Alþýðublaðið - 31.10.1973, Blaðsíða 6

Sjöwall og Wahlöö:
DAIJfllHN TEKIIB
Sflt FAR ES
Sjálfur hugsaði Martin
Beck einvórðungu um
Stenström — við hvað hinn
ungi starfsbróðir þeirra
hefði verið að fást, hvort
hannhefði veriðá hælunum
á einhverjum og hvort
þessi „einhver” hefði orðið
honum að bana. Það var
sfður en svo sannfærandi
tilgáta. Gat sæmilega
reyndur lögreglumaöur
látið mann, sem hann var
að elta, skjóta sig? Og það i
strætisvagni?
Rönn gat ekki rifið hug-
ann frá þvi sem Schwerin
hafði umlað á sjúkrahúsinu
rétt áður en hann lést. Nú
siðdegis hafði hann einmitt
átt samtal við einn af
hljómtæknimönnum
sænska útvarpsins, sem
hafði reynt að greina sund-
ur hljóðin á segulbandinu.
Maðurinn hafði gefið sér
góðan tima, en þegar hann
virtist loks búinn, sagði
hann: — Það er ekki bein-
linis úr miklu að moða. Ég
hef samt komist að vissum
niðurstöðum. Viljið þér
kannski heyra?
— Já, sagði Rönn, færði
heyrnartólið yfir i vinstri
hendi og dró til sin skrif-
blokkina.
— Já, þér eruð sjálfur frá
Norrland, er það ekki?
— Jú.
— Jæja, en það eru nú
ekki spurningarnar, heldur
svörin, sem máli skipta.
Fyrst og fremst hef ég
reynt að sia frá öll auka-
hljóð á bandinu, svo sem
suð, dropahljóð og svo
framvegis.
Rönn beið með blýantinn
á lofti.
— Hvað fyrsta svarið á-
hrærir, það er að segja við
spurningunni um hver það
var sem skaut, þá má
glöggt greina þar fjóra
samhljóða — d,n,r og k.
— Já, sagði Rönn.
— Þegar betur er að gáð
má heyra vissa sérhljóða
og tvihljóða á milli og á eft-
ir þessum samhljóðum. Til
dæmis e- eða i-hljóð á milli
d og n.
— Dinrk, sagði Rönn.
— Já, þannig lætur það
sennilega i óæfðum eyrum,
sagði sérfræðingurinn. —
Ennfremur virðist mér,
sem maðurinn segi mjög
veikt æ eða ei eftir sam-
hljóðann k.
— Kinrk æ, sagði Rönn.-
— Já, eitthvað i þá átt,
eða Dinrk ei, en siðast
hljóðið sem einhverskonar
þjáningarstunu.
Rönn kinkaði kolli og
skrifaðihjá sér. Hann klór-
aði sér á nefbroddinum
með blýantinum og hélt á-
fram að hlusta.
— Eg er hinsvegar sann-
færður um að þessi hljóð öll
eiga að mynda setningu,
sem er samansett úr fleiri
orðum.
— Og hvaða orð skyldu
það nú geta verið? spurði
Rönn og bar blýantinn aft-
ur niður að blokkinni.
— Það er nú erfitt að
segja, já i rauninni afar
erfitt — Dinrik Ei... eða
Denrik Æ...
— Gottog vel, sagði Rönn
heldur daufur i dálkinn.
— Ég stakk bara upp á
þessu sem einum mögu-
leika. Jæja, hvað viðvikur
hinu svari mannsins...
— Samalson?
— Jæja, heyrðist yður
hann segja það? Það var
athyglisvert, en ég er á
annarri skoðun. Ég hef
komist að þeirri niður-
stöðu, að hann segi tvö orð,
fyrst „sam” og siðan
„alson”.
— En hvað gæti það þýtt?
— Ja, maður gæti hugsað
sér að það væri nafn. Alson
eða ef til vill Alson — með
a.
— Sam Alson? Sam Ál-
son?
— Já, einmitt, alveg rétt.
Þér notið sama raddaða 1-
ið i orðinu Alson. Gæti bent
til sömu mállýsku.
Eftirandartaks þögn hélt
hljóðtæknimaðurinn á-
fram: — En það eru varla
miklar likur til að maður
heiti Sam Álson býst ég
við?
— Nei.
— Jæja, þetta var það,
sem ég fékk út úr þvi. Ég
sendi auðvitað skriflega
umsögn ásamt reikningn-
um. En ég áleit betra að
hringja fyrst, ef eitthvað
skyldi liggja á þessu.
— Ég þakka yður fyrir,
sagði Rönn.
Hann lagði heyrnartólið
á og sat hugsi yfir þvi, sem
hann hafði hripað niður.
Eftir nokkra umhugsun á-
kvað hann aö leggja þetta
ekki fyrir rannsóknar-
flokkinn, að minnsta kosti
ekki strax.
Það var þegar orðið
niðdimmt, þegar Kollberg
kom til Langholmen enda
þótt klukkan væri ekki enn
orðin þrjú eftir hádegi.
Honum var hrollkalt og
þungt i skapi og ekki létti
yfir honum i fangelsisum-
hverfinu.
Nakið heimsóknarher-
bergið var ömurlegt og illa
við haldið og hann ranglaði
niðurdreginn fram og aftur
á meðan hann beið fang-
ans, sem hann ætlaði að
tala við. Það var Birgers-
son, maðurinn, sem orðið
hafði konu sinni að bana.
Hann gekkst nú undir geð-
rannsókn á réttarlæknis-
deildinni. Rannsóknirnar
áttu eftir að leiða til þess að
hann var lýstur ósakhæfur
og fluttur á geðveikrahæli.
Þegar Kollberg hafði
beðið i stundarfjóröung,
kom fangavörður i bláum
einkennisbúningi inn með
þunnhærðan mann um sex-
tugt. Birgersson nam stað-
ar rétt innanvið þröskuld-
inn, hneigði sig kurteislega
og brosti við gestinum.
Kollberg gekk strax til
móts við hann og heilsaði
honum með handabandi.
— Kollberg.
— Birgersson.
Maðurinn var viðfeldinn
og auðvelt að ræða við
hann.
— Stenström lögreglufor-
ingi? Jú, vitanlega man ég
eftir honum.Mjög geðfelld-
ur ungur maður. Þér megið
til að bera honum kveðju
mina.
— Stenström er látinn.
— Látinn? En það er ó-
skiljanlegt. Svo ungur
maður... hvernig getur
slikt átt sér stað?
— Það er vegna þess,
sem ég er hingað kominn til
að tala við yður. Kollberg
skýrði nákvæmlega frá að-
draganda erindis síns.
Ég hef leikið allt segul-
bandið frá upphafi til enda,
sagði hann i lok máls síns,
— en ég geri ekki ráð fyrir
að segulbandið hafi verið i
gangi þegar þið snædduð,
drukkuð kaffi eða þesshátt-
ar.
— Nei, rétt er það.
— En þið hafið þó talað
saman einnig þá?
— Ojá, að minnsta kosti
megnið af timanum.
— Um hvað þá?
— Ja, um allt milli him-
ins og jarðar.
— Munið þér eftir
nokkru, sem Stenström
virtist hafa sérstakan á-
huga á?
Birgersson hugsaði sig
um, en hristi svo höfuðið. —
Við töluðum i rauninni um
hitt og þetta. Eitthvað sér-
stakt, segið þér, hvað hefði
það svo sem átt að vera?
— Það er einmitt það,
sem ég veit ekki.
Kollberg tók upp minnis-
bókina, sem hann hafði
haft með sér frá Ásu Torell
og sýndi Birgersson hana.
— Getið þér nokkuð
glöggvað yður á þessu?
Hversvegna haldið þér að
hann hafi skrifað Morris?
Það rann greinilega ljós
upp fyrir Birgersson.
Hann brosti.
— Við höfum eflaust ver-
ið að tala um bila. Ég átti
einn Morris 8, það er þessi
stóri, þér vitið, og ég hef
liklega eitthvað minnst á
hann i samtali okkar.
— Já, ég skil. Jæja, ef yð-
ur skyldi detta eitthvað
annað i hug þá bið ég yður
að hringja til min strax,
hvenær sólarhringsins sem
er.
— Morrisinn minn var
gamall og ekki ásjálegur,
en hann gekk eins og
klukka ....konan min var
hinsvegar óánægð yfir þvi
að við skyldum þurfa að
aka i slikum skrjóði, þegar
allir aðrir áttu stóra, glæsi-
lega bila...
Hann deplaði augunum
taugaóstyrkur og þagnaði.
Kollberg flýtti sér að
binda endi á samræðurnar.
Er fangavörðurinn hafði
leitt manndráparann á
brott, kom ungur læknir inn
iherbergið.—Jæja, hvern-
ig list yður á Birgersson?
spurði hann.
— Mér fannst hann eink-
ar geðfelldur.
— Já, sagöi læknirinn. —
Það er allt i lagi með hann.
Það eina sem hann þarfn-
aðist var að losna við þessa
fjandans kvensnift, sem
hann var kvæmtur.
Kollberg horfði á hann
alvarlegur i bragði, stakk á
sig skjölunum sinum og
fór.
Klukkan var hálf-tólf á
laugardagskvöldi. Gunvald
Larsson var hrollkalt, enda
þótt hann væri klæddur sin-
um hlýjasta frakka, loð-
húfu, skiðabuxum og hefði
þykk stigvél á fótunum.
Hann stóð i portinu við
Tegnérgatan 53 og lét fara
eins litið fyrir sér og honum
var mögulegt. Það var eng-
in tilviljun að hann stóð
þarna og það var ekki auð-
velt aö koma auga á hann i
myrkrinu. Raunar hafði
hann verið þarna i fjórar
klukkustundir og þettavar
ekki fyrsta, heldur tiunda
eða ellefta kvöldið, sem
hann stóð þennan vörð.
Hugsanir hans snerust
ekki um annað en að kom-
ast heim, þegar ljósin
hefðu verið slökkt i ákveðn-
um gluggum, sem hann
fylgdist með. Stundarfjórð-
ungi fyrir miðnætti stað-
næmdist grár Mercedesbill
með erlendum númers-
skjöldum fyrir utan hlið
hússins skáhallt hinum
megin við göluna. Maður
steig út, opnaði farangurs-
geymsluna á bilnum og tók
út ferðatösku. Siðan gekk
hann rakleitt að útidyrun-
um, opnaði þær með lykli
og fór inn. Tveim minútum
siðar voru ljós kveikt innan
við rimlatjöldin i tveim
gluggum á annarri hæð.
Gunvald Larsson gekk
yfir götuna löngum, hröð-
um skrefum. Hann hafði
þegar fyrir tveim vikum
orðiðsérúti um lykil, sem
gekk að húsinu. Strax og
hann var kominn innfyrir,
fór hann úr frakkanum,
hengdi hann á stigahandr-
iðið og lagði loðhúfuna of-
aná hann. Svo hneppti hann
frá sér jakkanum og bar
hendina að skammbyss-
unni sem hann hafði i
klemmu i buxnastrengn-
um.
Hann hafði fyrir löngu
gengið úr skugga um að
dyrnar opnuðust inn. Hann
horfði á þær i fimm sek-
úndur á meðan hann hugs-
aði: Brjótist ég inn án þess
að hafa til þess gildar á-
stæður, er það brot á
starfsreglunum og þá verð
ég að likindum lækkaður
eða rekinn.
Svo sparkaði hann upp
hurðinni.
Ture Assarsson og mað-
urinn úr Mercedesbifreið-
inni stóðu sinn hvorum
megin við skrifborðið. Þeir
hefðu ekki orðið meira
undrandi þótt eldingu hefði
slegið niður á milli þeirra.
Þeir voru rétt búnir að
opna ferðatöskuna, sem
stóð hjá þeim á skrifborð-
inu.
Gunvald Larsson veifaði
þeim til hliðar með
skammbyssunni samtimis
þvi að hann lauk fyrri
hugsanaferli sinum: En
það gerir auðvitað ekkert
til-ég get alltaf farið á sjó-
inn aftur.
Gunvald Larsson lyfti
ÍlÍlÉffÍÍlÍÍÉÍlÍPfi
»Wvf ■
Mí
£$$
liwŒa.
GEIMFARIFRA ODRUM HNETTI
JARÐSETTUR
Flestir munu álita að sögurn-
ar um „fljúgandi diskana”, og
njósnaflug hingað til jarðar frá
fjarlægum hnöttum, séu
nokkurnveginn jafnaldra hinni
jarðnesku geimöld. Að menn
hafi, með öðrum orðum, skort i-
myndunarafl til að gera þvi
skóna að verur utan úr geimn-
um gætu nálgast jörð okkar,
fyrr en likurnar á að við gætum
sjálfir hafið geimferðir þá og
þegar, urðu til þess að ýta undir
það. Nú, og eftir að geimsigling-
ar okkar hófust fyrir alvöru, og
voru farnir að bregða sér til
tunglsins, þá þurfti i sjálfu sér
ekki svo mikið hugarflug, ásamt
þeim hæfileika til ofsjóna, sem
mörgum er gefinn, til þess að
sjá fljúgandi diska og gera sér
um leið grein fyrir hverskonar
farartæki væru þar á ferðinni,
og hverjir væru þar um borð —
þótt nokkur vafi gæti leikið á i
hvaða tilgangi.
Þegar svo var komið, þurfti
ekki heldur sérlega visindagáfu
til að skýra ýmiss dularfull
fyrirbæri i sambandi við aðvif-
andi hluti, sem annaðhvort
höfðu nálgast jörðu eða jafnvel
fallið til jarðar endur fyrir
löngu, og engin skýring hafði
fengist á allt til þessa. Auðvitað
höfðu geimför verið þar á ferð-
inni, þaðlá i augum uppi. Hitt er
þó vafalaust harla sjaldgæft, að
þeir sem urðu vitni að einhverj-
um slikum atburðum, ekki ein-
ungis löngu áður en geimöld
hófst heldur löngu áður en fyrsti
mannaði flugkosturinn lyfti sér
frá jörðu, hafi þegar skýrt við-
komandi furður þannig, að þar
hefðu verið á ferðinni verur ut-
an úr geimnum. Jafnvel á með-
an það jafngilti guðlasti að álita,
að til væru nokkrar lifverur úti
þar, nema þá vængjaðir englar
með hörpu i höndum.
Eigi að siður er þetta stað-
reynd, og það meira að segja
svo örugglega skjalföst stað-
reynd, að ekki verður véfengd —
það er að segja að sjónarvitni
hafi skýrt dularfullan viðburð
þannig, að geimfar, og vera ut-
an úr geimnum hafi verið þar á
ferð. Hitt, hvort svo hefur verið,
er svo álitamál.
Þann 19. april, 1897, birtist
sumsé eftirfarandi frétt i
bandariska blaðinu „Dallas
Times Herald” — i nokkurn
veginn orðréttri þýðingu: „Um
sexleytið að morgni þess 17.
april, urðu allmargir af ibúum
bæjarins Aurora varir ferða
dularfulls geimfars, sem þeir
höfðu raunar orðið varir við
nokkrum vikum áður. En i þetta
skiptið leit út fyrir að geimfarið
ætti í einhverjum vandræðum,
þvi að það sveimaði lágt yfir
bænum, en steyptist að lokum
niður i hlöðu Proctors dómara,
sem gereyðilagðist, og eins var
að segja um allan gróður þar i
grennd. Þegar flakið var athug-
að, fundust þar leyfar af veru,
sem ekki var mennsk i jarð-
neskum skilningi. Leit út fyrir
að þar hefði verð á ferðinni vera
frá öðrum hnöttum. Rifrildi af
einskonar skjölum fundust einn-
ig i flakinu, og voru þau skráð
annarlegum táknum. Geimfarið
er sjálft gersamlega eyðilagt,
svo ekki er nokkur leið að gera
sér hugmynd um lögun og gerð
þess, nema hvað það virðist
hafa verið smiðað úr efni, sem
ekki þekkist hér á jörðu. Leifar
flugmannsins verða.jarðsettar i
kirkjugarðinum Aurora. S.E.
Haydon”.
Blaðamaður við „Dallas
Morning News”, Bill Case,
rakst ekki alls fyrir löngu á
gulnaða úrklippu úr „Dallas
Times Harald”, þar sem frétt
þessi stóð. Hann hóf þegar að
rannsaka málið, að svo miklu
leyti sem það er unnt, þegar svo
langt er um liðið frá þvi at-
burðurinn gerðist, eða full átta-
tiu ár. Hann hefur þó litið reynt
að varðveita þetta mál fyrir
sjálfan sig, en ekki getað komið
i veg fyrir að það kvisaðist, þeg-
ar hann fór að spyrjast fyrir i
Aurora. Og nú hafa fleiri blaða--
menn gert sér ferð þangað sömu
erinda.
Aurora er smábær inni i miðju
Texas. Svo smár bær, að ekki er
auðvelt að finna hann. Hefur
hann ekki enn borið sitt barr,
eftir að taugaveiki lagði mikinn
hluta íbúanna að velli skömmu
eftir aldamótin siðustu.
Brawley Oates, bensinaf-
greiðslumaður i Aurora, hefur
komist svo að orði við blaða-
menn. — Það eru harla deildar
meiningar hérna um hvað i
rauninni hafi gerst þann 17. apr-
II, 1897. Margir eru þeirrar
skoðunar, að það hafi verið
undarlegir hlutir. Ég keypti
landareign mina af erfingjum
Proctors dómara fyrir mörgum
árum. Ég man vel hvernig um-
horfs var þá, þar sem hlaðan
hafði áður staðið. Allt bar þess
merki, að þar hefði orðið gifur-
leg sprenging. Arið 1954 jafnaði
ég yfir rústirnar, og byggði
hænsnahús þar sem hlaðan
hafði staðið. Ekki veit ég nema
þar undir kunni að finnast ein-
hverjar sannanir eða upplýsing-
ar um það sem gerðist fyrir
áttatiu árum.
Lögreglustjórinn i bænum,
Harold Idell, er hinsvegar ekki i
neinum vafa um hvaf gersfhafi.
— Sagan er dagsönn, fullyrðir
hann. Og þessi gestur okkar ut-
an úr geimnum liggur grafinn
hér í kirkjugarðinum. Og þó svo
SMABÆ
TEXAS?
að ekki fáist leyfi til að rjúfa
grafarróna i kirkjugarðinum, er
vafalaust unnt að leysa gátu
þessa leyndarfómsfulla atburð-
ar á annan hátt”.
Charlie Stefens, er einn af
þeim fáu sem eru á lifi i bænum,
þeirra er urðu sjónarvitni að at-
burðinum. — Jú.geimfarið, seg-
ir hann, ég get sagt það sem ég
man i fáum orðum. Það var
snemma morguns, faðir minn
var að mjólka kýrnar, og við
heyrðum annarlegan hvin yfir,
og i sömu svifum þaut eitthvað,
sem liktist helzt risastórum
vindli, lágt fram hjá og i sömu
andrá var sem himininn logaði.
Seinna um daginn söðlaði svo
faðir minn hest sinn og reið
þangað, sem sprengingin hafði
orðið. Hlaða Proctors dómara
var jöfnuð við jörðu og allt svið-
ið i kring. Það var altalað að
einhver dularfullur hlutur hefði
fallið þar niður. Faðir minn tal-
aði oft um þennan atburð, allt
þangað til hann lézt, en á stjórn-
anda geimfarsins minntist hann
aldrei. Ég er þvi ekki i neinum
vafa um, að eitthvað var það,
sem féll þarna af himnum ofan
þennan morgun.
Enda þótt Mary Evans sé orð-
in 92 ára, og hnýtt og lotin, er þó
minni hennar enn i bezta lagi. —
Jú, vist sá ég geimfarið, segir
hún, en aðeins úr nokkurri fjar-
lægð. Ég var þá fimmtán ára,
og i þann tið gátu stúlkur á þeim
aldri ekki þotið út um allar
trissur. Það var enn myrkt,
morguninn sem við vöknuðum
við sprenginguna. Faðir minn
gekk út að glugganum og sagði
að allt logaði úti fyrir, en það
væri ekki okkar kvenfólksins, að
hugsa um það. Nú ætlaði hann
sjálfur út til að sjá hvað um væri
að vera. Þegar hann kom inn
aftur, sagði hann að einhver
dularfullur hlutur hefði fallið af
himni ofan, og lagt hlöðu Proct-
ors dómara i rústir. En daginn
eftir gátum við mamma ekki
hamið forvitni okkar, og héldum
út i kirkjugarðinn, og sáum leið-
ið, þar sem þeir höfðu grafið
veruna, sem þeir fundu i flak-
inu. Einhverjir sögðu okkur, að
þetta hefði verið undarleg vera,
að ekkert hefði sést i likingu við
það. Jú, það er áreiðanlegt, að
hann hefur komið frá öðrum
hnöttum. Við héldum svo áfram
þangað, sem hlaðan hafði stað-
ið, og ég man svo ljóst hvernig
jörðin var sviðin og hvað undar-
legan þef lagði af öllu. Það voru
eiginlega allir sammála um að
þaðhlyti að hafa verið geimfar,
frá öðrum hnöttum, sem þarna
hefði farist”.
Bill Case, blaðamaðurinn,
sem áður er nefndur, vill ekki
margt um þetta segja. — Fólk
hefur mjög skiptar skoðanir um
þennan Haydon, þann sem
skrifaði fréttina, segir hann.
Sumir segja að hann hafi verið
hálfbrjálaður, aðrir að hann
hafi verið skáld, en undan-
tekningarlaust hafði hann mikið
álit á sér sem blaðamaður fyrir
áreiðanleik og nákvæmni i frétt-
um. Ég hef athugað talsvert af
þeim fréttum, sem hann skrif-
aði, og þær bera því vitni. Og
svo eru það málmbrotin úr flak-
inu, sem varðveist hafa. Þar er
um að ræða einhvers konar
málmblöndu, sem hefur þann
eiginleika að hún tekur ekki
segulmögnun.
— Loks hef ég gert þá upp-
götvun, sem satt bezt að segja
gegnir nokkurri furðu, að
málmleitartæki veitir sömu
svörun i grennd við þar sem
hlaðan stóð og i kirkjugarð-
inum, þar sem sagt er að geim-
farinn hafi verið jarðsettur.
Það gæti bent til þess, að ein-
hverjir hlutir, sem fundust i
flakinu, hefðu verið lagðir i gröf
með honum. En það er lika
undarlegt, að steinninn, sem
settur var á leiöi hans, er nú
með öllu horfinn.
Idell lögreglustjóri telur það
ekki svara fyrirhöfninni, að
ræða við þá bæjarbúa, sem ekki
eru trúaðir á þessa sögu um
geimfarið. — Þeir staðhæfa ein-
ungis að þetta sé tómt skrök og
svindl, segir hann.
Meðal þeirra er rithöfundurinn,
Etta Pegues, einna harðskeytt-
ust. Hún fullyrðir að blaðamað-
urinn, sem skrifaði fréttina
forðum hafi verið kolbrjálaður,
hann hafi að minnsta kosti ekki
getað tálist áreiðanlegur. Og
þeir, sem enn eru á lifi af
sjónarvitnum að atburðinum —
ekkart að marka það fólk held-
ur.
Eðlisfræðingurinn Tom Gray
við háskólann i Norður-Texas,
segir að þeir málmbútar, sem
varðveist hafi, séu athyglis-
verðir, og hann hyggist rann-
saka þá nánar, en jafnvel þótt
það komi á daginn, að þeir hafi
inni að halda einhver óþekkt
efni, sé það ekki nein sönnun
þess, að þeir eigi uppruna sinn
á öðrum hnöttum. En mér finnst
sagan lika athyglisverð, segir
hann.
Og Idell Lögreglustjóri
segist hafa tekið hinn
umrædda legstein i sinar vörsl-
ur, til þess að koma i veg fyrir
að rótað yrði við leiði geimfar-
ans af óhlutvöndum mönnum, ef
til vill að næturþeli. —Hver veit
nema visindin verði mér ein-
hverntima þakklát fyrir það,
segir hann.
Þeir munu til sem hafa þá i
Aurora grunaða um græsku i
Elstu íbúar bæjarins telja sig hafa orðið sjónar-
vitni að því, er geimfar hrapaði þar fyrir áttatíu
árum, og segja að geimfarsstjórinn sé jarðsettur
þar í kirkjugarðinum. Atburðarins er og getið í
blaðafréttum á því ári.
Hænsnahús Brawley Oates, þar lenti geimfarið
mmsmssm'mmm
Miövikudagur 31. október 1973
Miðvikudagur 31. október 1973