Alþýðublaðið - 11.03.1972, Blaðsíða 5

Ialþýðui Rítstjóri
iHHröni Sighvatur
|l]hll][ll Björgvinsson
RÉTTLÆTIS
MÁL í HÖFN
Enda þótt stjórnarflokk-
arnir hafi með öllu neitað að
fallast á breytingartillögur Al-
þýðuflokksins við skattafrum-
vörpin, — m.a. þá, að gamla
fólkið, námsmenn, sjómenn og
giftar konur fengju að halda
þeim skattaivilnunum, sem
j>etta fólk hcfur haft —, þá
tókst þó að fá stjórnarsinna til
þess að fallast á eina veiga-
mikla bi eytingartillögu, sem
Alþýðuflokkurinn beitti sér
fyrir. Það var tiilaga frá
Eggert G. Þorsteinssyni um,
að riki eða sveitarfélög gætu
ekki krafið gjaldanda um þá
fjárhæð, sem kaupgreiðandi
hefur haldið eftir af launum
hans til greiðslu opinberra
gjalda, þótt kaupgreiðandi
hafi ekki staðið skil á greiðsl-
unni.
i langflestum tilvikum er
það atvinnurekandinn, sem
viku- eða mánaðarlega dregur
vissa upphæð af launum
starfsfólks upp i opinber gjöld,
sem hann á síðar að gera skil á
til rikis eða sveitarfélags. Það
hefur iðulega komið fyrir, að
atvinnurekandinn geri ekki
skil á þessum peningum. Þá
hafa opinberir aðilar haft
heimild til þess að ganga beint
að verkafólkinu og krefja það
um greiðslu og hafa þá ekkert
tillit þurft að taka til þess, þótt
fólkið hafi getað framvisað
kvittunum frá vinnuveit-
endum sinum um að þeir hafi
dregið umrædd gjöld reglu-
lega frá launum þess.
I slikum tilvikum hefur
verkafólkið þvi þurft að inna
sömu gjöldin tvisvar af hönd-
um og siðan þurft að standa i
miklu stimabraki við atvinnu-
rekandann til þess að fá sitt fé
þaðan aftur, og stundum ekki
tekizt.
Þessi skipan mála er mjög
óréttlát. Undir slikum kring-
umstæðum hefur réttur
verkafólks raunverulega eng-
inn verið. Nú hefur þessu verið
breytt að tillögu Alþýðuflokks-
ins þannig, að ef atvinnurek-
andi hefur dregið af launum
starfsfólksins upp i opinber
gjöld þá geta riki og sveitarfé-
lög ekki krafið launþegana um
það fé, þótt atvinnurekandinn
hafi ekki gert skil. Þetta er
tvimælalaust mikil réttarbót.
Byrjunarörðug-
leikar í uffseti
Alþýðublaðið á nú að baki
sina fyrstu viku sem offset-
prentað dagblað. Þeirri breyt-
ingu fylgja margvíslegir byrj-
unarörðugleikar, þótt tekizt
hafi á ýmsan hátt betur til, en
margir þorðu að vona.
Vegna ýmissa örðugleika,
sem enn eru óleystir, getur
blaðið ekki komið út á
morgun, sunnudag, en
stækkar þess i stað um fjórar
siður i dag. Blaðið vonar, að
kaupendur muni taka þessum
byrjunarörðugleikum með
skilningi.
Næsti útkomudagur blaðs-
ins er þriðjudagur.
BÆJARÚTGERÐIN FÁI
3ja SKUTTOGARANN
Endurnýjun togaraflota BÚR
er nu hafin með smiði 2ja skuttog-
ara á Spáni. Ég lit svo á, að hér sé
aðeins um að ræða upphaf endur-
nýjunar alls skipastóls Bæjarút-
gerðarinnar, enda eru togarar
BÚR orðnir gamlir og dýrir i við-
haldi. BÚR rekur nu 5 gamla tog-
ara, en rak 8 þegar bezt lét. BÚR
þarf þvi ekki aðeins að eignast
eitt skip á næstu árum til viðbótar
þeim 2, sem i smiðum eru, heldur
3 til þess að halda þeirri tölu tog-
ara, sem útgerðin nú rekur. En
auk þess ber að sjálfsögðu að
stefna að þvi að fjölga togurum
BÚR enn meira i framtiðinni, svo
að skipastóll fyrirtækisins verði
eitthvað i áttina við það, sem
hann var áður.
t dag eru gerðir út 28 togarar
hér á landi og tel ég þá með 5 not-
aða skuttogara, sem eru það
litlir, að togaravökulögin taka
ekki til þeirra. Af þessum 28 skip-
um eru 13 gerð út frá Reykjavik
og þar af 5 af BÚR. Reykjavik er
þvi i dag með tæplega helming af
togaraflota landsmanna. Er það
mun lakara hlutfall en áður var,
en á milli heimsstyrjaldanna var
Reykjavik yfirleitt með 2/3 af
togaraflota landsmanna og eftir
strið samþykkti bæjarstjórn að
keppa að þvi, að það hlutfall
héldist. Mun ég vikja nánar að þvi
atriði siðar.
Nú er útlit fyrir, að keyptir
verði á næstú misserum 30—40
nýir skuttogarar. Stjórnvöld hafa
að visu enn ekki samþykkt endan-
lega meira en 20 skip og eru þá
meðtalin þau 8 skip, er fyrrver-
andi rikisstjórn heimilaði smiði á
i Póllandi, á Spáni og i Slippstöð-
inni á Akureyri. Af þessum 20
skipum eru 12 af millistærð eða i
kringum 500 og eru þau smlðuð á
Spáni og i Noregi. Reykjavik
hefur ekki tryggt sér meira en 4
togara af þeim 20, sem fullákveð-
ið er að smiðaðir veéði, en að visu
eru það allt stórir sl uttogarar, 2
smiðaðir á Spáni fyrir BÚR og 2
smiðaðir i Póllandi fyrir ögurvik
h.f. Umsóknir liggja fyrir óaf-
greiddar hjá stjórnarvöldum um
leyfifyrir 15togurum til viðbótar,
5 stórum skuttogurum frá Pól-
landi og 10 af millistærð frá
Japan. Af þessum umsóknum eru
aðeins 2 frá Reykjavik, þ.e. 1 frá
Isfelli h.f. og önnur frá Hrönn h.f.,
er þeir Einar Sigurðsson og
Ingvar Vilhjálmsson eru aðal-
eigendur að. Hvort, sem keyptir
verða 30 eða 35 nýir skuttogarar
er þvi ekki i dag útlit fyrir, að
Reykjavik fái meira en 6 ný skip
— að visu 7, ef tillaga minnihluta-
flokkanna verður samþykkt. Það
er þvi útlit fyrir, að Reykjavik fái
um það bil 1/5 hinna nýju skipa.
Ekki harma ég það, að út-
gerðarstaðir úti á landi skuli vera
vel vakandi og leggja áherzlu á
það að kaupa ný fiskiskip til þess
að treysta atvinnugrundvöll sinn.
Þvi miður er ekki unnt að segja,
að sami stórhugur hafi einkennt
ráðagerðir og athafnir borgar-
stjórnar Reykjavikur, varðandi
endurnýjun togara BÚR.
1 skýrslu, er Jón Tómasson.
skrifstofustjóri borgarstjórnar,
tók saman i júni 1967 fyrir nefnd
þá, er borgin skipaði til þess að
athuga hag og framtið BÚR, er
nokkuð fjallað um aðdragandann
að stofnun fyrirtækisins. Segir
þar m.a., að bæjarstjórn hafi gert
kröfu til þess árið 1946, að 2/3
hlutar þeirra togara, er þá var
verið að kaupa til landsins, yrðu
gerðir út frá Reykjavik. Rök-
studdi bæjarstjórn kröfu sina með
þvi, að benda á að á timabilinu
1919—1939 hefi meðaleign togara-
fyrirtækja búsettra i Reykjavik
numið 64% af heildartogaraeign
landsmanna, og að eðlilegt bæri,
að það hlutfall héldist.
En nú heyrast engar raddir um
það, að Reykjavik þurfi að halda
ákveðnu hlutfalli i togaraútgerð
landsmanna. Nú virðast
ráðamenn Reykjavikurborgar
vel geta sætt sig við það, að Reyk-
javík dragist aftur úr i togaraút-
gerðarmálum.
Ekki ætla ég að gerast tals-
maður þess, að Reykjavik geri
kröfu til ákveðins fjölda hinna
nýju togara til þess að halda ák-
veðnu hlutfalli i togaraútgerð
landsins. Ég get vel unnt út-
gerðarbæjum úti á landi þess að
fá meirihlutann af hinum nýju
skuttogurum. En mér finnst, að
Reykjavikurborg sem eigandi
stærsta togaraú-)tgerðarfélags
landsins — vegði að gæta hags-
muna eigin fyrirtækis — og hlúa
að þvi m.a. með þvi að tryggja
endurnýjun á skipastól fyrir-
tækisins. Og eins og ég sagði áðan
eru allir togarar Bæjarútgerðar
Reykjavikur — 5 að tölu — orðnir
gamlir og úr sér gengnir. Þeir eru
dýrir i viðhaldi. Það verður þvi
a.m.k. að endurnýja þá alla á
næstu árum. Akveðið hefur þegar
verið að kaupa 2 ný skip til út-
gerðarinnar. Þau koma bæði á
þessu ári úr hópi þeirra 4ra skut-
togara, sem eru i smiðum á
Spáni. Eitt hinna spænsku skipa
fer til Bæjarútgerðar Hafnar-
fjarðar. En enginn hefur enn sem
komið er pantað 4. skipið, sem i
smiðum er á Spáni. Þvi er i dag
óráðstafað. Þegar fyrrverandi
rikisstjórn lét hefja smiði hinna
4ra togara á Spáni, var reiknað
með þvi, að Útgerðarfélag
Akureyrar mundi kaupa eitt
þeirra En svo hefur ekki orðið.
Það hefur ekki orðið samstaða
um það i Bæjarstjórn Akureyrar
að leggja fram fjármagn til
kaupa á þessu skipi og i rauninni
snýst allt á Akureyri i dag um það
að láta smiða 2 skuttogara i Slipp-
stöðinni á Akureyri. En mönnum
er það jafnframt ljóst þar, að slikt
mun ekki gerast nema með veru-
legum fjárstuðningi Akureyrar-
bæjar. útilokað má þvi telja, að
Akureyrarbær muni jafnframt
þvi hafa f járhagslegt bolmagn til
þess að leggja fé i kaup togara á
Spáni. NU, en hvað sem þeim
bollaleggingum liður, er það stað-
reynd, sem ég sagði áðan, að eng-
inn hefur enn formlega pantað 4.
togarann frá Spáni, hvorki
Akureyrarbær né aðrir og þess
vegna er skipið laust. Einhverjir
ráða manna Reykjavikurborgar
munu vafalaust segja: Reykjavik
hefur ekki efni á þvi að kaupa
þetta skip. En ég segi: Reykjavik
héfur ekki efni á þvi að sleppa
þvia Skipið er i smiðum, það kem-
ur til landsins á næsta ári. Verð
þess er hagkvæmt. Rikið greiðir
7.5 af stofnkostnaði þess. Það er
þvi engin spurning, að borgin á
þegar að tryggja sér skipið fyrir
BÚR. Og hún á að gera það strax,
áður en hún missir af þvi i hendur
annarra.
Togarar þeir, sem i smiðum eru
á Spáni, eru 11—1200 lestir að
stærð og kosta 151 milljónir kr.
hver. Það er nú komið i ljós, að
mjög er vandað til smiði skipanna
og mikið borið i þau. T.d. er
sterkara stál i þessum skipum en
ströngustu kröfur Lloyds mæla
fyrir um. Ef áætlanir standast á
fyrsta skipið að afhendast 30.
april i ár, en hin 3 eiga að afhend-
ast á 3ja mánaða fresti eftir það,
eða hið siðasta i lok janúar 1973,
og yrði það þá væntanlega 3. tog-
ari BÚR frá Spáni, ef tillaga
minnihlutaflokkanna yrði sam-
þykkt.
Eins og ég tók fram áðan, liggja
nú fyrir óafgreiddar hjá stjórnar-
völdum 2 umsóknir frá reykvisk-
um fyrirtækjum um leyfi til þess
að kaupa stóran skuttogara i Pól-
landi. Aðilar þessir, Isfell h.f. og
Hrönn h.f., hafa óskað eftir þvi,
að rikið greiddi 7.5^> af stofn-
kostnaði skipanna og þeir hafa
einnig skrifað Reykjavikurborg
og óskað eftir þvi, að borgin legði
fram 7.5% af stofnkostnaði hvors
skips. Lagaheimild skortir til
þess, að rikið geri þetta og borgin
hefur enn ekki tekið afstöðu til
málsins, en borgarstjóri mun
hafa tekið málaleitan umræddra
fyrirtækja vel.
Nú er fordæmi fyrir þvi, að riki
og borg veiti einkaaðilum slika
fyrirgreiðslu og hér er farið fram
á. Eftir að fyrrverandi sjávar-
útvegsráðherra, Eggert G.
Þorsteinsson, hafði árið 1970
undirbúið frumvarp um smiði 6
skuttogara, er gerði ráð fyrir að
rikið greiddi 7.5% stofnkostnaðar
þeirra, ákvað Reykjavikurborg
að leggja fram 7.5% stofn-
kostnaðar 2ja skuttogara einka-
aðila i Reykjavik, þ.e. ögurvikur
h.f., gegn jafnháu framlagi frá
rikinu. Framlag Reykjavikur-
borgar vegna kaupa á þessum
einkatogurum nemur 17 m.kr. Að
visu stendur i lögunum frá 1970,
að kaupendur togara, er fá stofn-
framlag úr rikissjóði, skuli en-
durgreiða það að 18 árum liðnum,
og hið sama mun gilda um fram-
lag borgarinnar, en enginn
reiknar með öðru, en að hér sé um
óendurkræft framlag að ræða.
Alþingi samþykkti siðan, að sama
regla skyldi gilda um þau 2 skip,
sem ráðgert var að smiða á
Akureyri.
Ef borgin samþykkir að af-
henda Isfelli og Hrönn 7.5% stofn
framlag hvoru fyrirtæki um sig
vegna togarakaupa, nemur sú
fjárveiting um 22.2 millj. kr., en
hinir pólsku togarar, er fyrir-
BJORGVIN GUÐMUNDSSON
SKRIFAR:
tækin hafa hug á að kaupa, kosta
um 148 millj. kr. hvor um sig.
Þessi fjárveiting er álíka mikil og
borgin yrði að leggja fram vegna
kaupa á 3. skuttogaranum frá
Spáni, en við slik kaup fyrir Búr
verður borgin að leggja fram 15%
stofnkostnaðar, en myndi til við-
bótar fá 7.5% frá rikinu. Af-
gangurinn yrði að láni til langs
tima.
Ráðamenn borgarinnar eru
a.m .k. á stundum varkárir i fjár-
málum og vera kann að þeim
finnist það of mikið á meðan fjár-
hagsáætlun fyrir yfirstandandi ár
hefur ekki verið afgreidd, að ák-
veða fjárveitingu samtimis til nýs
togara fyrir BÚR og til 2ja togara
einkaaðila. Sésvo, er það að minu
áliti ekkert vafamál, að borgin
hlýtur að láta sitt eigið togara-
fyrirtæki ganga fyrir. Við hljótum
að leggja meiri áherzlu á það að
verja fjármunum borgarbúa til
þess að endurnýja eigin togara en
að rétta einstaklingum fjárfram-
lög að gjöf til togarakaupa.
Mér sýnist rnál það, sem hér
liggur fyrir þvi liggja nokkuð
beint við. Ég sé ekki, að það sé
stætt á þvi fyrir meirihluta
borgarstjórnar að leggjast gegn
þvi að borgin tryggi BÚR þriðja
skuttogarann. Og ég tel, að hér sé
um svo mikið hagsmunamál
Bæjarútgerðarinnar og borgar-
innar allrar að ræða, að borgin
eigi að tryggja BÚR þriðja togar-
ann, enda þótt svo slysalega
tækist til, að við myndum missa
af spænska togaranum, sem enn
er óráðstafað. - önnur leið er þá
einnig fyrir hendi:
Allar horfur eru á þvi, að
heimilað verði að smiða 5 stóra
skuttogara i Póllandi. Þar verð-
ur um „seriu” framleiðslu að
ræða fyrir Island og auðvelt ætti
þvi að vera að bæta 6. skipinu við
fyrir BÚR, ef borgin yrði of sein
að panta togarann frá Spáni.
Riksstjórnin mundi áreiðanlega
afla lagaheimildar til þess að
unnt væri að greiða úr rikissjóði
7.5% af stofnkostnaði sliks skips.
Ég vil að lokum benda á, að
samþykkt tillögu minnihluta-
flokkanna er i fullu samræmi við
samþykkt borgarstjórnar frá 20.
febr. 1969 um framtið BÚR, en sú
samþykkt var gerð eftir að nefnd
hafði um skeið athugað hag og
framtið BÚR.
HVERJAR ERU EFNDIRNAR?
1 ræðu sinni á Alþingi i gær, er
skattafrumvarpið var til 3. um-
ræðu, undirstrikaði Jón Ármann
Héðinsson það atriði i málefna-
samningi rikisstjórnarinnar, að
hún myndi beita sér gegn verð-
bólgu.
Ekki er að sjá, að það loforð
hafi verið efnt, sagði Jón
Ármann. Las hann upp þær
verðhækkanir á fjölmörgum
neyzluvörum, sem orðið hafa
upp á siðkastið og minnti á, að
rikisstjornin hefði tekið rúm-
lega 3 visitölustig af launafólki
meö þvi að fella niður nefskatta
en hækka i staðinn verðlag á
landbúnaðarvörum og þyngja
tekjuskattsálagninguna.
Jón Ármann minnti einnig á,
að i landinu væri u.þ.b. 19 þús.
manna hópur, sem ekki hefði
þurft að borga nefskatta, en það
væri fólk, 65 ára og eldra.
— Niðurfelling nefskattanna
skiptir þvi engu máli fyrir þetta
fólk, sagði Jón Armann, þar
sem það greiddi enga sllka
skatta fyrir. En það verður þess
i stað að taka á sig af fullum
þunga allar þær verðhækkanir,
sem orðið hafa undanfarið og
fær ekkert i staðinn. Lífskjör
þessa fólks hafa þvi stórlega
versnað.
Jón Ármann minnti einnig á, að
ráðherrarnir hefðu fullyrt, að
frumvarpið um tekjustofna
sveitarfélaga kæmi til með að
sjá sveitarfélögunum fyrir
meira en nægum tekjum. Samt
sem áður hefðu stjórnarsinnar
staðið að því að fella allar
breytingatillögur Alþýðuflokks-
ins við þetta frumvarp, sem-
hefðu miöað að þvi að gera ör-
litlar tilslakanir fyrir gamalt
fólk, sjómenn og námsfólk.
— Hvað skyldi fyrrverandi
forseti Alþýðusambands islands
hafa kallað slikt athæfi, ef við
Alþýðuflokksmenn hefðum að
þvi staðið, sagði Jón Ármann.
e
Laugardagur 11. marz 1972