Alþýðublaðið - 13.05.1976, Síða 7

blaóíð
IVETTVANGUR 1
3.
GREIN
PERSÓNU-OG LISTAKOSNING
í ÍMYNDUÐU KJÖRDÆMI
IHÖRKUBARÁTTA MILLI
I R,S OG T-LISTA
alþýóu-
blaðió
KYNNIR
KJÖRDÆMAMflLlÐ
Alþingiskosningar á íslandi hafa
þróazt úr hreinum einmenningskjör-
dæmum 1845—1915/ um blandað kerfi
meirihluta- og hlutfallskosninga í ein-
mennings-/ tvimennings- eða fjöl-
menniskjördæmum 1915—1959, í algera
hlutfallskosningu i fáum, stórum
kjördæmum frá 1959.
Af þessu má ráða, að íslendingar
leggi ríka áherzlu á jafnrétti milli
flokka við skiptingu þingsæta, og hefur
því marki nokkurn veginn verið náð. Má
telja víst, aðþjóðin mundi ekki sætta sig
við þær skekkjur, sem f ram geta komið
í einmenningskjördæmum, þar sem
flokkur með lítinn hluta atkvæða (t.d.
30—35%) getur fengið hreinan meiri-
hluta þingmanna.
Hins vegar er vafalaust, að margir
kjósendur vilja fá að kjósa menn
persónulega, en ekki vera bundnir til að
kjósa aðeins milli flokkslista, alla eða
ekkert. Hægt er að sameina persónu-
lega kosningu og hlutfallskosningar, og
er það yfirleitt gert með því að veita
hverjum kjósanda tvö mismunandi
atkvæði, þannig að hann kjósi annars
vegar um menn, en hins vegár um lista.

Þýzka kerfið
í Vestur-Þýzkalandi er eitt
slikt kerfi. Landinu er öllu skipt
i einmenningskjördæmi, sem
kjósa einn þingmann hvert. Auk
þess bjóða flokkar fram flokks-
lista fyrir hvert fylki landsins,
og kjósendur velja með hinu at-
kvæði sinu milli listanna.
Þingsætum i hverju fylki er.
skipt milli flokka hlutfallslega
eftir atkvæðamagni þeirra i
listakosningunni. Siðan er fjöldi
þingmanna, sem hver flokkur
hefur fengið i einmenningskjör-
dæmunum, dreginn frá heildar-
tölu flokksins, én þau þingsæti,
sem flokkurinn á þá eftir, eru
skipuð mönnum af fylkis-
listunum. Sami frambjóðandi er
venjulega bæði i kjöri i ein-
menningskjördæmi og á fylkis-
lista flokks.
Tilraunakjördæmið
okkar
Þegar rætt er um kosninga-
kerfi, er oft nauðsynlegt að setja
upp imynduð kjördæmi og láta
fram fara imyndaðar
kosningar, sem gerðar eru upp
eftir hinum ýmsu kerfum — og
getur þetta verið hin skemmti-
legasta og lærdómsrikasta
þraut. Við skulum nú reyna
þetta.
Við búum til kerfi fyrir tsland,
þar sem persónuleg kosning og
hlutfallskosning eru sam-
einaðar. Til þess verðum við að
láta hvern kjósanda hafa tvö
atkvæði, og hafa þeir vonandi
ekkert á móti þvi.
Kjörseðillinn er tviþættur (sjá
mynd), og eru flokkarnir taldir
upp með listabókstöfum á efri
reitnum. Þar eiga kjósendur að
setja annað atkvæði sitt og velja
með þvi þann flokk, sem þeir
vilja styðja. t Tilrauna-
kjördæmi okkar er málið gert
einfaldara en þaðer i raun hér á
landi með þvi að hafa þingmenn
aðeins þrjá og flokka aðeins
þrjá, en kerfið er eins, þótt fleiri
væru.
1 Tilraunakjördæminu hafa
þrir flokkar boðið fram lista
(það gætu eins verið óflokks-
bundnir listar), og nefnast þeir
Errflokkur með listabókstafinn
R, Essflokkur með S og Té-
flokkur með T.
1 neðri og stærri reitinn eru
perntuð nöfn einstakra fram-
bjóðenda i kjördæminu. Kjós-
andinn má skipta atkvæði sinu i
eins marga krossa og kjósa á
menn, i þessu atviki þrjá. Hann
krossar við þá þrjá menn, sem
hann ætlar að styðja, og mega
þeirvera á mismunandi listum,
ef kjósandinn vill. Hann verður
aðeins að krossa skýrt við þrjá
frambjóðendur, hvorki fleiri né
færri.
Hér kemur að einu vanda-
máli, þvi að hægt er að raða
nöfnum frambjóðenda upp á
þrennan hátt a.m.k. Það er hægt
að skrá hvern framboðslista
með nöfnum frambjóðenda i
þeirri röð, sem viðkomandi
flokkur ákveður. Þetta köllum
við raðaðan flokkslista Einnig
er hægt að prenta flokkslistana
«með nöfnum i stafrófsröð, og
þurfa flokkarnir þá ekki að hafa
fyrir að raða, aðeins velja tvö-
falt fleiri nöfn en kjósa á. 1
þriðja lagi er hægt að taka öll
nöfn á öllum framboðslistum i
kjördæminu og raða þeim i eina
stafrófsröð. Þar væri gengið
lengst i að gera kosninguna
persónulega og slita einstak-
linga frá flokkunum.
t þessum kosningum veljum
við fyrsta kostinn, þvi að lik-
legast verður að telja, að
samkomulag gæti náðst um
hann hér á landi. Það er raðaðir
flokkslistar.
Úrslit kosninganna
Fyrst er talið, hve mörg
atkvæði flokkarnir hafa fengið i
efri reit. Siðan er reiknað út
eftir þeim tölum með d’Honts
aðferð, sem hér á landi er notuð
við hlutbundnar kosningar, hve
mörg þingsæti hver flokkur á að
fá.
Úrslitin hjá okkur verða
þessi:
R-listi ........... 5700 atkvæði
S-listi............ 2100átkvæði
T-listi............ 4200 atkvæði
Við deilum i atkvæða tölurnar
með 1, 2 og 3 og veljum þrjár
hæstu tölur. R-listi fær fyrsta
þingmann, T-listi annan, en
annar maður á R-lista hefur
fleiri atkvæði (2850) heldur en S-
listi og hlýtur þvi R-listi tvo
þingmenn en S engan.
Þá er talið, hve mörg atkvæði
hver einstaklingur á öllum list-
unum fær. Úrslitin verða þessi:
R-listi Errflokks:
Asgeir Arnason, 5100 atkv.
Kristján Jónsson 4850 atkv.
Elin Einarsdóttir, 6500 atkv.
Leifur Eiriksson, 600 atkv.
Sigriður Ólafsd. 350 atkv.
Jón Jónsson 500 atkv.
S-Iisti Essflokks:
Ottó Erlingsson 2550 atkv.
Armann Ólafsson 2050 atkv.
Karl Karlsson 1700 atkv.
Erla Pétursd. 300 atkv.
Guðrún Arnadóttir 200 atkv.
Magnús Þórðarson, 150 atkv.
T-listi Téflokks:
Einar Einarsson 5300 atkv.
Anna Björnsd. 3800 atkv.
Davið Stefánsson 1400 atkv.
Kjartan Einarsson 350 atkv.
Ellsabet Guðmundsd. 200 atkv.
Margrét Árnadóttir 100 atkv.
Listakosningin hefur sagt til
um, hve mörg þingsæti flokk-
arnir fá, R-listi tvö, T-listi eitt
og S-listi ekkert. Úrslit persónu-
kosningarinnar segja nú til um,
hvaða einstaklingar i hverjum
flokki fá þessi sæti.
Litum á R-lista. Efsti maður
Asgeir Árnason, hefur ekki
hlotið flest atkvæði, heldur
konan i þriðja sæti listans
með 6500. Hún virðist njóta mik-
illa vinsælda, umfram það sem
flokkur hennar viðurkenndi.
Elin Einarsdóttir hlýtur þvi
fyrsta þingsæti kjördæmisins.
Annað sætið hlýtur T-listi, og
þar er efsti maður, Einar
Einarsson, með flest atkvæði og
hlýtur sætið. Þriðja þingsætið
hlýtur aftur R-iisti, og hefur
efsti maður listans, Asgeir
Arnason, næst flest atkvæði og
hlýtur þetta sæti.
Á sama hátt finnum við jafn
marga varamenn fyrir þessa
nýkjörnu þingmenn. Þegar
uppbótaþingsætum hefur verið
skipt mllli flokka eftir núgild-
andi reglum, er farið eftir
persónulegum atkvæðum fram-
bjóðenda, þegar ákveðið er,
hverjir skuli hljóta sæti hvers
flokks, en ekki eftir listafylgi
flokksins i kjördæmum, eða
röðun flokka á listana.
Kostir og gallar
Þetta væri óneitnalega spenn-
andi, persónuleg kosning, enda
þótt listakjörið skipti á milli
flokka og ráði heildarlinunni. Sú
stefna, sem hefur mest fylgi i
listakosningunum, nýtur þess
við stjórnarmyndun.
Gallar á þessu kjöri eru
ýmsir. Kosningabaráttan
mundi verða allt öðru visi en
áður, þvi að fyrir utan baráttu
flokkanna mundi koma hörð
barátta einstaklinga um að
vekja á sér athygli og vinna
fylgi. Það gæti spillt vináttu og
samstarfi innan flokka, sem
siðar eiga að vinna saman i
stjórn eða stjórnarandstöðu á
þingi.
Þá hefði getað komið fyrir, að
maður á S-lista hefði verið
persónulega svo vinsæll að fá
flest atkvæði einstaklinga, en
hann mundi þó ekki hljóta þing-
sæti, af þvi að flokkur hans
hafði ekki nægilegt fylgi i kjör-
dæminu. Þessi frambjóðandi
mundi þó án efa hafa mikla
möguleika á að verða uppbótar-
þingmaður.
Alþýðublaðið veit ekki til
þess, að hér á landi hafi veriö
lýst kerfi eins og þessu til að
sameina persónulega kosningu
og hlutfallskosningu flokka.
Þetta er þá komið á framfæri til
umræðu, en Alþýðuflokkurinn er
auðvitað óbundinn þessari hug-
mynd, þótt hún birtist hér til
athugunar fyrir kjósendur.
Kjörseðill
Setjið X við einn flokk
R Errflokkur
S Essflokkur
T Téflokkur
Setjið X við nöfn ÞRIGGJA frambjóðenda, er þér kjósið.
, Errflokkur Essflokkur Téflokkur
Ásgeir Arnason Ottó Erlingsson Einar Einarsson
Kristján Jónsson Ármann ólafsson Anna Björnsdóttir
Elln Einarsdóttir Karl Karlsson Daviö Stefánsson
Leifur Eiriksson Erla Pétursdóttir Kjartan Einarsson
Sigriður ólafsdóttir Guðrún Arnadóttir Elisabet Guðmundsdóttir
Jón Jónsson Magnús Þórðarson Margrét Asgeirsdóttir