Alþýðublaðið - 13.01.1976, Blaðsíða 7

Fyrsta og eina fjölþjóða-
stjórnarskrá í heimi
eftir Norbert Paul Engel,
Strassbourg (f réttaritara
Deutsche Presse-Agentur og
nokkurraútvarpsstöðva í
Þýzkalandi, Sviss og Austur-
ríki og ritstjóri Europáische
Grundrechte-Zeitschrif t).
Þetta er fjórða og síðasta
greinin í flokki fræðslugreina
um starfsemi Evrópuráðs,
sem blaðið birtir vegna 25 ára
afmælis mannréttindasátt-
mála Evrópuráðsins.
Grundvallarréttindin, sem ákvæði
eru um i evrópska mannréttindasátt-
málanum, eru ekki einungis megin-
reglur um opinberar aðgerðir i 18 þátt-
tökurikjum Evrópuráðsins. 1 13 þess-
ara landa er hér einnig um að ræða
lagaréttindi, sem einstakir borgarar
geta náð meö tilstilli dómstóla. Að
þessu leyti er Evrópusáttmálinn, sem
undirritaður var 1950 og gekk i gildi
1953, frábrugðinn hátiðlegri mannrétt-
indayfirlýsingu allsherjarþings Sam-
einuðu þjóðanna 1948. Mannréttindi
Sameinuðu þjóðanna eiga að ná til alls
heimsins, en I reynd er ekki um neina
vernd fyrir einstaka borgara að ræða.
Evrópusáttmálinn nær eingöngu til
þátttökurikjanna 18 i Evrópuráði, en
hann sér borgurum þeirra fyrir öryggi
gegn brotum á grundvallarfrelsi
þeirra á sama hátt og stjórnarskrá
hvers lands. Þetta kemurglöggtí ljós
eins og allir geta séð. Yfir 7.000 manns
hafa þegar borið fram beiðnir varð-
andi mannréttindi i Strassbourg. Var
95% beiðna þessara hafnað og talið að
þær yrðu ekki teknar til greina. eða
skorti stoð i lögum (enda er ástandið i
Evrópu ekki svo slæmt að liklegt sé að
allir umsækjendur hafi á réttu að
standa). En ef yfirvöldin I Strass-
bourg komast að niöurstöðu, sem er
umsækjanda i vil, þá er hún bindandi.
Þannig þurfti Austurriki t.d. að greiða
einum borgara 20.000 mörk i skaða-
bætur fyrir aö hafa haft hann of lengi i
haldi á meöan dómsmeðferðar var
beðið. I máli einstaklings breytti
Belgia hegningarlögunum til að kom-
ast hjá þeirri áhættu að dómur gengi
gegn landinu i mannréttindadómstól
álfunnar. Arið 1969 neyddist Grikkland
til að hverfa úr Evrópuráðinu vegna
þess að ráðherranefndin komst að
raun um að ofurstastjórnin hafði við-
haft pyntingar og brotið önnur mann-
réttindi. Var það ákvarðað á grund-
velli skýrslu mannréttindanefndarinn-
ar. Grikkland gekk aftur i Evrópuráð-
ið 1974 að frjálsum kosningum aflokn-
um. Dæmi þetta sýnir að Evrópuráðið
tekur verndun mannréttinda alvar-
lega.
Málsmeðferð mannréttinda i Strass-
bourg.
Þrjár stofnanir tryggja mannrétt-
indi i Evrópu. I mannréttindadómstól
Evrópu sitja 18 dómarar frá aðildar-
rikjum ásamt réttarritara og vara-
réttarritara. Dómstóllinn hefur æðsta
dómsvald.
Utanrikisráðherranefnd Evrópu-
ráðsins starfar sem eins konar dóm-
stóll i málum, sem hvorki kærð rikis-
stjórn né mannréttindanefndin visa til
dómsins. Þetta fyrirkomulag byggist á
þvi skásta samkomulagi, sem hægt
var að ná fyrir aldarfjórðung siðan
með þvi nokkur riki voru ekki reiðubú-
in til að hlita úrskurðum fjölþjóða-
dómstóls. Alyktanir ráöherranefndar-
innar eru þó einnig bindandi.
Fyrsti aðilinn, sem fjallar um beiðni
varðandi mannréttindi, er mannrétt-
indanefnd Evrópu en i henni á sæti
einn óháður lögmaður frá hverju að-
ildarrikjanna 18 að sáttmálanum.
Nefndin getur synjað að taka beiðni til
greina og er áiyktun hennar þá endan-
leg. En hún getur einnig sent viðkom-
andi rikisstjórn umsóknina ásamt
beiðni um umsögn. Þetta er fyrsta tor-
færan á vegi umsækjandans. Siðan
kemur að yfirlýsingu um hvort málið
• verði tekið fyrir. Þá hefur nefndin
gagngera rannsókn á málinu, tekur
við sönnunargögnum, yfirheyrir vitni
og gerir drög að endanlegri skýrslu og
tillögu aö dómsniðurstöðu. Náist ekki
vinsamlegt samkomulag milli aðila
meðan á málsmeðferð stendur I
Strassbourg fer skýrsla nefndarinnar
áfram til ráöherranefndarinnar eða
mannréttindadómstólsins, eftir þvi
sem við á.
Þrettán af aðildarrikjum Evrópu-
ráðsins hafa veitt þegnum sinum rétt
til að skjóta málum einstaklinga til
Strassbourg eftir að reynd hafa verið
öll dómstig i heimalandinu. Segja má
að þeir geti þannig hver um sig stefnt
landi sinu fyrir rétt. Af aðildarrikjun-
um átján hafa fimm enn ekki veitt
pegnum smuin þennan rett og eru þaö
Tyrkland, Grikkland, Kýpur, Malta og
Frakkland. Þó veröa þessi lönd að
sætta sig við að önnur aðildarriki
Evrópuráðsins geta stefnt þeim fyrir
mannréttindanefndina. Þannig unnu
þrjú Norðurlandanna og Holland t.d.
mannréttindamál gegn grisku herfor-
ingjastjórninni.
Mannréttindasáttmáli Evrópu
Mannréttindasáttmáli Evrópu
tryggir rétt til lifs, frelsis og persónu-
legs öryggis svo og réttlátrar dóms-
meðferöar. Einnig nær hann til
virðingar fyrir einkalifi og fjölskyldu-
lifi einstaklingsins, heimilis hans og
bréfaskipta, frjálsrar hugsunar og
samvisku, trúfrelsis, málfrelsis og rit-
frelsis. Einnig tryggir hann rétt til
fundarfrelsis á friðsaman hátt og til
þess að stofna stéttarfélög, og mönn-
um er tryggður réttur á lagfæringu
yfirvalda ef brotið er gegn réttindum
eða skert frelsi, sem um getur i sátt-
málanum.
Einnig ábyrgist sáttmálinn mönnum
eignarréttinn, rétt til menntunar og
ferðafrelsi, en hann leggur bann við
brottvikningu þegna úr eigin landi og
fjöldabrottrekstri útlendinga. Aðildar-
rikjunum er gert skylt að halda frjáls-
ar, leynilegar kosningar öðru hverju
eins og viðeigandi er. Einnig er lagt
bann við pyntingum eða ómannúðlegri
og niðurlægjandi meðferð, eins og
þrælahaldi eða nauðungarvinnu,
hegningarlögum, sem virka aftur fyrir
sig og mismunun i sambandi við
tryggð réttindi.
Nokkur nýafstaðin mál
í febrúarmánuði sl. dæmdi mann-
réttindadómstóll Evrópu breskum
borgara, Sidney Elmer Golden, i vil
með þvi að telja að innanrikisráðherra
Breta hefði ranglega meinað honum
aðgang að dómstólum og rétti til að
eiga i bréfaskiptum. Stéttarfélag belg-
Iskra lögreglumanna leitar réttar sins
um þátttöku i viðræðum lögum sam-
kvæmt um laun og vinnuskilyrði með-
Iimanna. Samband sænskra járn-
brautalestarstjóra leitar fyrir milli-
göngu mannréttindadómstóls Evrópu
eftir viðurkenningu sem samningsaðili
af hendi samningsaðila ríkisins. Tveir
sænskir starfsmenn hins opinbera
hafa borið fram kæru vegna þess að
þeim var synjað um launahækkun
fyrir liðinn tima með þvi þeir hefðu
verið I stéttarfélagi, sem boðað hafði
verkföll á árinu 1971 eftir að samn-
ingaumleitanir um kaup og kjör höföu
fariö út um þúfur.
Mannréttindi og alþjóðleg samábyrgð
Mannréttindasáttmáli Evrópu hefur
eflaust sannað gildi sitt. En ef tryggja
á grundvallarfrelsi einstaklingsins
þarf á samábyrgð lýöræðisrikja Vest-
ur-Evrópu að halda. Lögfræðilegur
ráðunautur Evrópuráðsins, hr. Heri-
bert Golsong, lagði áherslu á þetta á
aukafundi laganefndar þingmanna-
sambandsins I Strassbourg 12. júni sl.
þegar hann ávarpaði stjórnmála-
menn, sem sérhæfa sig I lögfræðileg-
um vandamálum. Þá sagöi hr. Gol-
song: „Slik samábyrgð mun hafa enn
meira gildi að samningaumleitunum i
Genf og Helsinki (I sambandi við ör-
yggismálaráðstefnuna) afloknum, en
þær kunna, er fram liða stundir, aö
leiða til samkeppni milli tveggja þjóð-
félagskerfa i heimsálfunni. Eru aðild-
arriki Evrópuráðsins og aðilar að
mannréttindasáttmálanum fulltrúar
annars kerfisins, en i hinu kerfinu er
meginreglum um réttindi og frelsi ein-
staklingsins og þjóðfélagslega upp-
byggingu þver öfugt farið við það, sem
i mannréttindasáttmálanum segir.”
Sýnt hefur verið fram á að mann-
réttindasáttmáli Evrópu sér fyrir
dómstólakerfi, sem verndar frelsi ein-
staklingsins á virkan hátt. Hvergi ann-
ars staðar er að finna neitt sambæri-
legt fyrirbæri þessarar fjölþjóða
stjórnarskrár þátttökurikja Evrópu-
ráðsins.
Norbert Paul Engel
angarnrir
Pl.i.sins lif
PL-ASTPOKAVERKSMIOJA
Slmar 82639-82455
Vatnogöfí)um 6
Box 4064 — Raykjavlk
Pípulagnir 82208
Tökum að okkur alla
pipulagningavinnu
Oddur Möller
löggildur
pipulagningameistari
74717.
Halnarljaröar Apitek
Afgreiðslutími:
Virka daga kl. 9-18.30
'Laugardaga kl. 10-12.30.
Helgidaga kl. 11-12
Eftir lokun:
Upplýsing$sími 51600.
Birgir Thorberg
málarameistari
simi 11463
Onnumst alla
málningarvinnu
— úti og inni —
gerum upp gömul húsgögn
Valur varð Reykjavíkurmeistari
Fjórða Reykjavikurmótinu i
innanhússknattspyrnu lauk á
sunnudaginn. Eins og svo oft áður
i innanhússknattspyrnumótum
var það Fram og Valur sem léku
til úrslita, en þau höfðu bæði unn-
ið sinn riðil með nokkrum yfir-
burðum. Beðið var eftir þessum
leik með miklum spenningi, þvi
útséð var að þessi lið voru tals-
vert betri en önnur þau félög sem
i mótinu fóku þátt. Fyrri hálfleik-
ur var ójafn. Fram réði þá lögum
og lofum og rétt áður en honum
lauk var staðan 5:0 fyrir Fram. A
þessum tima hafði Fram leikið
sterkan varnarleik, látið Val
sækja, en sótt siðan upp i skyndi-
upphlaupum.
Staðan i hálfleik var 5:1 fyrir
Fram. Valur gerðu þrjú fyrstu
mörkin i siðari hálfleik, 4:5.
Fram skoraði 6:4, en eftir það
mark gerði Valur fjögur næstu
mörk, og sigurinn i þessu fjórða
Reykjavikurmóti varð þeirra.
Leiknum lauk 8:7.
1 keppninni um þriðja og fjórða
sæti léku Vikingur og Armann.
Vikingur vann 11:7.
1 keppninni um fimmta og
sjötta sætið léku KR og Fylkir.
KR vann 9:6.
Leiknir og Þróttur léku um sjö-
unda og áttunda sætið. Þróttur
vann 9:5.
iprcttir
FH-ingar enn með í
baráttxmni um titílinn
Þróttarar kræktu sér i enn eitt
stigið i 1. deildarkeppninni i
handknattleik á sunnudagskvöld-
ið i iþróttahúsinu i Hafnarfirði.
Þá gerðu þeir jafntefli við Hauka
20:20, og verður ekki annað sagt
en það hafi verið gott hjá þeim,
eftir gangi leiksins að dæma.
Haukarnir gripu strax til þess
ráðs i upphafi leiksins, að taka
Bjarna Jónsson og Friðrik Frið-
riksson úr umferð, en það lukk-
aðist ekki hjá þeim frekar en hjá
Viking, sem höfðu tekið Bjarna úr
umferð. Vörn Haukanna tvistr-
aðist og hinir leikmenn Þróttar
gengu á lagið, og skoruðu hvert
markið á fætur öðru. Þannig tók
Reykjavikurfélagið forystuna
strax I upphafi leiksins. Þegar
Haukarnir breyttu um varnarað-
ferð og tóku Bjarna og Friðrik
mun aftar en þeir höfðu gert,
þéttist hún og Haukarnir sigu á.
Rétt fyrir leikhlé höfðu þeir jafn-
að, 7:7, og i hálfleik voru þeir einu
marki yfir, 9:8.
Haukarnir héldu áfram þvi
striki sem þeir höfðu náð i lok
fyrri hálfleiks, skoruðu hvert
markið á fætur öðru. Elias Jóns-
son var á þessu timabili drjúgur
við að skora fyrir Hafnarf jarðar-
liðið. Þannig mátti sjá stöðu eins
og 16:10 og 17:13 á markatöflunni.
Þegar Haukarnir höfðu náð þessu
forskoti var eins og allur áhugi
færi úr leik liðsins. Þeir geröust
kærulausir og nánast áhugalitlir,
og þvi fór svo að Þróttararnir
sigu jafnt og þétt á. Þeir náðu svo
að jafna metin rétt fyrir leikslok,
19:19. Stefán Jónsson skoraði sið-
asta mark Haukanna um það bil
hálfri minútu fyrir leikslok 20:19,
með fallegu uppstökki. Konráð
Jónsson átti svo siðasta orðið i
þessum leik þegar hann jafnaði
með skoti af löngu færi aðeins ör-
fáum sekúndum fyrir leikslok.
20:20.
Mörk Hauka gerðu Elias Jóns-
son 8, Stefán Jónsson, Ingimar
Haraldsson, Arnór Guðmunds-
son, Sigurgeir Marteinsson, Guð-
mundur Haraldsson og ólafur
Ólafsson 2 mörk hver. Fyrir Þrótt
skoruðu Halldór Bragason 7,
Trausti Þorgrimsson og Konráð
Jónsson 3 hvor, Björn Vilmundar-
son, Bjarni Jónsson og Sveinlaug-
ur Kristinsson 2 hver og Friðrik
Friðriksson eitt mark.
Staöan 11. deild i tslandsmótinu
i handknattleik eftir leikina i gær-
kvöldi er nú þessi:
Haukar — Þróttur 20:20
FH —Ármann 28:20
Valur 7 5 1 1 135:103 11
FH 8 5 0 3 174:156 10
Haukar 9 4 2 3 168:156 9
Fram 8 3 1 3 126:125 8
Vikingur 8 4 0 4 165:166 8
Þróttur 9 3 2 4 167:177 8
Ármann 8 2 1 5 131:170 5
Grótta 7 2 0 5 121:134 4
Markahæstu menn:
Markahæstu menn:
Friðrik Friðrikss, Þrótti 55/12
Páll Björgvinss, Vikingi 52/18
Hörður Sigmarss, Haukum 47/16
Þórarinn Ragnarsson, FH 40/19
Geir Hallsteinsson, FH 38/5
Pálmi Pálmason, Fram 38/7
Viðar Símonarson FH 38/8
Björn Péturss, Gróttu 37/15
Elias Jónsson, Haukum 35/4
ViggóSiguröss, Vikingi 33/8
Stefán Halldórss, Vikingi 28/4
Jón Karlsson, Val 28/7
Kristinn Björnsson i baráttu við Halldór Björnsson I leik Vals og KR
i innanhússmótinu. Kristinn var bezti maður Vals i úrslitaleiknunj
gegn Fram, og að öllum öðrum ólöstuðum var það mest honum að
þakka að þeim tókst að vinna upp fimm marka forskot Fram og
sigra.
þvi þá fer spennan og taugarnar
fyrst fyrir alvöru að þjaka leik-
menn.
Mörk FH i leiknum gerðu: Þór-
arinn Ragnarsson 7, Geir
Hallsteinsson 6, Viðar Simonar-
son 5, Guðmundur Sveinsson og
Guðmundur Stefánsson 3 hvor,
Arni Guðjónsson 2, Kristinn
Stefánsson og Sæmundur Stefáns-
son eitt hvor. Fyrir Armann skor-
uðu: Hörður Harðarson 9, Jens
Jensson 4, Hörður Kristinsson 3,
Björn Jóhannsson 2, Jón Ást-
valdsson og Stefán Hafsteinsson
eitt mark hvor.
Njarðvíkingar áttu sigurinn skilið
Það fór eins og margan körfu-
knattleiksunnandann hafði
grunað, að UMFN myndi veita
,,Trukk”lausum” KR-ingum
harða keppni i 1. deildarkeppn-
inni i körfuknattleik I Njarðvik-
um á laugardaginn. Já, þeir
veittu KR-ingum meira en bara
harða keppni, heldur gerðu sér
litið fyrir og sigruðu örugglega
77:69, og var sá sigur sizt of
stór miðað við gang leiksins. t
stað „Trukksins” lék Kristinn
Stefánsson þennan leik, sem var
hans fyrsti á þessu keppnis-
timabili i ár. Kristinn sem er
eins og kunnugt er þjáifari
KR-inga liafði ekki meiri trú á
sjálfum sér en það, að liann lék
litiö með liðinu, hvað svo sem
hefur valdið.
Leikurinn i Njarðvikuin var
lengst af jafn og spennandi þar
sem aldrei skyldi nema örfá stig
á milli, og þá ávallt UMFN vil.
Unnu KR-inga
með 8
stiga mun
Staðan i hálfleik var 37:34
heimamönnum í vU. Njarðvik-
ingar komu ákveðnir til leiks i
þeim síðari og breikkuðu mun-
inn jafnt og þétt, og komust á
timabili 15 stigum yfir. Lokatöl-
urnar urðu þó KR-ingum hag-
stæðari en það þvi þeir töpuðu
með 8 stiga mun eins og fyrr
segir 77:69.
Stefán Bjarkason og Kári
Marisson voru beztir I liði
UMFN. Kári hélt spili liðsins
gangandi auk þess sem hann
barðist mjög vcl i vörninni.
Hann var einnig stigahæstur,
gerði 21 stig, en Stefán 18.
Annars er óhætt að segja að allt
UMFN-liðið hafi átt ágætan
leik.
Hjá KR-ingum var Bjarni
Jóhannesson stigahæstur, með
17 stig, þrátt fyrir það að hann
hafi litið leikið með I síðari hálf-
leik, sökum þess að hann hafði
lilotið 4 villur i fyrri hálfleik.
IR vann Fram á
Seltjarnarnesi á laugardaginn
94:55. ÍR tók forystu strax I
upphafi og var sigur þeirra
aldrei i hættu. Kolbeinn
Kristinsson og Jón Jörundsson
voru bestu menn ÍR, en Hörður
Agústsson hjá Fram.
Snæfell lék tvo leiki i 1. deild-
inni um helgina. Á laugardaginn
við Val og á sunnudaginn við ÍS.
Skemmst er frá þvl að segja að
þeir töpuðu báðum leikjunum,
við Val 81:54 og gegn ÍS 79:67.
Halldór Bragason átti góðan leik fyrir Þrótt á sunnudagskvöldið. Hann gerði hvert markið á fætur öðru
fyrir lið sitt þegar Bjarni og Friðrik voru teknir úr umferð.
Ekki fór svo sem margir spáðu,
að Armenningar yrðu FH-ingum
hindrun á sunnudagskvöld i
keppninni um Islandsmeistaratit-
ilinn, en eins og menn muna þá
sigruðu Armenningar mjög óvænt
I fyrri leik liðanna. Nú var sem
sagt annað uppi á teningnum. FH-
ingar höfðu töglin og hagldirnar
frá fyrstu mínútu leiksins til hinn-
ar siðustu. Komust þeir á fyrstu
15. minútum leiksins í 7—1, og á-
horfendur áttuðu sig á þvi hverju
á var von. Ármenningar hleyptu
þeim þó aldrei lengra fram úr sér
og minnkuðu meira að segja
muninn I 3 mörk I seinni hálfleik,
14—17. En lengra var ekki komizt.
FH-ingar áttuðu sig á hættunni og
með beittum sóknarleik undir
forystu Geirs Hallsteinssonar
sem þótt væri undir gæzlu allan
leiktimann var stöðugur ógnvald-
ur Ármanns, tókst þeim að hrista
Armenninga endanlega af sér og
sigra með 8 marka mun, 28 mörk-
um gegn 20.
Það er augljóst að Armann er
ekki nema svipur hjá sjón miðað
við t.d. fyrri leik liðsins við FH,
en það var einmitt seinasti leikur
liðanna i fyrri umferð. Mikið
munaöi um aö hinir gamalreyndu
markmenn liðsins, Ragnar
Gunnarsson og Skafti Halldórs-
son léku ekki með þennan leik, en
I þeirra stað komu tveir ungir
markveröir sem þrátt fyrir góða
tilburði eiga enn langt I land með
að verða sterkir markverðir á 1.
deildarmælikvarða. Annars var
þeirra bezti maður Hörður Harð-
arson sem að auki var þeirra
markhæsti maður.
FH-liöiö er óútreiknanlegt. Það
sýndi það og sannaði i þessum
leik að liðiö getur sýnt hraðan og
ógnandi sóknarleik og allþolan-
lega vörn, þegar sá gállinn er á
þvi. Hins vegar getur liðið einnig
dottið niður á meðalmennsku-
planið þar sem deyfðin og ládeyð-
an ráða rikjum. Svona skiptust á
skin og skúrir i leik liðsins i fyrra-
kvöld. En þrátt fyrir marga galla
á leik liðsins er augljóst að liðið
verður ekki auðsigrað i seinni
umferðinni, og gætu FH-ingar
eins staðið með pálmann i hönd-
unum i mótslok. Mestu munar nú
fyrir FH-inga að Geir Hallsteins-
son er kominn i góða æfingu. Geir
gerði áhorfendum ljóst, að þrátt
fyrir nokkur aukakiló sem hlaðizt
hafa á hann frá fyrri gullaldarár-
um hans, þá er skotharkan sizt
minni og reynslan kemur nú i stað
snerputapsins sem skeður óverj-
anlega þegar árin færast yfir. Þá
má geta góðrar frammistöðu
Birgis Finnbogasonar i markinu.
FH-liðið er skipað reyndum leik-
mönnum sem gefast ekki upp fyrr
en i fulla hnefana, og reynslan
mun verða liðinu notadrjúg i
komandi leikjum seinni umferöar
Þróttur jafnaði á lokasekúndunum
Staðan
Teppahreinsurr
Hrelnsum gólfteppi og húsgögn I
helmahúsum og fyrirtækjum.
Erum meft nýjar vélar. Góft þjón-
usta. Vanir menn. -n
SIGFÚS BIRGIR
82296 40491
' . i
BREIÐÁS
Vesturgötu 3 simi 25144
KOSTABOÐ
á kjarapöllum
KJÖT & FISKUR
Breiðholti
Simi 74200 — 74201

Dúnn Síðumúla 23 /ími 84200

Heimiliseldavélar,
6 litir - 5 gerðir
Yfir 40 ára reynsla
Rafha við Óðinstorg
Símar 25322 og 10322