Alþýðublaðið - 23.09.1975, Blaðsíða 5

Alþýðublaðið - 23.09.1975, Blaðsíða 5
Kosningar í Finnlandi Það er oft talaö um það að margt sé likt með Islendingum og Finnum. Ef til vill finnst mönnum undarlegt 'að þjóðir sem eru jafn óskyldar og Finnar og Islendingar skuli hafá svo margt sameiginlegt i fari sinu sem raun ber vitni. Forfeður þeirrar þjóðar sem nií byggir Finnland námu þar land við upphaf hins kristna tlmabils. Finnarnir komu að ó- byggðulandi, stunduðu veiðar i skógum og vötnum og lögðu grundvöll að þeirri menningu, semfinnskaþjóðinbýrviði dag. Kristni var boðuð i landinu á 9. og 10. öld og 1155 var kristin kirkja stofnsett i landinu fyrir atbeina sænskra trúboða. Ahrif og völd Sviakonungs urðu slðan til þess að trúarbrögð og stjóm- skipan landsins mótuðust af vestrænum háttum. Þannig má segja að finnska þjóðin hafi mótast af vestrænum menn- ingarháttum frá upphafi vega. Á timabilinu frá 1300 til 1800 var Finnland og finnska þjóðin þátttakandi i stanslausum hem- aðarátökum við Rússa. 1 upp- hafi 18. aldar var Finnland her- numið af Rússum i átta ár og siðan aftur 1809 þegar landið var gert að rússneskri hjálendu, en þó með nokkurri sjálfstjórn. Enda þótt stjórnunarleg sam- skipti og áhrif frá Sviþjóð hafi rofnaðþann tima, sem Finnland var undir yfirráðum og valdi Rússakeisara, er ljóst að lýð- ræðislegar venjur og stjóm- unarhættir Svia og annarra Vestur-Evrópuþjóða höfðu þeg- ar sett mark sitt á hugsun og gerðir finnsku þjóðarinnar. Undir Rússakeisara höfðu Finnar sina stjórnarskrá, þing, rikisstjórn, stjórnarráð og dóm- stóla og þá um leið sin eigin lög. Þáhöfðu Finnarsina eigin mynt og þótt undarlegt megi virðast sinn eigin her. A vegabréfum, sem þá voru gefin út var tilfært að Finnar væru ,,Finnskir borg- arar og rússneskir þegnar.” Enda þótt Finnar hafi þannig notið allmikils sjálfstæðis fór þó svo að rússneskir valdhafar gerðust æ aðgangsharðari. Um aldamótin 1900 var svo komið að Rússar þverbrutu finnsk lög og beittu valdi og ofriki sem al- menningur i landinu gat ekki sætt sig við. Að visu má segja að sjálfstæðisbarátta Finna hafi byrjað fyrr, en ofriki rússneska keisaravaldsins yfir alþýðu landsins á þessum tima var slikt að þjóðin skipaði sér einhuga undir baráttumerki til algers sjálfstæðis. Eftir byltinguna i Rússlandi urðu miklar sviptingar i Finn- landi og vom þá margir Finnar, sem töldu að kommúnistabylt- ingin mundi færa landinu frelsi. A hinn bóginn voru samt mun fleiri, sem ekki byggðu vonir sinar við rússneskt réttlæti, énda þótt það hefði þá skipt um lit, Árið 1919 lýstu Finnar svo landið sjálfstætt riki og hefur svo verið fram á þennan dag. Finnska lýðveldið byggir á stjórnarskrá, sem viðurkennir öll helstu mannréttindi nútima- þjóðfélagsins. Forsetinn hefur allmikil völd i Finnlandi. Ahrif hans eru þó ef til vill mest að þvi er varðar stefnu landsins i utan- rikismálum. Ýmsir stjórnlaga- smiðir hafa litið á finnsku stjórnarskrána, sem mun ný- tiskulegri að formi til heldur en stjómarskrár annarra lýðvelda frá sama tima eða siðar. Enginn vafi er á því að staða forsetans, samkvæmt finnsku stjórnar- skránni, er mun raunhæfari og meira I ætt við lýðræðishug- myndina, heldur en gerist hér á íslandi, þar sem starf forsetans er meira i ætt við konungdóm. Enda þótt valdssvið forseta Finnlands sé ekki sambærilegt við valdssvið forseta Bandarikj- anna, er þó ljóst að forsetinn er ekki bara valdalaust einingar- tákn. 1 Noregi, Danmörku og i Sviþjóð eru konungar enn við völd, en þó valdalausir að mestu. A Islandi erum við reyndar ekki með konung, en með valdalausan og algerlega áhrifalausan þjóðarleiðtoga, sem er forseti. En nú standa fyrir dyrum lagfæringar á is- lensku stjórnarskránni og mun þá væntanlega verða gerð lag- færing á, þar sem forseti lýð- veldisins fær viðeigandi völd i hendur. Stærsti flokkur Finnlands er Jafnaðarmannaflokkurinn sem fylgir mjög svipaðri stefnu i innanrikismálum og jafnaðar- mannaflokkar hinna Norður- landanna. Flokkurinn hefur haldið forystunni, sem stærsti stjómmálaflokkur landsins allt frá þvi núgildandi kosningalög gengu I gildi árið 1906. Fyrir kosningarnar 1966 urðu mikil á- tök i flokknum, sem lauk með þvi að andstæðingar flokksfor- ystunnar buðu fram sérstaklega og fengu þá alls sjö þingmenn kjörna. 1 þeim kosningum fengu jafnaðarmenn þó 55 þingmenn eða fleiri en þeir höfðu nokkurn tímann fengið áður. Miðflokkurinn, sem aðallega sækir fylgi sitt til bænda og fólks I dreifbýlinu hefur lengstaf ver- ið annar eða þriðji stærsti flokk- ur landsins. Núverandi forseti Finnlands, Urho .Kekkonen, var leiðtogi Miðflokksins i heilan áratug áður en hann var kjörinn forseti fyrst árið 1956. Alþýðufylkingin er vinstri flokkur þar sem kommúnistar eru áhrifamestir um stefnu flokksins. Flokkurinn hefur lengst af verið þriðji eða fjórði stærsti flokkur landsins. Ihalds- flokkurinn, sem núer i öðru sæti hefur haft milli 30 og 40 þing- menn kjörna frá þvi eftir strið. Aðrir flokkar hafa fengið mun færri þingmenn kjörna. Ef allt hefði verið með felldu i Finnlandi og ríkisstjórnin hefði ekki neyðst til að segja af sér i júni i sumar hefðu kosningar ekki farið fram fyrr en i janúar. En efnahagsástandið var orðið mjög alvarlegt og hefur haldið áfram að fara versnandi. Gert er ráð fyrir að atvinnuleysi eigi eftir að tvöfaldast á komandi vetri frá þvi sem nú er. Þá er gertráð fyrir að viðskiptahalli á þessu ári nemi alls um 8 mill- jörðum finnskra marka eða sem svarar 375 milljörðum isl. króna. Með hliðsjón af þessu efnahagsástandi er ekki gert ráð fyrir að nokkur flokkur hafi sérstaklega mikinn áhuga á þvi að taka við stjórnartaumunum, en þingið mun koma saman 1. október. Almennt er talið að mjög erfitt geti reynst að mynda starfhæfa rikisstjórn og sumir telja að stjórnarmyndun geti dregist allt fram yfir ára- mót. Hinir bjartsýnustu telja að þaðmuni ekki taka nema mán- uð að koma stjórninni saman. Talið er að Urho Kekkonen forseti sé helst hlynntur sam- steypustjórn Jafnaðarmanna, Kommúnista og Miðflokksins. Þó er almennt talið að forsetinn muni beita sér fyrir þvi að frá- farandi stjórn undir forsæti Keijo Liinamaa, muni hrinda i framkvæmd ýmsum mikilvæg- um en ósvinsælum efnahags- ráðstöfunum, áður en nýja stjómin tekur við. Er liklegt að það mundi gera stjórnarmynd- un auðveldari en ella. 1 kosningunum núna hefur kosningaréttur verið færður niður i 18 ár og eykur það fjölda kjósenda um um það bil 250.000. Spár fyrir kosningarnar voru á þann veg að þessi lækkun á kosningaaldrinum mundi ekki hafa i för með sér neinar meiri- háttar breytingar að þvi er varðar fylgi flokkanna. 1 kosningunum núna eru alls 12 stjórnmálaflokkar, sem berj- ast um atkvæði háttvirtra kjós- enda, en 10 þeirra áttu fulltrúa á þinginu fram að þessum kosn- ingum. Stóru flokkarnir vinna á — smáflokkarnir tapa Samkvæmt fyrstu tölum i gærkvöldi er gert ráð fyrir að kommúnistar hljóti um 19,2% atkvæða, eða 2.1% meira en i siðustu kosningum, sem voru 1972. Samkvæmt fyrstu tölum er gert ráð fyrir að Miðflokkurinn fái alls 17.8% atkvæða og bæti þar með við sig um 1.4%. Gert er ráð fyrir að Jafnað- armenn og thaldsmenn haldi svipuðu fylgi frá fyrri kosningum. Samkvæmt þessum tölum er ljóst að fjórir stærstu flokkar landsins munu auka fylgi sitt en smærri fiokkarnir tapa. Ford forseti ætlar að leggja fram tíu-ára áætlun • * x Ford forseti ætlar að leggja fyrir Bandarikjaþing nýja 10 ára áætlun um orkurannsóknir, með það fyrir augum að Bandarikja- menn fullnægi allri orkuþörf landsins eftir 1985. Forsetinn gerði grein fyrir þessum tillögum sinum á fundi þar sem hann hélt ræðu i gær. Forsetinn sagði að hér væri um að ræða einhverja mestu áætlun á sviði visinda og tækni i allri sögu Bandarikjanna. Áætlunin væri sambærileg við kjarnorkurannsóknir Bandrikj- anna, sem leiddu til framleiðslu á kjarnorkunni i lok siðari heims- styrjaldar og geimrannsóknanna, sem meðal annars leiddu til þess að Bandarikjamenn komu mann- aðri geimflaug til tunglsins. Þessi fyrirhugaða áætlun forsetans gerir ráð fyrir 100 milljarða dollara framiagi, sem auk endanlegs takmarks mun verða til þess að örva atvinnu og velmegun i landinu. Rödd jafnaðarstefnunnar lalþýðul Veröbólgu- 1 RTiTTil maliö --------------------------------- Verðbólga, eins og verið hefur á íslandi und- anfarin tvö ár, gerir meira, en að grafa undan afkomu launastéttanna i landinu. Hún er eins og eitur i beinum samfélagsins — farsótt, sem fer um landið eins og logi yfir akur og skilur ekkert eftir sig nema sviðna jörð. Hún hefur afsiðandi áhrif á þjóðina: 1 hel- greipum hennar verða dyggðir að ódyggðum og lestir að kostum. Hún skapar örvæntingu og öryggisleysi: Menn fyllast vantrú á sjálfa sig og vantrausti á samfélag sitt. Hún sundrar máttarviðum samfélagsins: Menn eru gripnir beiskju og reiði, þegar allar framtiðaráætlanir þeirra brenna til ösku á einu dægri á verðbólgubálinu. Hún leitar framrásar þar sem minnst er við- námið: Aldrað fólk, öryrkjar og annað lág- launafólk treður hún undir fótum þvi það getur minnsta björg sér veitt. Hún dregur á eftir sér slóða spillingar og stigamennsku: Undan faldi verðbólgunnar skriður sá afætulýður, sem fitnar á eymd ann- arra. Hún skapar upplausn og ringulreið i þjóð- félaginu: Hver höndin hefst á móti annarri svo samfélagið logar af innbyrðis átökum stétta og hagsmunahópa. Þetta eru áhrif verðbólgunnar. Þetta eru rök- in fyrir þvi, að við íslendingar verðum að taka höndum saman til þess að leggja hana að velli. Forystuna i þeirri baráttu verður rikisstjórn landsins að hafa. Sé hún þess ekki umkomin að gegna þvi forystuhlutverki verða öll tök vettl- ingatök. „Hvenær sigraði tvistraður her?”, spurði skáldið. íslenska þjóðin er tvistraður her i baráttunni við verðbólguna, ef forystu rikis- valdsins skortir. Núverandi rikisstjórn hefur nægan þingstyrk til þess að veita þessa forystu. Samt er hún þess ekki megnug. Hvers vegna ekki? Fyrst og fremst vegna þess, að hún nýtur ekki breiðs trausts meðal þjóðarinnar. Hún hefur ekki reynst fær um að fá þá aðila til samstarfs við sig, sem brýna nauðsyn ber til þess að starfi með stjórnvöldum að lausn verðbólguvandans, og á Alþýðublaðið þar fyrst og fremst við verka- lýðshreyfinguna. Sökin er að sjálfsögðu rikis- stjórnarinnar þvi hún var t.d. mynduð við þær aðstæður, að annar stjórnarflokkurinn — Fram- sóknarflokkurinn — var áður búinn að hafna i eitt skipti fyrir öll og afdráttarlaust öllu sam- starfi við samtök launafólksins i landinu. For- maður Framsóknarflokksins, Ólafur Jóhannes- son, hafði lýst þvi yfir, að hann myndi ekki ganga til neins stjórnarsamstarfs — jafnvel ekki til samstarfs um nýja vinstri stjórn _ ef ætti að hafa samráð við verkalýðssamtökin um stefnumótun i efnahagsmálum. Það er af þessum ástæðum, sem rikisstjórnin er veik stjórn strax og kemur út fyrir veggi Alþingishússins. Þótt hún njóti enn um sinn stuðnings meirihluta þingmanna er aðra sögu að segja utan þinghússveggjanna. Þjóðin er ekki með henni þótt þingið sé það enn með hang- andi hendi. Þetta er vandi rikisstjórnarinnar og þann vanda fær hún ekki leyst nema henni takist að vinna sér þá tiltrú, sem hún hefur glatað. Það mun ekki reynast henni auðvelt verk, eins og allt er i pottinn búið. Og á meðan heldur islensk jörð áfram að sviðna undan verðbólgubálinu. Þriöjudagur 23. september 1975 o

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.