Alþýðublaðið - 07.01.1971, Qupperneq 6

I
i
I
HERD'IS ÓLAFSDÓTTIR
aIÍRYÐíJ
jJtk££MI)
Útg.: Alþýðuflokkurinn
Ritstíóri:
iSig-hv. Björgrv'insson (áb.)
Prentsim. Alþýðublaðsins
Sími 14 900 (4 línur)
íhaldið vaknar
I Morgunblaðinu í morgun er forystu-
grein, sem nefnd er „Hvert stefnir vel-
ferðarþjóðfélagið“. Segir þar, með réttu,
að það, sem helzt hafi auðkennt þróun
lýðræðisþjóðfélaga Vesturlanda síðustu
áratugi sé aukin samhjálp.
Síðan segir Morgunblaðið, að á seinni
árum hafi vaknað ýmsar efasemdir um
slík þjóðfélög og jafnframt hvort þjóð
hafi efni á að halda uppi svo viðamiklu
velferðarkerfi.
„Af þessúm sökum heyrast nú nýjar
raddir, sem vilja í sjálfu sér ekki hverfa
frá þeim markmiðum, sem að er stefnt
með velferðarþjóðfélaginu, en ná þeim
hins vegar með öðrum hætti. Það er t. d.
spurt, hvers vegna tryggingakerfiö
greiði umtalsverðar fjárfúlgur til fólks,
sem sannarlega þarf ekki á slíkri aðstoð
að halda ... Þá er líka spurt um það,
hvort hlutdeild ríkisins í ráðstöfun á
sjálfsaflafé borgaranna sé ekki örðin full
rnikil og ef til vill ástæða til þess að
draga eitthvað í land . . .“, segir blaðið.
Það er út af fyrir sig alveg rétt hjá
Morgunblaðinu, að hin síðari ár hafa
heyrzt ýmsar nýjar raddir um margvís-
lega ágalla þess velferðarþjóðfélags, sem
við þekkjum. En Morgunblaðið hefur að
eins heyrt þær raddir, sem lægst heyrast
— raddir íhaldssinnuðu aflanna — gaml-
ar raddir í nýjum búningi. Sjónarmið
þau, sem fram koma í umræddri fbr
ystugrein blaðsins eiga a. m. k. ekkert
skylt við nýja rödd — miklu frekar að
rnanni komi í hug Ijóðlínan úr Grettis-
ljóðum Matthíasar — „buldi við draugs-
röddin dimma“. Því viðhorf þau, sem
fram koma til velferðarríkisins í for-
ystugrein Morgunblaðsins eru ekki nv
heldur slæðingur af þeim gamla íha1'
draug, sem réði framan af afstöðu Morg
unblaðsmanna til hugmynda félags-
hyggjumanna um velferðarríki.
Hinar nýju raddir eiga heldur ekkert
skylt við þessi sjónarmið íhaldsupp-
vakninga. Það er einmitt athyglisvert.
að þær raddir eru fyrst og fremst þeirra,
sem fylgja félagshyggjunni að málur^
og þá einkum jafnaðarmanna. Og rauð’
þráðurinn í gagnrýni þeirra er ekki sá,
að þáttur ríkisins í samfélaginu sé orð-
inn þjakandi né heldur sú fráleita hug-
mynd, að þjóðfélagið hafi ekki efni á
að vera velferðarsamfélag. Meginatriði
hinna nýju hugmynda er, að ekki hafi
verið lögð nægileg áherzla á hina miklu
möguleika, sem velferðarþjóðfélag hef-
ur, til þess að skapa fegurra mannlíf.
Og þeim, sem þessar hugmyndir hafa,
kemur ekki til hugar að draga úr styrk
félagslegra stofnana velferðarríkisins,
Þvert á móti. En þeir vilja hins vegar
beita þeim þannig, að ekki aðeins hin
efnislegu gæði verði almenningseign
heldur eigi að síður þau menningarlegu
Hfsverðmæti, sem nauðsynleg eru til að
færa hverjum einstakling lífshamingju.
6 FIMMTUDAGUR 7. JANÖAR 1971
FIMMTUDAGUR 7. JANÚAR 1971 7 «
□ ENN einu sinni, mitt í
jólaönnunum er vefrið að
boða til samningafuindar í
Reykjavík. Það er boðað til
sameiginfegs fundar milli
vinnuveitenda og verkalýðs-
félaga við Paxaflóa og víðar1
út af nýjum atvinnugreinum
sem rétt eru að byrja á þessu'.
svæði, en það er vinna við
hörpudisk og rœkju sem eng-
inn raunverulegur samningur1
hefur enn verið gerður úm þó
lítiltega sé byrjað að vinna
þetta.
Við leggjum leið oikikar
fulltrúar verkakvemna á
Akranesi til þessa fundar með
Akraborginni til Reykjavík-
ur. En svo illa hefur tekizt
til, að þegar við komum á
hinn boðaða fundarstað í húsi
Vinnuveitietndasambandsins
við Garðastræti, kemur í ljós
að á síðusrtu stundu hlefur
fundurinn verið afboðaður án
þess að til okfear næðist. Við
vorum því mættar hér með
ónýttan dag í jólaöttnunum.
Skrifstofustjóri Vinnuveit-
endasambandsins, góðlyndur
maður, trúr sínu verktefni að
kenna skjólstæðingum sínum'
vinnuveitendum að græða fé,
tók á móti okkur, leiddi okk-
ur til sætis í hábökuðum stól-
um fundarsalar í palísander-
höll Vinnuveitendasambands-
ins, afsakaði að mistök þessi
skyldu ske, en þó væri ferð-
in ekki farin til einskis því
nú gæfist sér tækifæri til að
reyna að sanna okkur vantrú-
uðum- frá Akranesi ágæti á-
kvæðisvinnu, og þó sérstak-
lega hinu ágæta lítt skiljan-
lega kerfi bónusvinnunnar.
Mér var áður búið að skilj-
ast, að honum hefði verið nú
í Vetur fengið það verkefni,
að' koma vitinu fyrir okkuir á
Akranesi, sem hefur þrátt fyr-
ir harða ásókn atvinnurek-'
enda fyrir því að fá að borga
hærra kaup, ekki tekizt að
gera verkakonum á Akranesi
það skilj anlegt, að það væri
í mynd bónusvinnunniar. Nú
skyldi leiða okkur í allan sann
leika, trúr sínu verkefni að
hjálpa vinnuveitendum til að
græða sér fé. Við áttum vin-
samlegt skemmtilegt rabb
Saman um ýmisfegt í sam-
bandi við laun og vinnu og
akki sízt höfðum við áhuga
fyrir þvi að heyra hvernig
hinn tímamældi bónus, sem
unnið var eftir í hörpudisk-
vinnunni í Reykjavik væri í
•reynd. Þegar liðið var að há-
degi var rabbinu látið lokið
og okkur beoit á að fara í
frystihús í bænum og nota
tímann til að kynna okkur
bónusinn þar.
Eftir að við höfðum lagt
leið okkar á Skálann og
fengið að borða ljómandi
góða baunasúpu með saltkjöti
svo riflega útilátið eins og
verið væri að bera á borð
fyrir Hallvarð Hallsson þ®g-
ar hann hátfði trekkt sig norið-
ur heiðar og væri loks kom-
inn til byggða, ákváðum við
að fara á þennan margtil-
netfnda bónusvinnustað.
Okfcur bar að húsi nokkru
eigi allfjarri sjó. Gengið á
plánka yfir skurð, nokkurs
konar síkisbrú frá riddara-
sögunum. Við fundum hurð,
gengið niður hriktandi
tröppur úr tré, sem voru
eins ög þær hefðu fundizt á
öskuh’aug og verið hlent þarna
viljandi eða óviljandi. Við
sáum : vérkstjórann standa!
í brúnhi og hortfa yfir vinnu-
lýð sinn. Við, fikrum okkur
uþp álika tröþpur og fyrr
voru netfhdar inn til hans og
báðvtm hann um að leyfa
okkur að sjá og frétta af bón-
usnum, mínútuákvæði hans,
meðaltíma, staðaltíma, tafa-
tíma, launalínu, nfkastalinu,
bónuslínu, persónutegum tatfa
tíma og þreytuviðauka — og
þannig mætti enn um hríð
'telja flækju bónuskierlfisins.
Hann var hinin, elskulegasti
við okkur og bauð okkur að
labba um vinnusalina uppi
og niðri og sjá vinnubrögð-
in. Því miður gæti hann elkki
útlistað fyrir okkur gaidur
bónussins, hann skildi hann
ékki vel. En hann vildi
hringja eftir hagræðingnum
úti í bæ til að lýsa. fyrir
okkur kerfinu.
Nei, nei, segjum við, við
skiljum nú heldur ekki svo
mikið í því, okkur nægir það
sem þið getið sagt okkur. Við
snúum okkur að ungum
manni á hvítum slopp, sem
virtist vera aðstoðarverk-
stjóri, reddari eða eitthvað
álíka — og inntum hann eft-
ir bónusnum. — Nei, hatn.n
■sdcildi halnn nú ek/Ti svo vel
að hann gæti útskýrt hann,
en komið þið hérna upp að
tala við stúlkuná sem tfeikn-
ar út, hún Mýtur að geta
sagt ykkur leyndarmál hians.
Við gengum í gegnum
virmusalinn, hörmulega vist-
arveru á neðri hæð, líkasta
hlöðu, tölum við konurnar
yíngri og eldri, sem ýmist
unnu atf kappi við að hreinsa
skelfiskinn eða úrskelja
hann.
*
HVernig líkar ykkur bón-
usinn? Jú, jú, segja þær, —
hann er betri í þessu heldur
en í fiskinum, við fáum dá-
Iítið meira ef við keppumst
við hverja mínútu allan dag-
inn.
Við. héldum áfram upp kol-
svartan óhreinan stiga upp á
efri hæðina. Nú, nú, við kom-
um í klef'a þar sem ung stúlka
sat við stóra reiknivél að
reikna bónus. Við báðum
hiana nú að segjg okkur
hvernig niðurstaða einhvers
dags liti út á bónusskránni.
Hún sýndi okkur ýmsar töfl-
ur og tölur sem skráðar
voru, en svo kom það: Ég
get . ekki útskýrt þetta, ég
verð að hringja í hagræðing-
inn, hann getur alveg sagt
ykkur hvernig þetta er. —
Slegið á símann og hiágipeð-
ingurinn beðinn oð koma
strax, Á meðan við bíðum
hagræðingsins göngum við
um salinn, tölum við fólkið
og fáum leyfi til að fara á
saterni.
Guð minn góður, þvílík
hremming, okkur varð hugs-
að til Toitettisins í Falisand-
erhöllinni. Er að verða úthaf
milli fólksins sem vinnur við
undirstöðuátvinnuveg þjóð-
arinnar og skapar verð-
mætin, sem við búum vtð og
þeirra, sem telja sig fædda
til að stjórna vinnustéttunum
og skammta þeim. kaup og
kjör. Allt útlit þessa húss var
þannig, að það var eins og
menn hefðu gleymt því, að
til er efni sem heitir máln-
ing, eins og menn hefðu
gleymt þvi, að hér var vinnu-
staður hundraða ntanna, og
síðast en ekki sízt gteymt
því, að hér fór fram matvæla
framleiðsla á h.eimsmarkað-
inn. Hvar emm við stödd
íslendingai' með atvirínuVegi
vora þannig úrl gai'ði gerða?
En nú birtist hágræðing-
urinn, og við fóntm aftur inn
í kompuna til stúlkunrear með
reiknivélina, og hagræðing-
urinn tók til að skýra fyrir
okkur allar límir,.. bónuslínu,
afkastalínu,, mínútuákvæði,
stuðla o. s. frv. En því mið-
ur við vorum lítið nær þeg-
ar við vildum bera saman
hvort mundi hagstæðara fólk
inu að vinna eftir bónusnum
sem hér var unnið etftir eða
slumpákvæðinu, sem hann
Erlingur Viggósson í Stykk-
ishólmi haifði gert samning
um og var hliðstæður þvi sem
unnið var eftir á Akranesi
og erindið var að gera samn-
ing um í þessaxi ferð.
Jæja, nú var fólkið farið
að drekka kaffið. Það var að
vísu engin kaffistofa, en
grind hafði verið slegið upp
í einu hoitei vinnusalarins,
klætt á hana plast, — gerið
svo vel, hér er þykjast katffi-
stofa með nýjum stólum og
borðum, sem þégar er iil
staðar þegar búið er að smíða
utan um þá kaffistofu.
Eg er á undanförnum ár-
um oft búin að eiga þátt í
því að mótmæla kaffistofum
og salemum ■ í frystihúsum á
Akranesi, sem ekki hafa að
mmum dómi verið bjóðandi
seinni hluta tuttugustu aldar
fólki, og allra, sízt á vinnu-
stað sem unnið var að mat-
vælafr.amleiðslu. Mér varð
efst í hug að biðjast hrein-
lega afsökunar þegar ég sá
þessi ósköp.
Við gengum inn í þykjast
kaffistofuna, snerum okkur
að ungum knálegum konum
sem sötruðu kaffisopann sinn
og reyktu vindling og feng-
um hjá þeim þá skýxingu.
sem allir þeir sem við höfð-
um spurt, að hagræðingnum
meðtöldum höfðu ekki getað
sagt okkur varðandi bónus-
inn. Var í stuttu og einföldu
máli hægt að gera sér það
ljóst,. hvort fólkinu var hag-
stæðara að vinna eftir bón-
usgreiðsium sömdum og sí-
uðum af atvinnurekiendum,
en þó móti mælt, en látið
kyrrt vera af vérkalýðsfé-
lögunum, eða eftir því sem
konurnar í Stykkishólmi
undir leiðsögn Erlings höfðu
talið sig geta im.nið fyrir.
Við hlerum að ein af kon-
unum sem við spjöllum við
sé mjög rösk, jatfnvel bónus-
drottning. Hún hafði daginn
áður skorið úr hörpuskel 31
kg. af fiski á 8 timum. Við /
hveija skel er talið að þurfi
5 handbrögð etf ekkert auka'
handbragð kemui' til. Með-
altal í kg. geta verið um 120
úrskeljaðir fiskar, eða 600
handtök á kg.
Stúlkan sem við ræddum
við hefur því þurft að nota
við vinnu sína þann dag sem
hún úrskeljaði 31 kg. eigi
færri en 18 600 handbrögð.
Mikinn hi’aða, leikni og
vinnuálag þarf því til áð
bera vel úr býtum við vinnu
þessa. En bónusinn sem hún
fékk fyrir verk þetta nam
kr. 355.00 yfir daginn.
Sem sagt, loks lá dæmið
áem við vildum fá að vita á
borðinu, ekki var þetta hag-
stæðara fyrir konurnar. Fyr-
ir sama vinnumagn h'efði
starfssystir hennar á Akra-
nesi fengið kr. 128.00 meira
Við látum nú þessari heim-
sókn lokið, þökikum fólkinu
sem frœddi okkur og vildi
fræða okkur fyrir kurteislegt
og alúðlegt yiðmót, löbbum.
út í mildan en dimman des-
emberdaginn áleiðis ofan í
Akraborgina.
Æskan í sikólunum, heima
og erlendis, gengur mót-
. mælagöngu á móti þeim að-
búnaði, sem það telur sig
■hafa : á námsbrautinni, sem
sjálfsagt má vera. betri,
Kennarar gangá mótmæla-
göngu gegn kjöram sínúm.
Þó ganga þeir frá' vimnustöð-
um björtúm og hlýj-um, þægi
tegum kaffistofum sem ekk-
ea't hefur verið til sparað að
gera vel úr garði, svo hægt
sé að hvilast og láta sér líða
Vel á hvíldarstundum. En
hvenær gengur þetta ger-
nýtta, þreytta v'erkafólk út
úr þessum skítugu vinnustöð-
um til palísanderhallarinnar,
Sest þar í ganga og þrep
iog heimtar bétri pðibúnað,
meira hreinlæti, þó ekki sé
fleira nefnt.
Hvað er verið að gera við
undirstöðuatvinnuveg þjóð-
arinnar, sjávarútveginn? —
Ekki -nóg með það, að fólkið
sem \rinnur við hann býr við
lægstu launin, öryggis-
minnstu vinnuna, erfiðústu
vinnuna, auk þess er aðbún-
aðurinn þannig að það jaðr-
ar við að vera niðurlægjandi
að vinna á þeim stöðum þai-
sem tæpast eru kaffistofur
eða salerni sem fólki er
bjóðandi, — eða er kannske
verið að reyna að skapa hér
undirmálslýð, sem býr við
hin vei'stu vinnuskilyrði, en
er villt um og vélað af bón-
uskerfi nútímans, sem er
þannig upp sett að skefjalaus
keppni rekur alla áfram, án
. þess að' fólki virmist einu
sirxni tími til að sjá það, að
hér er verið að óvirða vei'ka-
fóik með þvi að bjóða upp
á slíka vinnustaði, sem meii-í
hluti hraðfryslihúsanna hér
sunnanlands eru.
Og þetta eru að langstærst-
um hluta vinnustaðir kon-"
unnar, húsmóðurinnar, gem
verður að drýgja lágar tekj-
ur heimilisins með íhlaupa-
vinnu á slíkum stöðum.
Það á að vera gott og eft-
ii’sóknarvert að tafca þátt i
verðmætasköpun þjóðarinn-
ar. Vinnufúsar hendur hús-
mæðranna koma til þegar á
liggur og afli og vérðmæti
berast að landi. En fyrir það
ætti hún að vei’a 9VO mikið
virt og metin, að hienni væri' ■
ekki boðið upp á slíka vinnu-
aðstöðu sem fyrr ,er lýst. , ,
Séu þeir atvinnurekendui', .
sem hér eiga hlut að máli,
ekki færir um að byggja
vinnustaði sína b'etur
upp, þá er augljóst, áð þjóð-
félagið sj álft verður þar til
að koma og gera mikið á-
tak í þessum efnum, ekki að- ,
eins vegna verkafólksins, _
heldur ekki síður veign'a
þeirrar skapandi matvaela- ' ‘
iðjú fyrir heimsmarkaðinn' -
sem þar' er framleidd..
Herdís ólafsdóttir.