Alþýðublaðið - 30.10.1975, Blaðsíða 5

á Norður-Irlandi
trúarbragðadeilur
ekki vildi aðskilnað frá Bret-
landi. Þetta fólk, sem aðallega
bjó í norð-austurhluta írlands,
greip þá til sinna ráða til þess að
koma i veg fyrir aðskilnað. Það
setti á stofn héraðsstjón með að-
setur i Belfast og skipulagði her
til þess að berjast gegn aðskiln-
aði. íbúarnir á þessu svæði, sem
flestir voru af brezkum upp-
runa, voru flestir mótmælenda-
trúar og þeir töldu að hlutur
þeirra yrði algerlega borinn
tyrir borð af stjórnvöldum
fyrirhugaðs irks þings, þar sem
þeir yrðu i algerum minnihluta.
Aðskilnaðarmenn gripu þá til
gagnráðstafana og settu upp
sinn eigin her sjálfboðaliða-
sveita. Atökin hörðnuðu og árið
1916 gerðu byltingarsinnaðir að-
skilnaðarmenn tilraun til bylt-
ingar, sem mistókst. Á kreppu-
timanum sem fylgdi unnu hinir
róttækari aðskilnaðarmenn
mjög á og i kosningunum 1918
komu þeir með sigur af hólmi en
þeir sem ihaldssamari voru og
studdu heimastjórn voru alger-
lega þurrkaðirút. En eftir þenn-
an sigur 1918 neituðu aðskilnað-
armenn að senda sina kjörnu
fulltrúa til Westminster, en
sumir þeirra voru reyndar enn i
fangelsum frá byltingartilraun-
innitveimárum áður. í stað þess
að taka sæti i brezka þinginu
fóru hinir kjörnu fulltrúar til
Dublin, þar sem þeir lýstu yfir
fullu sjálfstæði og stofnuðu
Irska lýðveldið. Brezka stjórnin
sendi hermenn á vettvang og
lýðveldismenn bjuggust til
varnar. Næstu árin áf eftir voru
stanzlaus átök milli brezka
hersins og irska lýðveldishers-
ins og lauk þessum átökum ekki
fyrr en árið 1921. Þá varð sam-
komulag milli deiluaðila. Stórt
landssvæði I norð-austurhluta
trlands var aðskilið frá megin-
hluta landsins og gert að sér-
stöku riki innan brezka sam-
veldisins. Jafnframt var trska
lýðveldið viðurkennt sem sjálf-
stætt rlki algerlega óháð brezka
samveldinu.
Að visu má segja að þetta hafi
verið mikill sigur fyrir aðskiln-
aðarmenn. Þó er ljóst að brezka
stjórnin lagði mikla áherzlu á að
yfirráðasvæði Norður írlands
yrði sem allra stærst. t samn-
ingaviðræðunum milli fulltrúa
aðskilnaðarmanna og brezku
stjórnarinnar varð þó sam-
komulag um endanleg landa-
mæri á grundvelli þess að
Norður trland fengi i sinn hlut
þau héruð, sem nytu yfirráða
andstæðinga aðskilnaðar. Þetta
reyndist þó ekki fullkomlega
svo, þvi tvö stór héruð, þar sem
aðskilnaðarmenn voru I miklum
meirihluta voru einnig sett inn-
an landamæra Norður trlands.
Augljóst er að þessi ráðstöfun
hefur verið ein hin örlagarík-
asta, sem gerð hefur verið i
málefnum eyjarinnar.
Eins og hér hefur verð bent á
eiga átökin milli Norður írlands
og trska lýðveldisins ekki rætur
sinar að rekja til trúarlegs á-
greinings. Samt sem áður er
það staðreynd að i trska lýð-
veldinu eru ibúarnir flestir ka-
þólskir og i Norður trlandi eru
þeir allflestir mótmælendur, að
undanskyldum þeim tveim hér-
uðum, sem áður er getið. Ibúar
þessara tveggja kaþólskra
svæða litu með mikilli vanþókn-
un á stjórnvöld Norður Irlands,
sem þeir töldu svikara við frels-
isbaráttu þjóðarinnar. Mótmæl-
endum stóð þvi mikill stuggur af
umsvifum írska lýðveldisins og
hinum andsnúnu ibúum ka-
þólsku héraðanna I Norður Ir-
landi. Ljóst er að stjórnvöld i
Norður trlandi hafa beitt ka-
þólska minnihlutann i umrædd-
um héruðum miklum órétti,
sem siðan hafa komið fram i
stanzlausum mótmælaaðgerð-
um kaþólskra. Allt frá þvi 1921
hefur ástandið i Norður trlandi
svo að segja verið óbreytt ó-
friðarástand og ástæðurnar má
að mestu leyti rekja til þess,
sem hér hefur verið greint frá.
Mannréttindabaráttan
Það ástand sem rikir á
Norður trlandi i dag hefur i raun
staðið frá þvi 1968 en um það
leyti hóf kaþólski minni hlutinn
á Norður Irlandi harða baráttu
gegn óréttlæti og alls kyns of-
sóknum sem þeir voru beittir af
meiri hlutanum, þ.e.a.s. mót-
mælendum. Lögreglan tók
harkalega á móti mótmælaað-
gerðum hinna kaþólsku en það
virtist einungis verða til þess að
herða minnihlutann i aðgerðum
og kröfum. Arið 1969 var svo
komið að brezka stjórnin neydd-
ist til að senda herlið til landsins
til að koma á friði. Sú ráðstöfun
virtist hafa gjörsamlega gagn-
stæð áhrif en til var ætlast.
Næstu árin má segja að borg-
ara styrj öld hafi rikt I landinu og
hópar öfgamanna úr báðum
hópunum tóku virkan þátt i
mannvígum, mannránum og
skemmdarverkum.
Árið 1972 neyddist brezka
stjórnin til að taka stjórn
Norður trlands algerlega i sinar
hendur og hefur hún nú verið að
reyna að finna einhverja leið út
úr ógöngunum. Það virðist þvi
miður ekki hafa tekist enn.
Jafnaðarmannaflokkur
stofnaður
Arið 1970 höfðu sex af fulltrú-
um á þingi Norður trlands
Framhald á bls. 11.
Verður gangan stöðvuð?
Viðræður spænskra og
ameriskra diplómata varðandi
framtið Spænsku Sahara hafa
ekki enn borið neinn árangur.
Fjöldaganga Maroccobúa er m.a.
gerð i þeim tilgangi að mótmæla
þvi að nýlendan fái sjálfstæði eins
og fyrirhugað er. Hassan konung-
ur sagði I gær að gangan mundi
halda áfram ef Spánverar létu
ekki af hendi við Marocco stór
landssvæði i Spænsku Sahara, en
þar eru auðug jarðsvæði þar sem
fosfat hefur verið unnið i stórum
stil.
Gangan hefur að vonum vakið
heims athygli enda heldur ó-
Venjuleg baráttuaðferð til land-
vinninga. Fyrstu hóparnir frá
Marocco komu til borgarinnar
Tarfaya i gær og höfðu þá göngu-
menn verið alls rúmlega 70
klukkutima á leiðinni. Stjórnend-
ur göngunnar telja að næsta
þriðjudag muni um 350.000
manns, karlmenn, konur og börn,
verða komin til Tarfaya, en það-
an mun hin formlega friðarganga
fólksins halda i einni breiðfylk-
ingu inn i Vestur Sahara.
Mál þetta var tekið fyrir hjá ör-
yggisráði Sameinuðu þjóðanna i
gær og hefur það farið fram á að
aðalritari S.þ. Kurt Waldheim
hefji þegar i stað viðræður við
fulltrúa Marocco og krefjist þess
að gangan verði stöðvuð.
r _____
A Byggðasjóður að fjármagna
atvinnufyrirtæki í Reykjavík?
Byggðastef nan i reynd
1 Alþýðublaðinu laugardaginn
18. október var stór fyrirsögn á
forsiðu: „Höfuðborgin sett hjá
við lánaúthlutanir”. Þessi orð
voru höfð eftir Björgvini Guð-
mundssyni þar sem hann kvart-
ar stórlega undan þvi, ,,að
Reykvikingum sé mismunað
hvað viðkemur fjárhagslegri
fyrirgreiðslu hins opinbera,
miðað við önnur byggðalög svo
að ekki verði lengur við unað”.
Nefnd voru dæmi um það, að á
árinu 1974 hafi lán og styrkir úr
Byggðasjóði numið 710 milljón-
um króna, en af öllu þessu fé fór
ekki króna til atvinnufyrirtækja
i Reykjavik, en heilar 37 millj-
ónir hafi runnið til Akureyrar
o.s.frv. B.G. lagði siðan fram
tillögu i Borgarstjórn Reykja-
vikur þess efnis, að þessari öf-
ugþróun verði við snúið með
hjálp alþingismanna reykvik-
inga. Tónn greinarinnar bar
með sér ekkaþrungna vandlæt-
ingu borgarfulltrúans á þessum
órétti i garð reykvikinga.
Mig langar til i þessu sam-
bandi að vitna i viðtal við Sverri
Hermannsson i Morgunblaðinu
19. október, þar sem fjallað er
um Byggðasjóð, en þar segir:
„Hlutverk Byggðasjóðs er að
veita fjármagni til landsbyggð-
arinnar til eflingar byggðar,
framkvæmda og til að treysta
atvinnuvegina út um land. Allir
stjórnmálaflokkar hafa samein-
ast um þetta stefnumark.
Byggðasjóður hefur á þessu ári
til ráðstöfunar um 1020 milljónir
króna, en það er eins og kræki-
ber i helviti, ef miðað er við ein-
okun suðvesturlands á stór-
virkjunum og stóriðju.”
Nú langar mig til að spyrja
Björgvin Guðmundsson og ég
vænti svara undanbragðalaust i
Alþýðublaðinu.
1) Er þér ekki kunnugt um til-
gang Byggðasjóðs?
2) Sérðu þú eftir hverri krónu
sem fer út fyrir Elliðaár og ætl-
uð er til uppbyggingar úti á
landi?
3) Er það stefna Alþýðu-
flokksins i þessu máli, sem þú
túlkar i Borgarstjórn Reykja-
vikur? virðingarfyllst.
Magnús Aðalbjörnsson
Akureyri.
Rödd jafnaðarstefnunnar
alþýðu
n RTiTfil
ílindingsleikur
Það vakti talsverða athygli, að á fyrsta starfs-
degi Alþingis nú i vetur bárust öllum þingmönn-
um bréf frá Verzlunarráði Islands þar sem farið
var heldur neyðarlegum orðum um rikisstjórnina
og stuðningsmenn hennar og með hverju bréfi
fylgdi að gjöf til þingmanna rauður blýantur.
Mæltist Verzlunarráð íslands til þess, að rauðu
blýantarnir yrðu notaðir til að strika út ónauð-
synleg rikisútgjöld.
Með þessari óvenjulegu áskorun um aðhald i
rikisfjármálunum mælti Verzlunarráð íslands
fyrir hönd margra aðila i þjóðfélaginu. Mönnum
er það mætavel ljóst, að ein aðalorsökin fyrir
þeirri miklu spennu, sem verið hefur i þjóðfélag-
inu, hefur verið hömluleysi i útgjaldaáformum.
Þetta hömluleysi er ekki nýtilkomið. Það hófst
þegar við valdatöku rikisstjórnar ólafs
Jóhannessonar, en sú rikisstjórn hafði það fram
yfir allar aðrar rikisstjórnir á Islandi, að hún tók
við digrum sjóðum og hafði úr miklu að spila. Og
hún var ekki lengi að hefja útaustur fjármuna —
skefja-og skipulagslaust. Henni tókst að vinna
það afrek — ef afrek skyldi kalla — að tæma svo
til aila sjóði landsmanna þrátt fyrir eindæma
góðæri unz svo var komið, að þegar erfiðleikar
steðjuðu að, þá átti þjóðin ekkert nema skuldir.
Rikisstjórnólafs Jóhannessonar gaf þvi tóninn,
sem rikisstjórn Geirs Hallgrimssonar hefur
dansað eftir fram til þessa. Núverandi rikis-
stjórn hefur að visu ekki verið jafn stórtæk i
útaustri fjármuna og fyrrverandi rikisstjórn —
en skýringin á þvi er aðeins sú, að hún fékk ekki
jafn mikið fé til þess að eyða, þvi hún tók við tóm-
um sjóðum.Þess i stað hefur eyðslusemi núver-
andi rikisstjórnar byggst á slætti erlendra og
innlendra eyðslulána og yfirdrætti i Seðlabank-
anum. Er nú svo komið, að skuldir þjóðarinnar
erlendis hafa þrefaldazt á fjórum árum og er þvi
spáð, að eftir 3—4 ár muni þjóðin þurfa að nota
u.þ.b. fimmtung gjaldeyristekna sinna til þess að
standa straum af vöxtum og afborgunum þessara
lána, eins og Gylfi Þ. Gislason benti á i ræðu sinni
i útvarpinu s.l. fimmtudagskvöld. Islenzka þjóðin
er sem sé sokkin upp undir hendur i skuldafen og
nú er svo komið, að lánstraust þjóðarinnar
erlendis er þvi sem næst þrotið svo aðeins af þeim
sökum neyðist rikisstjórnin nú til þess að stinga
við fótum. I stað þess að draga smám saman úr
ferðinni benda ýmsar likur til þess, að ytri að-
stæður kref jist þess eins og komið er, að nú verði
að snögghemla til þess að lenda ekki utan vegar. I
ofboði miklu er nú rokið til við að toga i hemilinn
— og þvi miður bera flestar samdráttarráðagerð-
ir rikisstjórnarinnar vott um, að i þær sé ráðizt af
ofboði og örvæntingu, en ekki af ihygli og
útsjónarsemi. Þannig á t.d. að framkvæma u.þ.b.
helming af niðurskurði útgjalda i fjárlagafrum-
varpinu með þvi að klipa 2000 milljónir króna af
sjúkra- og lifeyristryggingum án þess að svo
mikið sem stakt orð sé sagt um, hvernig það eigi
að gera. A sama tima og þetta er boðað er hins
vegar haldið áfram með litt nauðsynlegar eða
ónauðsynsynlegar risaframkvæmdir fyrir
þúsundir milljóna króna, s.s. eins og Kröfluævin-
týrið þar sem stjórnendur jafnvel neita að gefa
nokkrar upplýsingar um kostnað og aðrar fjár-
reiður. Hafi ráðherrarnir verið búnir að fá sina
rauðu blýanta frá Verzlunarráðinu þegar Alþingi
kom saman, þá hafa þeir beitt þeim hugsunar-
laust og i blindni eins og óvita börn.
Fimmtudagur 30. október 1975.
Alþýðublaðið