Alþýðublaðið - 28.01.1976, Blaðsíða 3

Stefnuliós
Sighvatur Björgvinsson skrifar
Spurningin er:
Hvað gerir Geir?
Hvað hefur Geir Hallgrimsson
verið að gera í London? ,,Aðeins
könnunarviðræður", sagði hann,
áður en hann hélt utan. ,,Engin
samningsdrög — þagnarheit",
hefur Dagblaðið eftir Þórarni
Þórarinssyni í gær, formanni
Utanríkismálanefndar Alþingis,
en hann er í för með Geir. Sam-
kvæmt þessu mætti ætla, að Geir
Hallgrímsson kæmi aðeins heim
með nákvæmari fréttir af af-
stöðu Breta — upplýsingar um
,,hvað Bretar geta gengið
lengst", en eins og Þórarinn
kemst að orði í viðtali við Dag-
blaðið t gær. Væntanlega mun
hann svo gera ríkisstjórninni og
fulltrúum stjórnarandstöðunnar
grein fyrir þessum nýju upplýs-
ingum, þegar heim kemur. Er
hvað svo?
Menn eru enn minnugir þess, að þegar
Ólafur Jóhannesson hélt utan i teboðið
fræga i 50 milna deilunni, þá sagðist hann
aðeins fara til „könnunarviðræðna” en
ekki til samninga. Samningur var þó i
töskunni, þegar Olafur kom heim. Og
menn minnast þess lika, að i þann mund,
sem Geir Hallgrimsson hélt utan var þvi
lýst yfir af hálfu islenzku rikisstjórnar-
innar, að engin ný fyrirmæli hefðu verið
gefin Landhelgisgæzlunni. Hún myndi
halda uppteknum hætti á miðunum. Þær
yfirlýsingar reyndust svo ósannar og að
engu hafandi. Menn treysta þvi orðunum
„engir samningar” ekki nema rétt mátu^
lea og þá þvi siður þar sem menn þykjast
vita með nokkurri vissu, að sú hafi lengi
verið stefna rikisstjórnarinnar að semja
við Breta. Oðru visi verða ýmsar athafnir
hennar ekki skýrðar.
íslendingar mega þvi vænta þess, að
áður en langt um liður verði samningar
við Breta um veiðar i islenzkri fiskveiði-
lögsögu lagðir fyrir Alþingi. Það er að
minnsta kosti öruggara fyrir menn að bú-
-ast við hinu versta i þeim efnum og gera
sinarráðstafanir i samræmi við það. Fari
eins og margir óttast, að skammt sé i
slika atburði verða samningarnir keyrðir
i gegn um Alþingi á sem allra skemmst-
um tima til þess að gefa almenningi sem
minnst ráðrúm til þess að láta skoðanir
sinar i ljós og skipuleggja andstöðu.
Það er búið að tönnlast svo mikið og
lengi á þvi að landhelgismálið sé lifshags
munamál þjóðarinnar að mér er nær að
halda, að sumir séu orðnir sljóir fyrir
þeim orðum, hættir að skilja merkingu
þeirra. Mikill meirihluti þjóðarinnar
starfar ekki i beinum tengslum við
sjávarútveg og fiskvinnslu og skilur ekki
nema i orði kveðnu mikilvægi þess at-
vinnuvegs fyrir þjóðina. „Hvaða máli
skipta nokkrar bröndur”, spyr skrifstofu-
maðurinn i Reykjavik eða iðnaðarmaður-
inn á Akureyri. „Það er ómögulegt að
standa i þessu eilifa fiskaþrasi til lengdar.
Eigum við ekki heldur að reyna að leysa
þetta mál með friðsamlegu samkomulagi,
eins og siðuðum mönnum sæmir?” Þessu
fólki væri hollt að kynnast viðhorfum
fólks i byggðarlögum við sjávaráiðuna —
þessum „grindavikum” Islands, þar sem
fólk hefur svo mikið að gera við að
tryggja iðnaðarmanninum á Akureyri
möguleika til þess að starfa að iðn sinni,
skrifstofumanninum i Reykjavik tækifæri
til þess að sitja á skrifstofunni sinni,
Sinfoniuhljómsveit Islands möguleika til
þess að leika annað hvert fimmtudags-
kvöld i Háskólabiói, menningarvitum
ráðrum til þess að bollaleggja yfir kaffi-
bollum hvernig bjarga eigi þjóðinni. Það
hefur ekki einu sinni döngun i sér til þess
að segja við þessa ágætu samlanda sina,
að sérhvert sagarfar iðnaðarmannsins,
sérhvert pennastrik skrifstofumannsins,
sérhver nóta sinfóniuhljómsveitarinnar,
sérhvert leiftur menningarvitans sé tii
orðið — fyrir fisk. Enginn fiskur og engar
„grindavikur”, enginn iðnaðarmaður,
enginn skrifstofumaður, engin sinfóniu-
hljómsveit, enginn menningarviti. Mjög
einfalt. Mjög satt.
Landhelgismálið er ekki flókið, ekki
torskilið. Það er svo einfalt, að ef við töp-
um þvi töpum við fyrst efnahagslegu
sjálfstæði okkar, siðan þvi stjórnmála-
lega og þá erum við einfaldlega ekki leng-
ur til. Það er svo auðskilið, að ef við semj-
um af okkur i málinu þá erum við að
semja um auðn ákveðinna byggðarlaga,
um meiri fólksflótta frá dreifbýlinu en ts-
landssagan kann frá að greina. Og hvað
ætlar þá hámenning höfuðborgarinnar að
gera við þetta fólk? Láta það spila inn
gjaldeyri i sinfoniuhljómsveitum — mala
gull fyrir þjóðarbúið með að selja menn-
ingarvitum kaffisopa?
Við tslendingar stöndum nú á mjög al-
varlegum timamótum i sögu vorri. Við
höfum misst alla stjórn á fjármálum
þjóðarinnar og sökkvum stöðugt dýpra i
fenið. Varasjóður okkar, gullkistan, sem
ávallt hefur verið hægt að ganga i, fiski-
miðin við strendur landsins, eru á þrot-
um. En þó eygjum við von. Annars vegar
ef okkur tekst að breyta stjórnarháttum
okkar og hugarfari einnig. Hins vegar ef
okkur tekst að varðveita þann varasjóð,
sem eftir er i fiskimiðum okkar.
Við getum þraukað jafnvel þótt okkur
lánist ekki sem bezt að ráða fram úr fyrra
viðfangsefninu. Ef okkur mistekst lika við
hið siðara er öll von þrotin. Frammi fyrir
þessari staðreynd stöndum við hvort
heldur við viljum, eða viljum ekki. Og i
þessum sporum þurfum við að spyrja mitt
á milli vonar og ótta: „Hað gerir Geir?”
Afi VEITA ÞEIM
RÉTTARVERND
SEM ÓRETTI
ERU BEITTIR...
Fyrir nokkru (10. og 18. desem-
ber. 1975) varhaldinn i Reykjavik
stofnfundur nýrra landssamtaka,
sem nefnast islensk Réttarvernd.
Stofnendur voru 150.
1 lögum félagsins segir:
„Markmið félagsins er að berjast
fyrir mannréttindum og veita
þeim réttarvernd, sem órétti eru
beittir.” Þessum markmiðum
hyggst félagið ná m.a. með þvi,
að veita einstaklingum siðferðis-
lega og fjárhagslega aðstoð til
þess að ná rétti sinum og hafa
milligöngu um lögfræðilega fyrir-
greiðslu. Þá hyggst félagið einnig
beita sér fyrir endurbótum á lög-
um, reglugerðum og starfshátt-
um réttarkerfisins, að vinna að
þvi að afgreiðslu dómsmála verði
hraðað svo að einstaklingar
skaðist ekki af óeðlilega langri
málsmeðferð. Þá er einnig
ákvæði i lögunum þar sem kveðið
er á um. að félagið skuli berjast
fyrir þvi að koma á fullnægjandi
upplýsingaskyldu stjórnvalda.
Bragi Jósepsson
t lögum félagsins segir einnig á
þessa leið: „Félagið leggur
áherslu á viðtæka samstöðu fólks
úr öllum atvinnustéttum, stjórn-
málaflokkum og öðrum þjóð-
félagshópum, sem vill berjast
fyrir og vinna að markmiðum
samtakanna.”
Stjórn félagsins skipa: Bragi
Jósepsson, formaður Inga Birna
Jónsdóttir, varaformaður, Gunn-
laugur Stefánsson, ritari, Hulda
Björnsdóttir, gjaldkeri.
Aðrir i stjórn eru: Alfreð
Gislason, Gisli G. ísleifsson, Páll
Skúli Halldórsson, sr. Sigurður
Haukur Guðjónsson og Sigvaldi
Hjálmarsson.
Stjórnin hefur þegar hafið
margvislegan undirbúning að
starfsemi félagsins, m.a. með
skipun nefnda og vinnuhópa, sem
starfa munu með stjórninni að
hinum ýmsu málum.
Fyrst um sinn. meðan félagið
hefur ekki sett á fót skrifstofu.
geta þeir, sem áhuga hafa á
markmiðum félagsins, skrifað til
tslenskrar Réttarverndar, póst-
hólf 4026, Reykjavik og fengið þar
allar almennar upplýsingar um
starfsemi og áform félagsins.
Aldurstakmark er 18 ár og ár-
gjald kr. 500.-
I HREINSKILNI SAGT
Meðan við bíðum.
Þegar þetta er skráð, er forsætisráð-
herra vor sennilega að nugga stýrurnar
úr augunum úti i London eftir erilsaman
dag i gær og iiklega svefnlitla nótt. Þó
skulum við vona, að honum hafi runnið ei-
litið i brjóst undir morgunsárið, eins og
þeim ýmsum, sem andvakan varnar
svefns um lágnættið. Almenningur veit
ekki enn, hvort „könnunin” hefur leitt til
nokkurs, nema þá blindgötu, þvi að varizt
er allra frétta og málið á afar viðkvæmu
stigi! Það er annars merkilegt, hvað mik-
ið er um viðkvæmni i málsmeðferð ráða-
manna. Það er sannarlega ekki eins og á
ferð séu neinir húðarselir. En nóg um það.
Frá upphafi vega höfum við haft nokkuð
öflug tromp á okkar höndum. Þar er, án
efa, stærsta trompið niðurstaða rann-
sókna visindamanna okkar um ástand
fiskstofna við landið. Mörgum hefur orðið
tiðrætt um svörtu skýrsluna, að vonum.
Og \ftssulega var hún ekki nein fagnaðar-
tiðindi. Hitt mun flestum hafa komið
meira á óvart, þegar það upplýstist, að
bæði fyrrverandi og núverandi sjávarút-
vegsráðherrar hafa haft um árabil sem
næst samhljóða álit hennar undir hönd-
um, án þess að virða það viðlits, ef svo
mætti segja. Með þessu háttalagi var
vissulega gerð alvarleg tilraun til að fara
á bak við þjóðina.
Þetta er þvi furðulegra sem það mun
viðurkennt, að visindamenn okkar i fiski-
fræði og fiskrannsóknum standa engum
að baki af starfsbræðrum sinum i öðrum
löndum. Samhljóða álit þeirra er þvi ekki
álit neinna kuklara. Aðferðirnar, sem þeir
hafa notað, til að byggja niðurstöður sinar
á, eru viðurkenndar sem bezti þekktur
visindagrundvöllur i þessu efni. Vitanlega
er það ekki á færi neinna að telja fiskana i
sjónum, svo hver tittur komi til skila, og
þvi má auðvitað ætið rengja fyllstu ná-
kvæmni. En það er þó viðurkennt, að hér
sé unnt að fara svo nálægt þvi rétta, að
sáralitlu skakki. Þegar þess er svo gætt,
að visindamenn Breta, sem við eigum nú i
deilum viö, voru sammála okkar mönnum
um grundvöllinn, þótt þeir læsu litillega
öðruvisi úr teiknum hans um leyfilega ha-
marksveiði á ári, rennir það enn stérkurh
stoðum undir álit okkar manna.
Eðlilegt er að álykta, að æðstu ráða-
menn i sjávarútvegi okkar skelltu ekki
skollaeyrum við varnaðarorðum frá Haf-
rannsóknarstofnun okkar. En þvi miður
er það nú ekki i fyrsta sinn og verður lik-
lega ekki i siðasta sinn, sem brjóstvitið er
sett skör hærra en þekking og reynsla.
Það eimir ennþá rækilega eftir af gamla
orðtakinu, að bókvitið verði ekki i askana
látið!
Auðvitað er þess varla að vænta, að i
sæti sjávarútvegsráðherra veljist vis-
indamenn i fiskifræði. En er það samt
ekki of þykkt smurt, að beitningadrengur
austan ;af landi og rækjukaupmaður vest-
an frá tsafirði, séu dómbærari á ástand
fiskstofna en menn, sem með góðum ár-
angri, hafa gert þessi fræði að æfistarfi?
Þegar við litum svo á meðhöndlun ann-
arra ráðamanna á landhelgismálunum,
tekur sannarlega ekki betra við. Samn-
ingarnir við Vestur-Þjóðverja áttu nú
sannarlega að vera sterkur leikur i skák-
inni! Að þeim samningum var gengið
undir efnahagslegri þvingun, sem enginn
frjálsborinn maður gat á nokkurn hátt
sætt sig við. 1 stað þess að gera viðsemj-
endum okkar það alveg ljóst, að fyrsta
skrefið til samninga væri, að þeir léttu af
okkur tollaþvingunum i Efnahagsbanda-
laginu á okkar vörum, var sætzt á hálfyrði
þar um. Siðan voru þeir eltir utan til
samninga, sem auðvitað áttu aö fara
fram hér og hvergi nema hér heima. Rús-
Eftir Qdd A. Sigurjónsson
inan i pylsuendanum var svo sú, að með
þvi að semja við Þjóðverja, værum við
búnir að einangra Breta og gætum snúizt
við þeim af fullri hörku! Svo brosti rikis-
stjórnin drýgindalega út i annað munn-
vikið yfir, að hafa lagt þennan lika hæl-
krókinn á Bretana! Reynslan af þessari
glimutækni er nú sem óðast að koma i
ljós. Umliðin tvö þorskastrið og upphaf
þess þriðja ættu að hafa kennt okkur það,
að Bretar svifast þess ekki að senda vig-
dreka sina hingað á miðin, til þess að
„vernda” sina veiðiþjófa. Þetta mátti sjá
fyrir. Og enn er byrjað að semja og
makka — kanna málið — á vist að segja.
Það skal játað, að það er mannlegt, að
vilja forða frá manntjóni á miöunum, ef
könnunin leiddi i ljós aukna möguleika á
þvi.Sem beturferhefur ekki til þess kom-
ið, og færni og kunnátta varðskipsmanna
okkar á enn að geta afstýrt þvi. Eftir
stendur þá. Hvort kýs þjóðin hefdur að
lyppast niður og semja við rænmgjana,
eða þæfast fyrir eftir föngum þann stutta
tima, sem eftir er þar til Hafréttarráð-
stefna löghelgar neyðarráðstafanir okk-
ar? Svarið viö þessum spurningum
brennur á vörum þjóðarinnar. Nemur
rikisstjórnin það?
Vísindi og brjóstvit!
Þj óðarmetnaður
Miðvikudagur 28. janúar 1976.
o