Alþýðublaðið - 01.10.1975, Blaðsíða 3

Helgi Skúli Kjartansson skrifar
Að kenna börn-
unum að skulda
Áhyggjuefni foreldra og uppalenda eru
bæöi mörg og stór. Til dæmis er oft um
það talað hvernig eigi að kenna börnunum
að umgangast peninga. Láta þau hafa
viss fjárráð og kaupa sjálf smávaxandi
hluta af því sem þau þarfnast. Koma samt
i veg fyrir að þau temji sér óráðsiu og
kæruleysi i meðferð fjármuna.
Hefðbundið uppeldismarkmið er að
temja börnunum sparsemi. Græddur er
geymdur eyrir. Láta þau finna hvernig
smápeningarnir þeirra verða meira virði
ef þau stilla sig um að kaupa sælgæti fyrir
þá jafnharðan, en safna þess i stað fyrir
hjóli, fótbolta, svefnpoka eða örðum
varanlegum hlutum. Kenna þeim að meta
sparibaukinn og bankabókina. Gefa þeim
þannig gott veganesti til fullorðinsár-
anna.
Sparnaðarhugsjónin er til orðin við að-
stæður löngu liðinna tima. (Timans fyrir
strið. Það er afskaplega langt siðan.) Það
gildir að visu ennþá að ungmennum er
ekki hollt veganesti að venja sig á um-
hugsunarlausa eyðslusemi. En að öðru
leyti er sparnaðarhugsunarhátturinn
hreinasti forngripur. Geymdur eyrir er
ekki græddur heldur tapaður. Nú eignast
menn ekki varanlega hluti með þvi að
geyma af tekjunum sinum, heldur með
þvi að eyða þeim fyrirfram, helst löngu
fyrirfram. Skulda. Það eru fjárhagshygg-
indi hins nýja tima.
Foreldrar sem i raun og veru vildu
kenna börnum sinum þau hyggindi sem i
hag koma i' umgengi við peninga, þeir
myndu fyrst og fremst kenna þeim að
skulda. Láta bömin hafa hæfileg fjárráð
eftir aldri og þroska og hvetja þau til að
kaupa sér varanlega hluti, það á ennþá
við. En umfram allt kenna þeim að eyða
fyrirfram, skulda, fjárfesta. Þau myndu
veita börnum sinum lán eftir vissum regl-
um, kannski 70% af fjárfestingarkostnaði
við útilegur (svefnpoki, tjald, bakpoki),
60% til menningarmála, (bækur, hljóm-
plötur), 80% til viðurkenndrar aðal-
tómstundaiðju (ljósmyndavél, skiða-
búnaður). Lánstiminn væri mislangur
eftir þvi hve stórfelld fjárfesting ætti i
hlut. Með ti'manum vendist barnið á að
vera klókur skuldari, komast hjá þvi að
liggja með peninga (stilla svo til að stór-
ar afborganir falli skömmu eftir afmælis-
daginn þegar kannski er hægt að krfa út
aukatekjur), og hafa auga fyrir
hagkvæmustu lánaflokkunum (heimfæra
bókina „Hanna Sigga trúlofast á vetrar-
ólympiuleikunum” undir fjárfestingu við
skiðahobbiið ef það þýðir hærri láns-
prósentu en til bókakaupa).
Þessari uppeldiskenningu mætti lýsa
miklu nánar og hugsa upp snjallar aðferð-
ir. En ég ætla að hætta hér þvi mér finnst
óþægilegt að skrifa um þetta, óþægilegt
að hugsa um það. Og liklega er lika
óþægilegt að lesa það. Likast leiðinlegum
draumi þar sem ekkert passar og atburð-
irnir tengjast saman á óskiljanlegan og
öfugsnúinn hátt.
En ef við viðurkennum verðbólguna og
skuldagróðann sem sjálfsagðan hlut og
eðlilegan i alvöruheimi hinna fullorðnu,
þá ætti ekki að vera neitt athugavert við
það að ala börnin upp fyrir þann sama
heim. Obeit á skuldakóngauppeldinu væri
þá likust þeim hlægilegu fordómum að
börn eigi að vaxa upp i heilagri fávisku
um kynferðismál ogsanka ásigfeimni og
fordómum sem þau eiga svo hið snarasta
að losa sig við þegar kemur að alvöru lifs-
ins.
Munurinn á verðbólguhugsunarhætti og
kynlifsþekkingu er þó sá, að skuldagróð-
inn er ekkert lögmál i mannlifinu heldur
er okkur sjálfrátt að láta hann móta efna-
hagslif landsins eða ekki. Með þvi er ég
ekki að segja að ég kunni þá margeftir-
lýstu töfraformúlu sem stöðvað geti verð-
bólguna i miðju stökki. En athugum að
verðbólga er i rauninni þrennt. t fyrsta
lagi er hún einfaldlega verðrýrnun
peninganna, króna i dag jafngildir 99 aur-
um i gær. Þetta er mjög erfitt að ráða við,
en það er samt ekkert gifurlegt vandamál
(gerir að visu erfitt að fylgjast með verð-
lagi). 1 öðru lagi er verðbólga tilfærsla
tekna frá þeim sem fá sinar hækkanir til-
tölulega seint og til hinna sem fá þær
snemma. Þetta er talsvert alvarlegt
vandamál, kemur liklega þyngst niður á
launþegum og bændum, og er vafalaust
mjög torleyst lika. í þriðja lagi er verð-
bólgan tilfærlsa auðs frá þeim sem eiga
peninga (eða kröfu til peninga) til hinna
sem skulda peninga. Það er þessi þriðji
þáttur verðbólgunnar sem veldur verð-
bólguhugsunarhættinum sem þessi grein
fjallar um. Hann er mjög alvarleg og
viötæk meinsemd, en sem betur fer er
auðvelt að lækna hann að miklu leyti með
þvi einfalda ráði að verðtryggja skuldir.
Viljum við það eða viljum við það ekki?
Ef okkur finnst óhugnanleg tilhusun að
ala börnin upp i verðbólguhugsunarhætti,
þá er lika óhugnanlegt að láta hann móta
fjármálaheim þeirra fullorðnu. Þá viljum
við verðtryggingu skulda.
# Dagsími til kl. 20: 81866
f rettabraðurinn *
Mótmæla
aftökunum
Flokksstjórn Alþýðuflokksins
samþykkti samhljóða svofellda
ályktun á fundi sinum mánudag-
inn 29.9. s.l.
„Flokksstjórn Alþýðuflokksins
fordæmir hinar pólitisku aftökur
stjómvalda á Spáni á fimm ung-
um mönnum og þau grimmúö-
legu og forneskjulegu viðhorf
fasistastjórnarinnar, sem i skjóli
einræðis hefur um áratugaskeið
traðkað á almennum mannrétt-
indum, frelsi þegnanna og jafn-
rétti.”
A fundi sinum i gær samþykkti
rikisstjórnin eftirfarandi álykt-
un:
Rikisstjórnin harmar þá at-
burði, ernú hafa gerst á Spáni og
fordæmir einræði, harðstjórn og
liflátsrefsingar hvar sem er i
heiminum. Framferði spánskra
yfirvalda felur i sér alvarlegt
áfall fyrir þá viðleitni að efla
mannúð f heiminum.
Þjóðmáladeiid Menntaskólans
við Hamrahlið efndi til undir-
skrifta meðal starfsmanna
skólans, til að mótmæla fram-
ferði Frankó-stjórnarinnar á
Spáni. Af rúmlega 800 möguleg-
um skrifuðu 601 undir,
nemendur, kennarar, skrifstofu-
fólk, ræstingakonur og fl.
I ávarpinu sem skrifað var
undir er dauðadómunum og af-
tökunum harðlega mótmælt og
jafnframt er skorað á elsta
árgang skólans að hætta við
fyrirhugaða ferð til Kanarieyja.
Leiðrétting
Mishermt var i Alþýðublaðinu i
gær, að tveir hefðu sótt um stöðu
bókavarðar á Siglufirði.
Umsækjendur voru fimm, eða
auk þeirra Jóhanns Möllers og
Óla Blöndal, Kristján Eliasson, er
dró umsókn sina til baka, Björk
Hallgrimsson og ölina Hjálmars-
dóttir. ólina er ritari vlf. Vöku á
Siglufirði, og eftir fund i félaginu
kom hún að máli við Jóhann Möll-
er og bauðst til þess að beita sér
fyrir þvi, að bæjarfulltrúar
Framsóknarflokksins, sem eru
flokksmenn hennar fylgdu honum
að málum.
Flestir þeir sem um Breiðholt
eiga leið, þar sem heitir Fella-
hverfi, hafa veitt eftirtekt, þegar
farið er um Norðurfell, langri
blokk sem af sumum er nefnd
lengsta blokk á landinu. Finnst
mörgum misboðið fegurðar-
smekk sinum með þessari smið,
þótt sifellt megi um slik atriði
deila. Færri eru þeir sem vita af
þvi að milli hússtafnanna sunnan
við þessa blokk hafa verið reistir
steinveggir sem hindra eiga um-
ferð bifreiða og einnig gangandi
fólks milli húsanna. Ibúum hús-
anna sunnan veggjarins og fjöl-
býlishúsanna sem tengja saman
veggbútana er mörgum veggur-
inn m ikill þyrnir I augum. Þannig
háttar til að ibúar sunnan
veggjarins þurfa að fara norður-
fyrir til að komast i verslanir og
telja að með þessari hindrun sé sú
leið sem fara þarf, lengd til
muna.
Alþbl. fór á stúfana og kannaði
málið. Það mun vera Geirharður
Þorsteinsson sem bæði teiknaði
löngu blokkina og skipulagði
byggingu veggjarins. Hann tjáði
okkur að sú vegalengd sem fólk
þyrfti að fara væri i mesta lagi
um 30 metrum lengri en ef þessi
veggur væri ekki.
Bæði veggurinn og langa blokk-
in eru nokkurs konar stýringar á
gangandi umferð. Við blokkina
háttar þannig til, að skóii er
handan götunnar og gefur auga
leið að ef ung börn eiga greiða leið
yfir götuna þá er mun meiri hætta
á umferöaslysum á börnum og
eru þau þó nógu tið fyrir.
Þar sem ekki er hægt að
nálgast götuna blokkarmegin frá
má telja víst að afstýrt hafi verið
slysum sem annars hefðu getað
orðið. Þó hafa orðið slys undan-
farin ár við vesturenda blokkar-
innar en nú hefur verið sett
nokkurskonarstifla þar þannig að
þar sem gangbraut skóla-
barnanna er, er aðeins unnt að
aka eftir einni akrein yfir
gangbrautina og eru
gangbrautarljós sem blikka stað-
■ sett þar við.
Um steinvegginn sagði
Geirharður að hann væri settur til
aðgreiningar milli gangbrautar
og bilastæðanna sem eru sunnan
hans. Augljóst er að það telst
kostur, frá öryggislegu sjónar-
horni að börn séu siður á ferð á
bilastæðum.
Geirharður sagði einnig að um
fleiri svipaðar stýringar i hverf-
inu væri að ræða, en þær væru
flestar tilkomnar vegna svipaðr-
ar stýringar gangandi umferðar
og á leiksvæðum barna, þessu
fylgdu auðvitað einhverjir ókostir
en tilgangurinn væri venjulega sá
að reyna að fækka þeim svæðum
sem slys geta orðið. Slikt hefði
kannski ókosti i för með sér en
liklega eru þó flestir tilbúnir að
fóma einhverju þegar mannslif
eru i veði.
Atvinnulýðræði
skilgreint
Nýlega kom út á vegum Stjórn-
unarfélags Islands ritgerð Ingólfs
Hjartarsonar lögfræðings, sem
hann nefnir „ATVINNULÝÐ-
RÆÐI, tilraun til skilgreiningar”.
Ritgerðin, sem er 104 blaðsiður i
Skirnisbroti, skiptist i 6 kafla. I
fyrsta kaflanum er fjallað um
skilgreiningu hugtakanna lýðræði
og atvinnulýðræði.Annar kaflinn
fjallar um fyrirtæki og starfsemi
þeirra og i þriðja kaflanum er
greint frá mismunandi stjórnun-
arkenningum. I fjórða kaflanum
er lýst þróun atvinnulýðræðis i
Noregi, Danmörku, Vest-
ur-Þýskalandi og Júgóslaviu.
Fimmti kaflinn greinir frá rann-
sóknum og athugunum, sem
gerðar hafa verið á þessu sviði.
Sjötta kaflann nefnir höfundurinn
Markmið og leiðir, en þar segir
hann m.a. frá hugmyndum, sem
búa að baki þátttöku starfsfólks i
stjórnun fyrirtækja, hvert sé
markmiðið og hvaða leiðir séu
farnar I þeim efnum. Aftast i bók-
inni er itarleg heimildarskrá.
Bókin fæst i Bókaverslun Sig-
fúsar Eymundssonar, Bókabúð
Máls og menningar, Bóksölu
stúdenta og á skrifstofu Stjórn-
unarfélagsins i Skipholti 37.
Skora á ráðherra
608 ibúar á svæði heilsugæslu-
stöðvarinnar á Fáskrúðsfirði
hafa ritað nöfn sin undir áskorun
til heilbrigðismálaráðherra, þess
efnis, að fjárframlög til undir-
búnings nýbyggingar fyrir heilsu-
gæslustöð komi inn á fjárlög
rikisins þegar á haustinu 1975.
Svæbi heilsugæslustöðvarinnar
spannar yfir Fáskrúðsfjarðar-
hrepp, Búðarhrepp og Stöðvar-
hrepp.
Veggirnir sagðir til þurftar -
en illa þokkaðir af hverfisbúum
Karlmenn þyngjast um
4 kíló yfir veturinn
l

Hjartavernd boðaði til blaða-
mannafundar i gær kl.4 eh.þar
sem sýnt var nýtt tæki, sem
félagið hefur fengið að gjöf frá
framleiðendum þess, Imperial
Chemical Industries i Bretlandi
Tæki þetta, sem nefnist
Nephalometer, er notað til þess
að mæla blóðfitu, og var frétta-
mönnum sýnt, hvernig tækið er
notaðAð visu hafa aðferðir þær,
sem hér eru notaðar við grein-
ingu á blóðfitu verið notaðar áð-
ur, en þetta nýja tæki er að þvi
leyti fullkomnara en fyrri tæki,
að það getur greint fleiri
tegundir blóðfitu, eða allt að
fimm, sem gefanákvæmari vis-
bendingu um heilsufarsástand
sjúklingsins.
Læknar, sem þarna svöruðu
spurningum fréttamanna, auk
tveggja fulltrúa frá ICI, sögðu
að tæki þetta væri mjög gagn-
legt við rannsóknir og störf
Hjartaverndar.
Eins og flestum Islendingum
er kunnugt, hefur Hjartavernd
staðið fyrir viðtækum rann-
sóknum á heilsu karlmanna á
Reykjavikursvæðinu.Niðurstöð-
ur þessara rannsókna hafa ver-
ið mjög gagnlegar, enda þótt
enn sé margt órannsakað.Töf á
frekari rannsóknum stafar af
fjárskorti, að þvi er læknarnir
sögðu. Meðal fjölmargra at-
hyglisverðra svara og upp-
lýsinga, sem fréttamenn fengu
á fundinum kom fram, að karl-
menn á Reykjavikursvæðinu
þynjast að meðaltali um 4 kiló
yfir vetrarmánuðina.
Mikil blóðfita er hættuleg
heilsu manna, og fer þessi hætta
vaxandi með aldrinum.A hinn
bóginn var bent á að mjög nauð-
synlegt væri að kanna þetta mál
hjá fólki strax á unga aldri
þannig að hægt væri að gera
fyrirbyggjandi ráðstafanir. Hér
væri þó fyrst og fremst um
rangt matarræði að ræða. Of
mikið sykurát, brauð og kökur.
Að visu kæmi margt til og þar á
meðal streita og andleg
áreynsla af ýmsu tagi.
Hjartavernd fær
Nephalometer
Alþýöublaóið
o
Miövikudagur 1. október 1975