Alþýðublaðið - 25.01.1973, Blaðsíða 6

NU ER
ANITA
ORÐIN
STQR
STÚLKA
Heimurinn stóð á öndinni, þegar
Anita Ekberg skákaði einhverjum
lögulegasta kroppi allra tima á kvik-
myndatjaldið. Rétt einu sinni hefur
hún nú gert alla agndofa.
Anita hefur nú alveg hætt að passa
upp á línurnar, og hefur gefið vaxtar-
laginu lausan tauminn. útkoman er sú,
að hin sænsk-fædda Anita, sem eitt
sinn var stór-stjarna, er nú bara stór.
Það var hið Ijúfa líf Fellinis, La
dolce vita, sem gerði hana fræga, og nú
er það hið Ijúfa líf vínsog sætinda, sem
hefur breytt henni aftur. Eftir tvö
hjónabönd býr Anita nú einhleyp á
ítalíu. ,,Mér finnst allt gott, sem er
óhollt, en ég erennþá stoltaf brjóstum
mínum, eins og allar konur hljóta að
vera".
Svo hverfull er Ijómi frægðarinnar,
að nú virðist langt síðan hún naut
mestrar hylli, en þeim mun fastari fót-
um stendur f járhagur hennar. Er hún
talin mjög efnuð.
Nú nýtur hún bara lífsins heima,
syndir, dundar í garðinum sínum, les —
og borðar. Það gerir stórar stúlkur enn-
þá' stærri.
SÆNSKIÍSJAKINN HEFUR
EKKI ÞIÐNAÐ MEÐ
ÁRUNUM
GRÆNLAND ER f HÆTHI
Verður náttúran og menningin seld fyrir olíu og málma?
Grænlendingum finnst, sem
þeir séu settir til hliöar þegar
veriö er að fjalla um nýtingu
náttúruauðæfanna i þeirra eigin
landi. Nefnd nokkur á vegum
danska Grænlandsmálaráðuneyt-
isins skilaði i júlimánuði siðast-
liönum skýrslu um hina tæknilegu
hlið á starfsemi námufyrirtækis-
ins Greenex i blý- og zinknámunni
við Svarta Engil, aðeins 50 km.
frá Umanak. Skýrslan var ekki
send bæjarstjórninni i Umanak til
umfjöllunar. Bæjaryfirvöldin þar
fengu aðeins útdrátt úr skýrsl-
unni, sams konar og fengin var
blööum og útvarpi i hendur.
Margir grænlendingar óttast,
að danir og erlend fyrirtæki muni
eyðileggja menningu landsins og
náttúru þess i sókn þeirra eftir
peningum.
„Drykkjuskapur
og svínarí"
í timaritinu „Sermitsiak”
skrifar presturinn Finn Lynge
harðyrta grein um námugröftinn
við Svarta Engil. Þar f jallar hann
meðal annars um mengunarhætt-
una og ógnina viö grænlenzka
menningu. 1 greininni segir
meðal annars: „A að veita þeim
(kanadamönnum) rétt til þess að
koma til Umanak á hraðbátum til
að breiða út drykkjuskap og
svinari af þeirri tegund, sem við
þekkjum svo alltof vel viðs vegar
um landið”?
Hættan á of nánum samskipt-
um er nú samt ekki mjög mikil.
Þeir um það bil 450 karlmenn,
sem vinna i karlmannasamfélag-
inu við Svartá Éngil, koma sjald-
an til Umanak, að minnsta kosti
að vetrarlagi. Ferðir með þyrlum
eru alltof dýrar og þær þyrlur,
sem námufyrirtækið á, eru notað-
ar til annars. Dönsk stjórnvöld
hafa fullvissað grænlendinga um
það, að þau muni hafa góðar
gætur á menguninni, sem til verð-
ur á námubænum Marmorilik og
móðurfyrirtæki Greeikex-námu-
fyrirtækisins, kanadiska fyrir-
tækið Cominco, hefur gefið trygg-
ingu fyrir hinu sama. Siðast-
nefnda fyrirtækið getur gortað af
þvi, að það hafi lagt fram gifur-
legar fjárhæðir i baráttunni við
mengunina. Af þvi tilefni fékk
félagið virðuleg verðlaun árið
1968 er nefnast „vatnsverndar-
verðlaunin”, og veitt voru þvi af
hafverndarstofnun fyrir norð-
vestur Kyrrahaf. Cominco hefur
einnig lagt fram 750 þús. dollara
til þess að koma i veg fyrir, að
vatnið við Komberley-námuna i
British Columbia mengist.
Stöðugt eftirlit
Dönsk stjórnvöld segja, að viss
mengun i kjölfar námureksturs
sé með öllu óhjákvæmileg en að
mengunin i Marmoriiik verði tak-
mörkuð eins og frekast er unnt.
Ýmiss konar eftirlitsaðgerðir
eiga að tryggja, að mengunin
breiðist ekki út til annarra fjarða
og hafsvæðanna við Grænland. I
samningunum um námurekstur-
inn i Marmorilik er tiltekið hve
mikið magn megi berast frá
námurekstrinum út ifjörðinn. Við
mynni þess litla fjarðar, sem
Marmorilik—náman er við, er
staðsett eftirlitsstöð, sem fylgist
með þvi hve mikið magn efna
berst frá námurekstrinum út i
sjóinn. Grænlandsmálaráöuneyt-
ið mun halda stöðugt uppi rann-
sóknum á sjónum i firðinum og
láta rannsaka dýralif á sjó og
landi, plöntulif, ferskt vatn og
fleira þess háttar. Greenex-fyrir-
tækið hefur einnig sjálft fram-
kvæmt ýmsar mælingar i firði
þessum. A siðastliðnu sumri voru
tveir eðlis- og efnafræðingar frá
Háskólanum i Victoria i Kanada
við rannsóknir þar. Við þær
athuganir var notað nýtt tæki.
Dýralif og plöntulif hefur verið
rannsakaö af þekktum liffræðingi
frá Kanada og eru þau sýnishorn
nú i athugun.
Margir með í leiknum
Grænlendingar óttast, að
plöntu- og dýralif i Quaumarujuk-
firðinum verði eyðilagt af námu-
rekstrinum. Og þeir segja að
námureksturinn við Svarta Engil
sé aðeins upphafið. Sé Grænland
jafn auðugt af málmum og vonazt
er til, er ástæða til þess að óttast,
að mengun muni eiga sér stað
viðar i landinu. Þegar er hafin leit
að oliu, gasi, úran og öðrum jarð-
efnum i Grænlandi. I von um að
finna miklar birgðir oliu i jörðu
hafa oliufélög ýmissa landa
framkvæmt rannsóknir i Græn-
landi..Þar er um að ræða fyrir-
tæki frá Bandarikjunum,
Kanada, Englandi, Hollandi,
Frakklandi, Þýzkalandi, Italiu,
Noregi og Danmörku. Danska
rikið hefur iagt áherzlu á, að
boranir, og siðar ef til vill jarð-
efnavinnsla, verði ekki leyfð i
hraðari mæli en ákveðið er i sér-
stökum reglum, sem gefnar hafa
verið út, og ekki I rikari mæli en
„talið er ábyrgt gagnvart sér-
stökum grænlenzkum aðstæð-
um”.
Hinir mörgu verkamenn i
námubænum Marmorilik notuðu
áður nokkuð af naumum fritima
sinum til þess að fara á veiðar.
Það hefur verið bannað. Að visu
ekki fyrst og fremst af tillitssemi
við dýralifið, heldur með öryggi
verkamanna sjálfra I huga. Það
gat ekki viðgengizt, að fjöldi
manns ráfaði um allt, hver meö
sina byssu.
Lögregla á
hundasieða
Fyrir suðaustan flugvöllinn i
Syðra-Straumfirði eru nú uppi
áætlanir um að undirbúa komu
ferðamanna þegar i sumar. A
svæði, sem jafnast á við Sjáland
að stærð, verða skipulagðar
gönguferðir og leigð út tjöld i
Syðra-Straumfirði I þessu skyni.
A flugvellinum þar eru hreindýr
tiðir gestir. Að sjálfsögðu eru
veiðar stranglega bannaðar á
flugvellinum sjálfum og með þvi
að hann er nokkuð stór hafa dýr
fengið þar nokkurt skjól.
Grænlendingar telja, að stór-
verk eins og það, sem nú er unnið
i Marmorilik, geti einnig valdið
andlegri mengun, sem muni
Grænlendinaar ekki
með í ráðum um eiain
framtíð oa telia hæpinn
aróða í að útlendinaar
nýti auðlindir Grænlands
valda félagslegri afturför. Kyn-
sjúkdómar eru þegar orðnir þung
svipa á grænlendingum. Ótrúlega
háar tölur hafa verið nefndar um
fjölda syfilis- og lekanda-sjúkl-
inga. 1 Umanak sagöi ung græn-
lenzk kona við blaöamanninn:
„Það er ekki unnt aö líta alla
sömu augum. Margir danir koma
til Grænlands i þvi augnamiði
einu, að græða sem mest fé á sem
skemmstum tima. En aörir hafa
nánast flúið heimili sin og þeir
eru sannarlega ekki allir saman
heittelskaðir dýrlingar”.
Cominco segir, að árlegt verö-
mæti framleiðslunnar i
Marmorilik muni leggja sig á um
það bil 13-1500 milljónir Isl. króna
og hafa veruleg áhrif á greiðslu-
jöfnuð dana. En grænlendingar
telja, aö það verð, sem Grænland
verði að borga fyrir þetta, verði
of hátl.
ÞAD NÝIASTA:
ANDSTBEITU-
VERKSMHMA!
Við vitum að streita er fyrir hendi
á öllum vinnustöðum, en við vit-
um of litið um það hvernig hún
verður til, segir Lennart Levi,
dósent, nýlega i viðtali við Afton-
bladet i Stokkhólmi. Levi þessi er
dósent við Rannsóknarstofu
streitusjúkdóma i Karolinska
sjúkrahúsinu i Stokkhólmi og
hann hefur lagt til, að sett verði á
laggirnar litil iðngrein — með um
það bil 50 starfsmönnum — þar
sem rannsakað verði hver áhrif
hinar ýmsu aðferðir og aðstæður
á vinnustað hafa á starfsmenn-
ina. Levi hefur enn ekki fengið fé
til þessarar tilraunastarfsemi
sinnar, en hann hyggst leita til
„Vinnuverndarsjóðsins”, er
stofnaður verður i ársbyrjun 1973,
i þessu skyni. Auk þess leggur
hann til, að 1 prósent af öllum
kostnaði við télagslegar umbætur
i þágu starfsfólks verði notað til
rannsókna á áhrifum umbótanna.
„Ég tel, að það verði ógerlegt
með öllu að rannsaka hinar ýmsu
hliðar þessara mála i fyrirtæki,
sem þegar er starfandi. Auk þess
viljum við ekki skapa streitu-á-
stand, þess þarf ekki, þvi að það
er þegar fyrir hendi. Það, sem við
viljum starfa að, er, hvernig unnt
er að bæta um og koma i veg fyrir
streitumyndun á vinnustaðnum.
Við viljum meðal annars starfa
að þvi, að rannsaka hver áhrif
það hefur þegar 3 vaktir skipta
sólarhringnum á milli sin, hvort
áhrif næturvinnu séu svo slæm,
að það beri þegar að hverfa frá
henni til dagvinnu og hver áhrif
maður verður fyrir af ákvæðis-
vinnu”, segir Levi dósent.
Skorið með vatni
Það er ekki fráleitt að vatnsbuna
geti verið sem skurðarhnifur og
það myndi gerast á örskammri
stund, en ekki taka áratugi eins
og þegar vatnsdropi hoiar stein.
Bandariskir og sovézkir visinda-
menn hafa nú um margra ára
skeið unnið að þróun skurðartæk-
is, er myndi senda frá sér ör-
granna vatnsbunu við gifurlegan
þrýsting. Myndi hún ef til vill ekki
verða þykkari en 0,15 millimetr-
ar. en þrýstingurinn næmi marg-
faldri þyngd andrúmsloftsins,
hefur vatnsbunan svo mikinn
styrkleika, að hún gæti til dæmis
rist sundur hart gúmmi, glerfiber-
styrkt plastefni og vefnað ýmis-
konar. Aftur á móti væri ekki
unnt að skera i sundur efni á borð
við gler. Hins vegar er einn stór
galli á þessari aðferð og hann er
sá, að hávaðinn sem myndast
þegar skurðurinn fer fram, er
slikur, að jafnast á við foss. Unnið
er að þvi að leysa það vandamál
nú.
BARNALEIKRIT ÞJOÐLEIKHUSSINS:
FERÐIN TIL TUNGLSINS
Þjóöleikhúsiö:
FERÐIN TIL TUNGLS-
INS
Höfundur: Gert von
Bassewitz
Þýðandi: Stefán Jónsson
Leikstjóri: Klemenz Jóns-
son
Danshöfundur: Unnur
Guðjónsdóttir
Leikmyndir: Barbara
Árnason og Jón Bene-
diktsson
Búningar: Lárus Ingólfs-
son
Tónlist: Clemenz
Schamastich/ Carl Billich
o.f I.
Hljómsveitarstjóri: Carl
Billich
Þjóðleikhúsið frumsýndi á
miðvikudagskvöld ævintýra-
leikinn „Ferðina til tunglsins”
eftir Gert von Bassewitz I vand-
aðri og þjálli þýðingu Stefáns
Jónssonar, hins kunna og og
fjölhæfa rithöfundar, sem féll
frá fyriraldur fram. Leikritið er
hugljúft og rómantiskt, og
mætti ætla að það væri einkar
vel við hæfi barna, en heldur
fannst mér undirtektir ung-
viðisins dræmar á frumsýningu.
Má þar sennilega að einhverju
leyti um kenna hversdags-
legri og óinnblásinni uppfærslu.
Mér fannst efni leiksins i sjálfu
sér vera skáldlegra og hug-
kvæmara en meðferö þess á
sviðinu. Sýningin var hvergi
verulega nýstárleg, fjörug eða
skemmtileg, þó hún virtist
nokkurnveginn halda athygli
yngri leikhúsgesta, nema þar
sem ljóðalestur varð of langur.
Umgerð sýningarinnar er lit-
rik og tilkomumikil, marglit
klettabelti, hátimbraðir salir
Næturdisar og Jólasveins,
mánalandslag o.s.frv. Þau Bar-
bara Arnason og Jón Benedikts-
son gerðu leikmyndirnar, en
búningar eru frá hendi Lárusar
Ingólfssonar, einnig þeir eru
mjög svo skartlegir og
iburðarmiklir. Yfirleitt var
ákaflega mikið borið i sýn-
inguna i ytra útliti.
Einsog kannski mátti vænta,
léku þeir Þórhallur Sigurösson
og Árni Tryggvason skemmti-
legustu persónur leiksins eða
réttara sagt skópu þær með leik
sinum. Aldinborinn var fjör-
ugur, hræddur og hjartnæmur I
túlkun Þórhalls, sem með
andlitsfettum sinum, skrækum
rómi og likamsfimi vakti tals-
verða kátinu meðal barnanna.
Oli lokbrá var sömuleiðis kát-
legur, indæll og annarshugar
karl i túlkun Arna Tryggva-
sonar, og voru atriðin þar sem
hann kom við sögu að öllu
samanlögöu skemmtilegust.
Börnin tvö, Onnu LIsu og
Pétur, léku þau Hrafnhildur
Guðmundsdóttir og Einar
Sveinn Þórðarson af miklum
dugnaði, leikgleöi og undra-
verðum skýrleik i framsögn.
Mátti heita að allt sem þau
sögðu skilaði sér, og er það útaf
fyrir sig i frásögur færandi.
Tæplega verður sagt að þau
sýndu mikla leiktilburði, en þau
voru eftir atvikum blátt áfram
og eðlileg og skáru sig ekki neitt
verulega úr hópi hinna skóla-
gengnu meðleikenda sinna.
Kannski gerir maður vægari
kröfur til barna en fulloröinna á
leiksviði, sem er ekki nema eðli-
legt, en þessi tvö börn stóðu sig
með sérstakri prýði.
önnur hlutverk leiksins eru
miklu veigaminni, og skiluðu
leikendur þeim yfirleitt sóma-
samlega og sumir eftirminni-
lega, til dæmis Gisli Alfreðsson
hlutverki Karlsins i tunglinu,
Randver Þorláksson hlutverki
Éljagrims og Þórunn M
Magnúsdóttir hlutverki
Skruggu. Lömb, tindátar,
stjörnur, jólasveinar, tungl-
geislar, sólargeislar o.s.frv. i
meðförum barna og ballett-
dansara juku á litriki sýningar-
innar og glæsibrag, en sum
þessara atriða hefðu mátt vera
betur unnin. Höfundur og
stjórnandi dansanna var Unnur
Guðjónsdóttir. Heildarbragur
sýningarinnar var veglegur og
Iburöarmikill, en af einhverjum
ástæðum vaknaði sú tilfinning,
að sál verksins hefði orðiö að
láta I minni pokann fyrir ytra
skarti. Hinu er svo ekki að
leyna, að þetta þekkilega
barnagaman flytur mjög svo
„þýzkan” boðskap um hlýðni og
undirgefni við fullorðna, sem
komi börnum i hag, og orkar
slik prédikun fremur ankanna-
lega nú um sinn, þó eflaust eigi
pendúllinn eftir að sveiflast i
hina áttina aftur og aginn að fá
sinn gamla virðingarsess i þjóð-
lifinu.
Hvað um það, óhætt mun að
spá „Ferðinni til tunglsins” vin-
sældum og löngum lifdögum á
sviðinu nú einsog tvisvar áður,
en mikið hefði verið gaman ef
Klemenz Jónsson heföi séð sér
fært að fara inná einhverjar
nýjar brautir i þessari upp-
færslu, taka efnið hugkvæmari
tökum og magna það ferskri sýn
og skilningu. Samt væri ósann-
gjarn að vanþakka það sem gert
hefur verið: sýningin er heilleg
og hæfilega hröð fyrir börnin,
falieg og stundum fyndin, og
það er útaf fyrir sig allsæmilegt.
Sigurður A. Magnússon.
o