Helgarpósturinn - 29.05.1997, Qupperneq 12

12
FIMMTUDAGUR 29. MAl 1997
dpiuJ w" “ 1
^UXon**0"8 j |
JSáSSíl
d« Eco"°*"K
Allflestar popp- og rokkstjörn-
ur hafa í sér pínulítinn púka,
fleygja félögum sínum gjarnan í
sundlaugar, stela hnífapörum og
ýmsu smálegu frá hótelum,
hrækja svo eða selja upp í ösku-
bakka. Industrial-bandið Marilyn
Manson gerir gott betur, — hefur
eiginlega djöfulinn sjálfan innan-
borðs. Hljómsveitin er frá Flórída
í Bandaríkjunum og er skipuð
fimm einstaklingum sem kalla
sig: Madonna Wayne Gacy,
Twiggy Raminez, Zim Zum, Gin-
ger Fish og höfuðpaurinn Mari-
lyn Manson. Fornöfnin eru öll
fengin að láni hjá kvikmynda-
stjörnum og eftirnöfnin hjá
glæpamönnum og raðmorðingj-
um. Að auki eru þeir allir fullgild-
ir meðlimir í „Kirkju Satans“,
sannkailaðir djöfladýrkendur
sem hafa m.a. notað mannabein
sem áhöld til reykinga. Þeir hafa
komist á forsíðu tímaritsins Rol-
ling Stone og þriðja plata þeirra
„Antichrist Superstar11 fór alla leið í þriðja sæti
bandaríska Bilboard-breiðskífulistans. Leiðtogi
Marilyn Manson hefur fengið ekki færri en 50
morðhótanir frá strangtrúuðum kristnum söfn-
uðum. Hljómsveitin hóf starfsemi árið 1993 og
vakti fljótlega athygli Trents Reznor (Nine inch
nails), fór á samning hjá útgáfu hans og átti
strax velgengni að fagna. Manson fílar Oasis á
sinn hátt, aðallega framkomu hljómsveitarmeð-
lima, og plata Radiohead frá síðasta ári var í
uppáhaldi. Tricky og hann eru góðir vinir og eru
reyndar um þessar mundir að vinna saman að
verkefni.
Meginland Evrópu sem tónlistarmarkaður
vill oft falla í skuggann af hinum risavaxna
Ameríkumarkaði og þeim breska. Meginlandið
er þó
oft á tíðum
lykill að vel-
gengni. Dæmi
um þetta er
hljómsveitin Fa-
ithless. Lag
þeirra „Insomn-
ia“ rétt skreið
inn á topp 30 í
Bretlandi eftir
fyrstu útgáfu en í
Þýskalandi seld-
ist lagið í einni
milljón eintaka,
sem er meira en
Spice Girls
gerðu þar. Nýieg-
ar sölutölur fyrir
allan heiminn
sýna að „Ins-
omnia" er komið
í þrjár millur og
frumburðurinn
„Reverence" er
farin í 800.000
eintökum, mest hefur selst í ísrael, S-Afríku og
Noregi. Lagið hefur náð fyrsta sæti í Austurríki,
Sviss og Noregi og verið viðloðandi topp 10 í
öðrum löndum. í Bretlandi náði það þriðja sæti í
endurútgáfu. Fyrsti singull Faithless, „Salva
Mea“, hefur selst í milljón stykkjum um gervalla
Evrópu og trónað á Bilboard-danslistanum. Ar-
ista er útgáfa þeirra í Bandaríkjunum. Janis
Joplin, Bruce Springsteen og Whitney Hou-
ston eru meðal þeirra sem hafa verið þar á
samningi.
Islensk plötuútgáfa er í mestum blóma þegar
sól er hæst á lofti eða um sumarsólstöður og
síðan í svartasta skammdeginu á vetrarsólstöð-
um. Fyrrnefnda tímabilið skellur nú á og platan
„tún“ er að koma út. Hún geymir tónleikaupp-

* *
tökur á fjórtán lögum með jafnmörgum flytjend-
um. Hér er um að ræða hljóðritanir sem gerðar
voru í Norðurkjallara MH 21. febrúar sl., eftir-
vinnsla fór fram í Hljóðhamri en Jón skuggi ann-
aðist hljóð í sal og Guðmundur G. Finnsson tók
upp. Hljóðblöndun geislaplötunnar er í höndum
fvars Ragnarssonar og Ólafs Halldórssonar og
umsjón með hljóðvinnslu hafði Bogi Reynisson.
„tún“ er skammstöfun fyrir „tónleikaupptökur
úr Norðurkjallara“. Meðal þekktustu flytjenda
eru Maus og Stjörnukisi, fyrrv. sigursveitir úr
Músíktilraunum Tónabæjar. Aðrir listamenn:
Egill Skúlason, Hamskiptin, Eiectrique, Self re-
alization in the experience of sensual love, Mi-
key, Hugh Jazz, Glimmerbomban Bonný, Fí-
tónn joðsjúkra kvenna, Andhéri, Gulla Vala &
tillamir, Versa og Miiller. Tónlistin er býsna
fjölbreytt, allt frá einföldum hráum kassagítar-
lögum upp í rafmagnað eyrnakonfekt. Þessi út-
gáfa minnir um margt á eldri íslenskar afurðir
eins og „Rokk í
Reykjavík“ ‘80 og
„Núll & nix“ ‘93. I
framtíðinni verður
gripurinn eigulegur
minnisvarði um
margt af því fram-
sæknasta sem var
að gerast í innlendu
tónlistariífi árið
1997. Mál og menn-
ing, Hljómalind,
Landsbanki íslands,
FÍH og Air Express á
íslandi styðja við
bakið á útgáfu
disksins en Tún-
garður gefur út.
Mikil eftirvænt-
ing ríkir eftir
þriðju breiðskífu
Prodigy, sem fékk
snemma á árinu nafnið „The Fat of the Land“. XL
Recordings gefur plötuna út og hefur 30. júní
verið staðfestur sem útgáfudagur þótt Liam
Howlett sé enn að semja eitt laganna. Innihaldið
verður ein tíu lög, þar á meðal topplögin „Fire-
starter“ og „Breathe" ásamt laginu „Nuayran",
sem er afsprengi samvinnu Crispians Mills úr
Kula Shaker og Prodigy-manna. Howlett segir
að frábært hafi verið að vinna með Mills, þeir
hafi klárað aðalsönginn á hálftíma og eytt um
fjórum tímum í lokavinnslu. Þeir eru mjög
ánægðir með útkomuna og segja lagið vel
áheyrilegt þótt það verði aldrei gefið út sem sin-
gull. Prodigy-menn velja nefnilega ekki lög á
smáskífu sem ekki er hægt að flytja á tónleikum.
Rapparinn Kool Keith verður gestur í laginu
„Diesel Power“ og gamla hljómsveitin hans,
Ultramagnetic MC, er sömpluð ásamt Sheilu
Chandra í „Smack my Bitch up“, sem talið er lík-
legt smáskífulag. Að lokum má nefna að Saffron
úr Republica syngur dúett með
Keith Flint í ábreiðu af lagi kvenn-
rokksveitarinnar L7, „Fuel my fire“.
A ndromeda
/\Heights er nafn á
hljóðveri sem Paddy
McAloon á og starf-
ar í, staðsett á æsku-
heimili hans í New-
castle. Paddy er að-
alheilinn á bakvið
Prefab Sprout, sem
komust á poppkortið
árið 1985 með al-
búminu „Steve
McQueen“. Frum-
burðurinn „Swoon“
hafði birst árið áður. Árið 1988 var
þessum tveimur plötum fylgt vel eftir
með þriðju breiðskífunni, „From
Langley Park to Memphis“. í dag er
hljómsveitin tríó, trommarinn Neii
Hannes Hóhnsteiim og
blandað hagkerfi pólitiskt
fræðimennska og stiommálah* *
Iannes Hóhnstcinn Gissur-
arson hefur skrifað 448
blaðsíðna bók um stjórnmála-
hagfræði án þess að skilgreina
hugtakið stjórnmálahagfræði.
Bókin Hádegisverðurinn er aldr-
ei ókeypis. Þœttir í stjórnmála-
hagfrœði er þó ekki fyrst og
fremst áhugaverð sem Horn-
strendingabók aðferðafræð-
inga heldur fyrir hitt hvað hún
segir um stöðu stjórnmála-
kenninganna sem Hannes
Hólmsteinn hefur verið dug-
andi talsmaður fyrir í tvo ára-
tugi.
Hannes er íslenskur holdg-
ervingur frjálshyggjunnar sem
kennir að markaðurinn færi
samfélaginu farsæld og frelsi
og að ríkisafskipti leiði til
eymdar og volæðis. Friðrik A.
Hayek er sá hugmyndafræð-
ingur sem Hannes þiggur mest
frá og bjargföst trú hans var að
ríkisafskipti af markaðnum
leiddu á endanum til mið-
stýrðs hagkerfis með tilheyr-
andi ófrelsi þegnanna. Hayek
skrifaði þekktustu bók sína,
Leiðin til ánauðar, í seinni
heimsstyrjöld í skugga tveggja
hugmyndakerfa alræðishyggj-
unnar, kommúnisma og nas-
isma.
Eftir stríð var ekki hlustað á
Hayek. Vesturlönd einbeittu
sér að því að byggja upp vel-
ferðarsamfélagið og hagfræð-
ingurinn John Maynard Key-
nes lagði fræðilegan grundvöll
að víðtækum afskiptum hins
opinbera af markaðnum. Hay-
ek komst í tísku eftir að Ron-
ald Reagan náði kjöri í banda-
rísku forsetakosningunum og
Margrét Thatcher komst tii
valda í Bretlandi fyrir tæpum
tuttugu árum. Sammerkt þess-
um tveim leiðtogum Vestur-
landa var herskár andkomm-
únismi í utanríkismálum og
frjálshyggja í efnahagsmálum.
Þegar fram líða stundir munu
sagnfræðingar eiga í basli með
skynsamlega útskýringu á
þeirri þversögn að á níunda
áratug 20. aldar, er kommún-
isminn var rúinn trúverðug-
leika og ríkin sem kenndu sig
Páll Vilhjálmsson
við hann í Austur-Evrópu kom-
in að fótum fram, gerðu stjórn-
málaöfl víða á Vesturlöndum
út á kommúnistahættuna með
fjarska góðum árangri.
Kenningar Hayeks voru eins
og sniðnar fyrir Reagan og
Thatcher. Ríkisafskipti voru
skilgreind sem hið illa, og
gjarnan nefnd í sömu andrá og
alræði kommúnismans í austri,
en markaðurinn álitinn óskeik-
ull. Frjálshyggjan ákvað dag-
skrána og þeir sem tileinkuðu
sér ekki hugtök og undirmál
hennar voru einfaldlega ekki
með í umræðunni. Einn af rit-
stjórum The Economist, Franc-
es Caimcross, vildi fjalla um
umhverfisvernd á síðum viku-
ritsins en varð lítið ágengt
fyrst í stað þar eð Economist
studdi pólitík Margrétar
Thatcher. Ekki fyrr en Cairn-
cross kynnti umhverfismál í
samhenginu „markaðsbrestur“
var hlustað á hana á ritstjórn
Economist.
Núna ætti að vera deginum
ljósara að víðtæk afskipti hins
opinbera af efnahagsmálum,
t.a.m. eins og tíðkast á Norður-
löndum, leiða ekki til mið-
stýrðs efnahagskerfis og pólit-
ísks alræðis. Hannes getur þó
ekki viðurkennt þau óvefengj-
anlegu reynslurök að ein höf-
uðforsenda Hayeks er tómt
rugl. í bókinni lætur Hannes
Hayek ræða við Gylfa Þ. Gísla-
son um „þróunarkenningu
Hayeks“ eins og Hannes dubb-
ar hana. Fyrrverandi mennta-
málaráðherra og hagfræðipró-
fessor er gerður að kjána sem
sést yfir djúpa speki Hayeks og
Hannesar. Niðurlag þess kafla
er akademísk útvötnun. „Átti
hið slæma stjórnarfar [í Aust-
ur-Evrópu] upptök sín í hugar-
fari og breytni nokkurra ein-
staklinga, eins og félagshyggju-
menn halda fram, eða eðlis-
nauðsyn sameignarkerfisins?
Þeirri
spurningu verður hver maður
að svara fyrir sig...“ skrifar
Hannes og reynir að selja aug-
lýsingatexta á markaði vísinda
og fræða. Hannes vill ekki
kannast við að hagkerfi getur
að verulegu leyti verið stjórn-
að af hinu opinbera án þess að
það leiði til pólitísks alræðis. í
stað þess að játa hversdagsleg
sannindi kýs hann að draga
kommúnistaríkin fyrrverandi
inn í umræðuna og skeytir því
engu að miðstýrt hagkerfi var
afleiðing pólitísks alræðis en
ekki öfugt. Saga kommúnista-
ríkjanna upplýsir ekkert um þá
aðalforsendu Hayeks að biancF
að hagkerfi leiði til alræðis. í
Sovétríkjunum og síðar Aust-
ur-Evrópu komst ríkisvaldið í
hendur stjórnmálaafla sem
beygðu hagkerfið í heild sinni
undir vilja stjórnvalda. Ef hægt
er að hugsa sér eitthvað jafn
vitlaust væri það að bregða
hnappheldu markaðarins á allt
mannlíf.
Margir urðu frjálshyggjunni
fráhverfir er á leið valdaskeið
Reagans og Thatchers. Einn
þeirra er Jeffrey Friedman
sem var sannfærður frjáls-
hyggjumaður en fór að efast á
níunda áratugnum. Honum
fannst erfitt að sætta frelsi-
sviðieitni og frjálshyggju. Mót-
sögnin milli frelsis og markaðs-
hugsunar varð Friedman aug-
ljós og hann stofnaði tímaritið
Critical Review fyrir áratug til
að vera vettvangur fyrir um-
ræðu um pólitíska frjálshyggju
er væri aðgreind frá markaðs-
frjálshyggju.
I nýlegu hefti Critical Review
skrifar heimspekingurinn Dav-
id Schweickart greinina Al
túnga fer
á markað
(Dr. Pang-
loss goes
to market).
Altúnga í
Birtíngi
Voltaires
kenndi há-
spekisguð-
fræðial-
heimsvisku-
kenninguna
og sýndi fram
á að „hlutirnir
geta ekki verið
öðruvísi en
þeir eru, því
þar sem alt er
miðað við einn
endi, hlýtur alt
um leið að vera
miðað við þann
allrabesta endi“,
eins og segir í
þýðingu Halldórs
Laxness. Schwe-
ickart sér Altúngu
í markaðsfrjáls-
hyggjumönnum
sem gefa sér fyrir-
fram að markaður-
inn sé bestur allra
heima.
Stundum varð fölskvalaus
markaðstrúin að mannlegum
harmleik. Á áttunda áratugn-
um beitti lærisveinn Hayeks,
Robert W. Fogel, ásamt Stanl-
ey L. Engerman, flóknu hag-
fræðimódeli til að sýna fram á
að þrælahald í Bandaríkjunum
á síðustu öld var jákvæð og
eðlileg þróun markaðarins.
Næsta skref hefði verið að
setja Altúngu Hayeks og félaga
í Áuschwitch og láta hann
finna dásemdir markaðarins í
gasklefum Þriðja ríkisins.
Efasemdir um markaðsfrjáls-
hyggjuna verða æ almennari.
Paul Krugman heitir einn
snjallasti núlifandi bandarísk-
ur hagfræðingur. Hann hefur
skrifað bók (Peddling Prosspe-
rity. Economic Sense and Non-
sense in the Age of Diminished
Expectationsj um álitsgjafa
eins og Hannes Hólmstein
Gissurarson, sem taka að geð-
þótta viðurkenndar hugmynd-
ir úr hagfræðinni og byggja á
þeim alhæfingar sem engan