Alþýðublaðið - 26.04.1972, Qupperneq 6

Kransæðasjúkdómar
eru tíðari í kaup-
stöðum en sveitum
Kransæðasjúkdómar eru mun tiðari i
kaupstöðum en sveitum hér á landi.
Kemur þetta fram I grein, sem Björn L.
Jónsson, læknir, ritar i nýútkomið tölu-
blað timaritsins Heilsuverndar, sem gefiö
er út af Náttúrulækningafélagi Islands.
Grein Björns fer hér á eftir:
„Arið 1969 birtist i amerisku læknariti
grein eftir prófessor Július Sigurjónsson
um kransæöásjúkdóma á. Islandi. Hann
hefir tekið saman yfirlit yfir tölu dauðs-
falla úr þessum sjúkdómum áratuginn
1951-1960, og nær athugun hans aöeins til
karla. Hann sundurliðar dauðsföllin eftir
búsetu hinna látnu og tekur sérstaklega
saman i heild aldursflokkana frá 35 til 64
ára. Kemur þar fram mikill munur á tið-
leika dauösfalla, þannig að i Reykjavik
eru þau flest, eða 175 af hverjum 100 þús-
undum ibúa, en i sveitahéruðum lang-
samlega fæst, eða 78, þ.e. meira en helm-
ingi færri. Kaupstaðir og kauptún liggja
þar á milli.
Höfundur ræðir siðan um orsakirnar
fyrir þessum mikla mismun, m.a. hvort
þeirra séað leita i fæðinu. Hann telur fitu-
neyzlu ekki eiga þar hlut að máli, þvi hún
sé svipuö um allt land, og I sveitum sé
sennilega borðað heldur meira af mett-
aðri feiti en i kaupstöðum, en það er sú
feiti, sem álitið er að stuðli að æðakölkun.
Hinsvegar er þaö skoðun höfundar, að i
kaupstöðum sé ofát tiðara en til sveita, og
geti það að einhverju leyti skýrt ofan-
greindan mismun. Hann segir sykur-
neyzlu greinilega meiri i kaupstöðum en
sveitum, og erlendir fræðimenn sumir
vilji setja sykurneyzlu i orsakasamband
við kransæðastiflu.
Þá bendir höf. á, ‘ að sykursýki sé
miklum mun tiðari I kaupstöðum en sveit-
um, en dauösföll úr þeim sjúkdómi voru
þennan áratug 4.5 af 100 þúsundum ibúa i
Reykjavik og kaupstööum en aðeins 1.8 i
sveitum.samtalsfyrir konur og karla. En
allnáið samband er á milli sykursýki og
ofáts.
1 annarri ritgerð, sem birtist árið 1971 i
öðru amerisku riti, flokkar prófessor
Július Sigurjónsson hina látnu eftir at-
vinnu: Bændur og aðrir sveitamenn,
sjómenn, verkamenn, iðnaðarmenn og
svokallaöir „hvitflibbamenn”, þ.e. skrif-
stofu- og verzlunarfólk, en þar er um aö
ræða kyrrsetufólk meira en i hinum flokk-
unum.
Lungnakrabbi
án reykinga
1 annarri grein i Heilsuvernd bendir
Björn L. Jónsson á tilfelli þegar lungna-
krabbi verður til án reykinga:
„Nú orðið ber enginn brigður á, að
reykingar eru aðalorsök krabbameins I
lungum. Og það eru viss efni, skyld þeim
sem finnast i sóti og tjöru, er þessu valda,
en þau myndast við bruna sigarettunnar.
Til eru margar tegundir krabbameins-
æxla, mismunandi illkynjaðar, svo i lung-
um sem i öðrum líffærum, og reykinga-
krabbinn er meðal þeirra hættulegustu.
Sem betur fer eru aðrar tegundir lungna-
krabba sjaldgæfar, og að minnsta kosti til
skamms tima hefir reykingakrabbi verið
mjög fátiður hjá öðrum en reykingafólki.
1 nýlegu hefti af svissneska timaritinu
„Gesundheitsnachrichten” (Heilbrigðis-
tiðindi) birtist smágrein eftir ritstjórann,
náttúrulækninn dr. A. Vogel, sem heim-
sótti Island i fyrra og kom við i Heilsuhæli
NLFl i Hveragerði. 1 greininni segir
hann, að fólki, sem reykir ekki, sé einnig
hætta búin af euurefmnu benzpyren, sem
er aðalskaðvaldurinn i tóbaksreyknum,
að þ.yi er lungnakrabbann snertir. Hann
segir þýzk-svissneska læknafélagið hafa
skýrt svo frá, að í borginni Zurich I Sviss
sé svo mikiö benzpyren i loftinu, að menn
andi aö sér állka magni og ef þeir reyktu
fimm til sex sígarettur á dag. Kemur efn-
iðfrá vinnuvélum og farartækjum og oliu-
kyndingu húsa og er 50-60% meira en
þetta að vetrinum. Þar við bætist, að þeg-
ar menn dveljast i húsakynnum, þar sem
reykt er, kemst enginn hjá þvi að anda að
sér talsverðu magni af framangreindu
eiturefni. Af öllu þessu má það ljóst vera,
að bindindismenn á tóbak geta fengið i sig
svipað magn af hinu krabbameinsmynd-
andi efni og ef þeir reyktu fimm til tiu
sigarettur á dag, og getur það nægt til að
framleiða hjá þeim lungnakrabba á löng-
um tima.
1 Reykjavik er hættan að sjálfsögðu
minni en i borgum erlendis. 1 höfuðborg
okkar er kola- og oliukynding úr sögunni,
litið um iðnaö, sem svipaðri mengun get-
ur valdið, og minna um stöðnun eða kyrr-
stöðu i andrúmsloftinu. Hinsvegar erum
við Islendingar vafalaust sizt eftirbátar
annarra um reykmengun innanhúss.”.
Neyzla kalks í töflum
er til lítils gagns
Neyzla kalks I töflum kemur að tak-
mörkuöum notum, segir i grein i Heilsu-
vernd, og hún getur jafnvel verið til meira
ógagns en gagns.
„Ofter talaö um, að fólk vanti kalk, svo
sem I sambandi við tannsjúkdóma, sjúk-
dóma I beinum og efnaskiptasjúkdóma.
Almenningur heldur, að við þessu nægi aö
fá kalktöflur úr lyfjabúðum. En svo ein-
falt er máliö ekki. Nýting kalks i likaman-
um er háð mörgum öörum næringarefn-
um og starfsemi innkirtla. Og sé kalk-
neyzlunni ekki i hóf stillt, getur hún verið
til ills eins.
í blóði þurfa að vera ákveðin hlutföll
milli kalks og fosfórs. Til þess að kalkið I
fæðunni eða lyfjum komist úr meltingar-
veginum inn i blóðrásina, þarf nægilegt
magn D-fjörefnis að vera fyrir hendi.
Natrium og kalium verka i sömu átt, of
mikið A-fjörefni öfugt, þvi það dregur úr
upptöku kalksins i blóöið. Þá þarf kalkinu
að fylgja magnesium að einum fimmta
hluta, ella getur verið hætta á myndun
nýrnasteina. Hinn svonefndi kalkkirtill,
sem er agnarlitil arða aftan við skjald-
kirtilinn, stjórnar efnaskiptum kalksins,
m.a. flutningi þess milli blóðs og beina.
Þá hafa kynhormónar áhrif á nýtingu
kalks i likamanum, og hormón, sem
nýrnahetturnar framleiða, verka einnig á
kalkefnaskiptin, a.m.k. óbeint.
Þessi upptalning ætti að nægja til að
sýna, að neyzla kalks i töflum kemur aö
takmörkuðum notum og getur jafnvel
gert meira ógagn en gagn. 1 óspilltri nátt-
úrlegri fæðu i hæfilegri fjölbreytni fær lik-
aminn kalk i réttu magni og réttum hlut-
föllum við önnur framangreind næringar-
efni, og miklar likur til, að starfsemi inn-
kirtlanna verði þá með eðlilegum hætti,
ella þarf að gera viðeigandi ráðstafanir
að undangengnum rannsóknum”.
Fátt eitt er vitaö um Skýþana
fornu, nema þeir voru hirðingjar af
mongólskum uppruna, sem áttu
heimkynni sin á sléttunum norðan-
vert við Svartahafið, og að þeir
voru miklir reiðmenn og herskáir,
sem brutu undir sig lönd i nágrenn-
inu, gerðu meðal annars tiðum her-
MERKIR FORMLEJFAFUNDIR I RUSSLANDI
hlaup inn á nýlendur Rómverja,
sem kölluðu þá „barbara” i sagn-
fræðiritum sinum og báru þeim
heldur ilia söguna, lögöu þá og að
lokum undir sig og hverfa Skýþar
svo af spjöldum sögunnar um
tveim öldum f.Kr.
Höfundar alfræðibóka hafa hing-
að til orðið að sækja vitneskju sina
um þennan horfna hiröingjakyn-
þátt mestmegnis i forngriskar og
fornrómverskar heimildir, þar sem
þeim er lýst sem menningar-
snauðum ribböldum, er hvorki
höfðu fasta bólsetu, fast þjóðskipu-
lag eða stjórnarfar. Þeirra var ein-
ungis getið sem „barbaranna” fyr-
ir norðan riki Grikkja og siðar
Rómverja, við Svartahafiö.
Nú hafa fornminjafundir á þessu
svæði hinsvegar leitt i ljós, að eitt-
hvað muni vera bogið við þessar
sögulegu heimildir, og getur ekki
talizt einsdæmi. Þessar fornleifa-
rannsóknir eru þannig til komnar,
að „Ukrainska visindaakademian”
setti saman sveit visindamanna til
að skyggnast i eitthvað af hinum
fornu grafhaugum Skýþana á slétt-
unum norðan við Svartahafið, og
réði dr. Renate Rolle, prófessor i
fornsögulegum fræðum við rikishá-
skólann i Neðra-Saxlandi til að
taka þátt i þvi rannsóknarstarfi,
sem einn kunnasta visindamann á
sviði fornsögulegra minja, sem nú
eruppi. Og nú hefur forstöðumaður
þessara rannsókna, rússneski forn-
minjafræðingurinn Boris N. Mozel-
evskij, birt greinargerð um minjar
þær sem leiðangursmenn fundu i
grafhaugunum, þar sem hann
kemst að þeirri niðurstöðu, að þær
sanni þróaða og merkilega menn-
ingu meðal Skýþana. Margar af
þeim minjum sem visindamenn-
irnir fundu, séu gulls i gildi, segir
hann, bæði i óeiginlegri og eigin-
legri merkingu.
Þarna hafa þessir gripir legiö i
grafhaugunum i meir en 20 aldir
- að visu sáu visindamennirnir
þess merki, að ekki hefur öllum
verið ókunnugt um að þar væri
fjársjóð að finna, þvi aö sumir
haugarnir höfðu bersýnilega verið
rofnir og rændir á þessu timabili,
en það mun að öllum likindum hafa
gerst mun nær þeim tima er þeir
voru orpnir en okkar tið. Reyndar
hafa fornminjafræðingar einnig
komið þar við, en ekki fyrr en á
okkar öld, og er bæði vitað hverjir
þeir voru og hvað þeir fundu, sem
virðist hafa verið bæði fátt og
ómerkilegt, enda munu þeir ekki
hafa notið þeirra fjárstyrkja er
með þurfti til að þeir gætu rannsak-
að haugana að ráði. Eftir andlát
Franz Hancars, prófessors i Vinar-
borg er frú Renate Rolle prófessor
eini Skýþa-sérfræðingurinn I Vest-
ur-Evrópu sem kveður að.
Samkvæmt rússneskum lögum
er það skylda aö fornminjafræðing-
ar rannsaki öll ný svæði, sem taka
á undir byggð eða byggingar, og er
riflegt fé veitt til þeirrar starfsemi,
enda reiknað með i byggingar-
kostnaðinum, auk þess sem þeir fá
til umráða ýmsar vinnuvélar, eftir
þvi sem þeim verður viö komið i
sambandi við rannsóknirnar. Það
eina, sem naumt kann að vera
skammtað, er timinn sem visinda-
mennirnir fá til umráða, en þar á
móti kemur svo að þeir geta beitt
allri fullkomnustu tækni og rann-
sóknartækjum. Rannsóknin á graf-
haugunum fór fram á timabilinu
1965-1971, og var frú Renate með
visindaleiðangrinum hluta úr þrem
sumrum.
Fyrstu minjarnar finnast venju-
lega i jörðu i grennd við grafhaug-
ana - hauskúpur af hestum og villi-
svinum, sem bera vitni kveðju
veizlunni, er efnt var til þeim haug-
lagða til heiðurs. Haugarnir eru
annars mikið mannvirki, viölika á
hæð og fjögurra hæða hús. A veizlu-
staðnum finnast og ekki ósjaldan
vinkönnur, en sá af þeim fornu
sagnfræðingum, sem þekkt mun
hafa Skýþana bezt, Herodotos 485-
425 f.Kr. tekur þaö fram að þessir
herskáu hirðingjar og hestamenn
hafi kunnað vel að meta vin og
jafnan drukkið það óþynnt með
öllu.
Á siðasta svæðinu, sem rannsak-
að var, fundust þessar minjar og
bentu til þess að þar hefði haugur
verið orpinn að fursta eða slikum
mektarmanni. En þvi miður höfðu
haugbrjótar einnig haft einhverja
vitneskju um það, og gert haugbú-
anum heimsókn á sinum tima. Var
það einungis að þakka undarlegri
nægjusemi þeirra eða hugsanleg-
um timaskorti að sjálfar grafirnar,
sem lágu á 8 m dýpi, geymdu enn
hinar dýrmætustu minjar fyrir
visindamennina - en grafirnar voru
þrjár, og gröf furstans, sem lá i
miðið, hafði ein verið rænd og spjöll
þar unnin, þvi að beinleifar furst-
ans báru þvi vitni að ræningjarnir
höfðu troðið á þeim og ekki sýnt
þeim neina virðingu yfirleitt. í
næstu gröf fannst hinsvegar ein-
hver sá merkilegasti forngripur,
sem götvaður hefur verið úr jörðu i
marga áratugi - hálsmen mikið úr
skiragulli, bersýnilega grisk smiö,
en um leið bersýnilega gerð sam-
kvæmt fyrirmælum aðila af kyn-
þætti Skýþa og smekk hans.
Það var myndskrautið á meninu,
sem fyrst og fremst vakti undrun
og aðdáun visindamannanna. Hlið-
stæðir skrautmunir, sem fundizt
hafa fram að þessu hafa undan-
tekningarlitiö eingöngu veriö
prýddir bardagamyndum. En á
þessu meni, sem að lögun minnir á
mjög sveigðan hálfmána, sýna
myndirnar á innri boganum, að
þeir kunnu iika að sinna friðsam-
legri störfum, sauma skyrtur úr
loðskinni og mjólka kýr. Aftur á
móti færist meiri harka i leikinn i
ytri myndhringnum. Þar berjast
hestar og bitast, og ljón eða
hlébarðar tæta og rifa villisvinin I
sig. öll myndatriði eru gerð af ýtr-
ustu nákvæmni, svo jafnvel má
greina örsmáar saumnálarnar i
höndum þeirra, sem vinna að
skyrtusauminu.
Ekki þénar þó allt það sem fannst
I gröfunum, bæði gröf furstans og
mörgum árum yngri konu hans,
sem þó er siðar grafin, eingöngu
þessa heims munaði, né i þeim
flokki verður menið mikla að telj-
ast. Þar má lika sjá að þjónar
þeirra hjóna og þrælar hafa verið
kvaddir þeim til fylgdar i dauðann
og gröfina. Nákv. rannsókn á gröf
furstainnunnar var talin leiöa i ljós
að menn þessir höfðu veriö kyrktir.
Sennilega fá þessar nýfundnu
fornminjar sérfræðingum á þvi
sviði nóg að starfa á næstunni.
Niðurstöður þær, sem þegar hafa
verið birtar, eru einungis upphafið
aö þvi sem vænta má að leitt verði i
ljós, að sögn dr. Renate Rolles. Ber
þar einkum til aö gröf furstainn-
unnar og barns þeirra hjóna, sem
grafið hafði verið nokkru siðar en
hún, voru svo að segja ósnertar áö-
ur og hinar dýrmætu minjar kyrrar
á sinum stað.
MELINA MERCOURI í VIÐTALI VIÐ SÆNSKA BLAÐIÐ FRIHET
NOKKRAR
STAÐREYNDIR
UM GRÍSKU
HERFORINGJA-
STJÚRNINA
AÐFARANÓTT 21. april
1967 hrifsaði Georgios Papa-
dopoulos völdin i Grikklandi.
Það var gert i samráði við CIA
og Pentagon og með þvi að
beita hinni leynilegu neyðar-
hernaða ráætlun NATO,
„Promeþeus-aðgerðunum”.
Fyrstu tiu mánuði hernað-
areinræðisins voru 60 þúsund
manns settir undir smásjá.
Heragi, dauðadómar og
pyntingar urðu daglegir við-
buröir. Aðeins i einum fanga-
búðum, á Janos, voru 6000
manns lokuð inni.
Vegna mikils þrýstings frá
Bandarikjunum hefur ný
stjórnarskrá verið samþykkt.
llún á aö láta lita svo út sem
lýðræði sé rikjandi eða ein-
hver ávæningur af þvi. Samt
er ritfrelsi, fundarfrelsi og
félagsfreisi mjög af skornum
skammti svo sem og önnur
mannréttindi.
Stjórnlagadómstóll sem
Papadopouios leiðir sjálfur
ákveöur hvaða menn og hvaða
fiokkar mega taka þátt i póii-
tik. Samtimis verða meira en
3000 inanns að þola daglegar
pyntingar i fangabúðum
stjórnarinnar bara vegna póii-
tiskra skoöana sinna.
Bandarikin eru aftur byrjuð
að leggja Grikklandi til vopn
og aðrar hernaðarnauðsynjar
það gerðu meira að segja áður
en þessu skripalýðræði var
komið á. Nixon stjórnin lét 25.
janúar i té 118 miiijónir
(sænskra króna), en fær i
staöinn aðstöðu fyrir sjötta
flotann, eða þriðjung hans, i
höfnum landsins.
SVO FÓR Nixon til Kina. A
sama andartaki sem hann lyfti
skál sinni fyrir friði um komandi
tima létu ameriskar sprengju-
flugvélar eldi og dauða rigna yfir
Norður Vietnam.
Meðan heimurinn sá Nixon
klæða Chou En Lai úr frakkanum
seldi júntaforinginn Papado-
polous Bandarikjunum Pireus.
Og á sama tima og Nixon sat i
ró og makindum og át með kin-
verskum prjónum voru júnta-
agentar hans önnum kafnir við að
brugga launráð gegn sjálfstæði
Kýpur.
Að kvöldi hins 3. marz
söfnuðust 50 þúsund manns i
kröfugöngu i Nicoziu, höfuðborg
Kýpur, 50 þúsund - allir ibúar
borgarinnar eru um 1,00 þúsund,
sem þýðir að nærfellt hver einasti
fulltiða karl og hver einasta full-
tiða kona fór á stúfana að árétta
kröfu sina um sjálfstæði Kýpur.
Sama dag, 3. marz, tilkynnir
Nixon forseti - i beinni andstöðu
við vilja hinna bandarisku þjóðar,
án þess að hirða vitundar ögn um
samþykkt þingsins sem með
miklum meirihluta heimtaði að
endi væri bundinn á hjálp
Bandarikjanna til júntaforingj-
anna i Grikklandi - einmitt sama
dag lýsir Nixon yfir þvi að hann
ætli að halda áfram að senda
vopn til valdaklikunnar i Grikk-
landi.
Málefnalegt
I rauninni er sambandið milli
Papadopoulosar og Nixons
fremur kuldalegt og málefnalegt.
— Ég veiti þér ameriska hjálp.
Þú veitir mér griska hlýðni.
— Ég gef þér ameriska dali, þú
LÍTIÐ EKKI Á GRIKKLAND
SEM GLEYMDAN MÁLSTAÐ
gefur mér griskar herstöðvar.
— Ég get þér að smakka á
ameriskum áhrifum, þú hliðrar
til fyrir amerisku valdi.
— Þú lýgur að grisku þjóðinni.
Ég lýg að Bandarikjamönnum.
Þvi ekki getur ]>etta spil haldið
áfram nema með lygi.
Fyrst er það NATO-lygin, hin
opinbera lygi, þetta að hafa ein-
ræðisstjórnir eins og þær sem
ráða Grikklandi og Portugal með
i samtökum sem eiga að verja
lýðræðiö og mannréttindi.
Halda Nixon og hans nótar að
við séum hreinir ídjótar?
Já, það gera þeir greinilega.
Þeir segja án þess að blikna að
það sé ákveðin stefna Banda-
rikjastjórnar að blanda sér ekki i
innanrikismál annarra þjóða.
Það segja þeir i rauninni,
fuiltrúar þess lands sem hefur á
samvizkunni morð á milljón viet-
namskra manna fyrir allra
augum, þess lands, sem flýtir sér
að styðja hvaða viðbjóðslegan
einræðisherra sem er.
Og þegar þeir segja okkur
Grikkjum að stefna Bandarikj-
anna sé að skipta sér ekki af
innanrikismálum annarra þjóða
hljótum við að engjast sundur og
saman af hlátri — bara til þess að
halda vitglórunni.
Vald lyginnar
Allir Grikkir vita að USA hafa
blandað sér i innanríkismál
Grikklands i tuttugu og fimm ár.
Allir vita það. En þeir halda fast i
lygina af þvi þeir eru á valdi
hennar.
Nixon og hans menn geta neitað
þvi allt til hinzta dags, en ég heyri
rödd Pentagons, hermálaráðu-
neytisins, sem segir:
„O.K. Papadopoulos, þá er
kominn timi til að borga reikn-
inginn”.
Vinar greiði
Mig langar til að biðja Svia að
gera mér vinargreiða. Ég hef
heyrt að þrýst sé á að sænska
stjórnin sendi ambassador til
Grikklands.
En ég skora á sænsku þjóðina
að láta ekkert verða af þvi. Það
væri óbærilegt. Eðlilegur dráttur
sænsku stjórnarinnar að viður-
kenna grisku herforingja-
stjórnina hefur verið andspyrnu-
hreyfingunni mikill styrkur. Ef
Sviar breyta til hefði það mikil
áhrif — skaðvænleg áhrif.
Ef til vill á ég engan rétt á að
bera fram þessa málaleitan, ég er
hér aðeins i heimsókn, og þetta
gæti verið tekið illa upp. En þá
áhættu verð ég að taka, þvi þetta
skiptir okkur miklu.
Ég veit ekki hvað Nixon ræddi
um i Pekíng og hvað hann hyggst
ræða um i Moskvu. En mér er til
efs að fólk i Prag og Aþenu verði
hrifið af þvi sem hann segir. Smá-
þjóðum er oft fórnað vegna hags-
muna stórveldanna.
Hver er óvinurinn
Enginn gefur okkur frelsi. Það
verður að berjast fyrir frelsinu og
sigra — með mikilli vinnu, góðu
skipulagi og meö þvi að ganga á
hólm við raunveruleikann.
Að taka upp baráttu við raun-
veruleikann setur þau skilyrði að
maður þekki óvin sinn. Hver er
óvinurinn? Það er auðvelt að þrá-
stagast á orðum: heimsvalda-
stefnan, styrjaldariðnaður, hags-
munirnir, CIA. En samt er til
Framhald á bls. 4
Gengur vel hjá Tinu
Það birtust oft myndir af ensku fyrirsætunni Tinu Palmer I tfzku-
blöðum, en upp á siökastið hefur borið æ meir á myndum af henni i
viðskiptablöðum. Tina, sem er 22ja ára gömul, hefur opnað barna-
fataverziun, sem hefur gengið svo vel, aö nú er búið aö setja á lagg-
imar póstverzlun 11 framhaidi af þvi, og á döfinni er útflutningur til
Ameriku og Ástraiiu.
Miðvikudagur 26. apríl 1972
Miðvikudagur 26. apríl 1972