ekki að um leið
og menn hyggja á framboð,
hvort sem það er til sveitar-
stjórna, Alþingis, forseta eða
jafnvel bara til gjaldkera húsfé-
lagsins, þá virðast þeir allir
taka upp á þeim frambjóð-
endasið að heilsa öllum sem á
vegi þeirra verða með innilegu
og traustu handabandi. Ef um
kunningsskap er að ræða bæt-
ist tíðum við hraustlegt klapp
á bakið og iðulega sést vel í ný-
burstaðar tennurnar, þar sem
frambjóðandinn stendur tein-
réttur fyrir framan mann með
frosið og brothætt brosið. Síð-
an spyr hann hvað sé að frétta
af vinnunni og fjölskyldunni og
hvort frænka þín, sem dó fyrir
þremur árum, sé enn á spítala.
Að heyra af láti hennar fær
mjög á hann og fer hann þá
umsvifalaust að ræða um að
bæta þurfi heilbrigðisþjónust-
una og búa vel um látna, sem
hann muni svo sannarlega
beita sér fyrir, svo framarlega
sem þú og þínir kjósi hann.
Klæðaburður: Glæsilegur
Ein besta mælistikan á hvort
fólk er á leið í framboð eru rót-
tækar breytingar á klæða-
burði, sem vera á allt í senn;
glæsilegur, alþýðlegur, eðlileg-
ur og þægilegur — þótt illsam-
ræmanlegt sé. Á tímapunkti
framboðsákvarðana hlusta
frambjóðendur tíðum í fyrsta
skipti á útlitsgagnrýni vina og
samferðamanna, enda verður
klæðaburðurinn að vera
hnökralaus því stór hluti þjóð-
arinnar virðist kjósa forseta
fyrst og fremst eftir útliti. Til
dæmis er það traust merki um
að stjórnmálamaður ætli í
framboð til forseta þegar
klæðaburðurinn breytist frá
stíl Sighvats Björgvinssonar
yfir í stíl Friðriks Sophusson-
ar. Sem dæmi um stílbreytingu
þá umturnaði Guðrún Péturs-
dóttir forsetaframbjóðandi
fatastíl sínum skömmu áður en
hún tilkynnti framboð sitt.
Konan hreinlega snarsnerist
frá því að vera hefðbundin
mussu-menntapía í bóhem-
fíling yfir í stórfenglega glæsi-
konu. Minni breytingu var þó
að sjá á Guðrúnu Agnarsdótt-
ur og Ólafi Ragnari Gríms-
syni, því þau voru fyrir þraut-
reyndir klæðapólitíkusar frá
Alþingi. Dæmi um sögulega og
róttæka breytingu á klæða-
burði frambjóðenda var til
dæmis þegar Framsóknar-
flokkurinn fékk Heiðar Jóns-
son snyrti til að breyta flokkn-
um úr sveitalúðum í nútíma ís-
lendinga.
Fas: Landsföður-
legt/landsmóðurlegt
Fas frambjóðenda getur ver-
ið mjög mismunandi eftir því
til hvaða embættis menn eru
að bjóða sig fram. Sumir fram-
bjóðendur til Alþingis hafa til
dæmis sótt í ímynd hins sókn-
djarfa réttlætismanns sem
reiðist upp úr öllu valdi við
minnsta óréttlæti (að hans
mati). Forsetaframbjóðendur
leita hins vegar undantekning-
arlaust í að setja upp fas hins
heimilislega, landsföðurlega,
þægilega manns eða konu.
Hinn réttsýni forsetaframbjóð-
andi, sem ekki má vamm sitt
vita, reiðist ekki eins og AI-
þingisframbjóðandinn, heldur
ræðir málin í hel, frá öllum
hliðum, fram og til baka, af víð-
sýni og visku þar sem hvergi
er tekin afstaða nema það
varði trjárækt, þjóðrækt eða
málrækt. Hið landsföðurlega
fas lýsir fullkomnu sjálfstrausti
(sem allir frambjóðendur hafa
í ótæpilegum mæli því annars
væru þeir ekki í framboði) og
frambjóðandinn reynir að
koma því inn hjá fólki að hann
búi yfir einhverri djúpstæðari
vitneskju hins góða vitrings
sem auðmjúkur beri aðeins
hag þjóðarinnar fyrir brjósti.
Uppákomur: Baða sig í
sviðsljósi myndavélanna
Eitt af því sem þeir sem ætla
sér í framboð gera um leið og
ákvörðunin er tekin, og jafnvel
fyrr (því frambjóðendur eru
gjarnan athyglissjúkir að eðlis-
fari), er að troða sér með ein-
um eða öðrum hætti fyrir fram-
an allar myndavélar sem þeir
komast í tæri við. Þeir hrein-
lega þefa þær uppi eins og
hundar hland, en láta samt
alltaf líta út fyrir að myndavél-
in hafi elt þá. Færni í mynda-
vélaþefskap getur nefnilega
fleytt mönnum langleiðina í
embættið sem óskað er eftir —
sérstaklega til Bessastaða.
Þegar eltingaleiknum linnir og
frambjóðandinn er kominn
fram fyrir myndavélina lætur
hann í það skína að það trufli
hann nú nokkuð, en hann láti
sig þó hafa það að svara
spurningum af innblásinni
visku því hann vilji nú aðeins
hjálpa þjóð sinni, þótt það
leiði til truflunar á hans hög-
um. Annar angi af þessari
hegðun er að mæta á allar
uppákomur, smáar sem stórar,
sem haldnar eru um allan bæ.
Til dæmis er það talið merki
um að vera alþýðlegur að
mæta á íþróttakappleiki og þar
er oft mikið af myndavélum,
þannig að hægt er að slá tvær
flugur í einu höggi. En fram-
bjóðandinn má ekki halda með
öðru liðinu og ef hann slysast
til að klappa fyrir öðru er eins
gott að klappa fyrir hinu líka.
Einnig er vinsælt að mæta á all-
ar samkomur átthagafélaga og
þá er betra að hafa ættfræðina
á hreinu. Sterkur leikur er þá
fyrir frambjóðandann að
standa upp og halda ræðu um
hvað honum þyki nú vænt um
þessa ætt sína, og bæta því við
að frændi frænda síns hafi ein-
mitt komið einu sinni í heim-
sókn til umræddra átthaga.
Það er nefnilega nauðsynlegt
að tengja sig við alla. Og það á
sérstakíega við í íslensku ætt-
arsamfélagi.
Umræðuefni:
Tala, en segja ekki neitt
Það er merkilegt hvað uppá-
haldsumræðuefni manna
breytist um leið og þeir fara að
hugsa um framboð. Um leið og
forsetaframboðshugleiðingar
skjóta upp kollinum snarhætta
róttækir baráttumenn, sem
vildu helst ekki ræða um ann-
að en óréttlæti heimsins eða
þá bara skítlegt eðli forsetis-
ráðherra, að opna munninn
um eitt eða neitt sem einhver
gæti mögulega verið ósam-
mála. Vinsæl leið umdeildra
stjórnmálamanna sem vilja ná
virðingu á ný meðai þjóðarinn-
ar, sem í raun og veru hatar
þá, er hreinlega að þegja. Það
er nefnilega ekkert í veröldinni
vænlegra til árangurs í stjórn-
málum en að þegja, því þá
stuðar maður engan og engum
líkar illa við mann og allir geta
kosið mann. Þar sem kjósend-
ur eru flestir hrjáðir af langvar-
andi minnisleysi á alvarlegu
stigi gleyma þeir fyrri orða-
flaumi, aðgerðum eða aðgerða-
leysi frambjóðandans, sem þá
getur aftur farið að opna
munninn og talar þá aðeins um
þjóðþrifamál, sem allir eru
hvort eð er sammála um. Önn-
ur góð mælistika á framboðs-
hugleiðingar er breytingar á
málfari, orðanotkun og tals-
máta, sem allt í einu verður að
fáguðu kjarnyrtu íslensku máli
í staðinn fyri slangrið sem
frambjóðandinn notaði áður.
Aðgengi: Eykst til muna
Blaðamenn hafa löngum haft
þá þumalputtaregglu að aukið
aðgengi að almennt upptekn-
um mönnum bendi til þess að
þeir ætli sér í framboð. Eins og
með allar góðar þumalputtar-
egglur er á henni galli. Eins og
áður sagði taka margir verð-
andi frambjóðendur nefnilega
til bragðs að byrja á því að
þegja og láta ekki nokkurn
mann ná í sig mánuðum sam-
an, eða þar til þjóðin er hætt
að smjatta á sögum um þá.
Brjótast svo fram á sjónarsvið-
ið með nýja ímynd. Þá virðist
allt í einu vera hægt að ná í þá
allan sólarhringinn. Þeir koma
sér upp boðsíma og GSM-síma
og ef svo ólíklega vill til að ekki
næst í þá sjá þeir yfirleitt til
þess að einhver sitji við sí-
mann allan liðlangan daginn
og taki samviskusamlega niður
skilaboð. Síðan er hægt að
mæla líkurnar á framboði eftir
því hversu skjótt þeir svara
þeim.