Alþýðublaðið - 19.05.1976, Blaðsíða 5

ÚTLOND 5
------\
blaXfö*' AAiðvikudagur 19. mai 1976

Merkar rannsóknir á iöklum Grænlands
Nú eru hafnar mjög
merkar rannsóknir á
jöklum Grænlands.
Það hefur komið á dag-
inn að í þeim finnast ryk-
lög, og eftir því sem vís-
indamenn hafa komizt
næst eru elstu lögin um
það bil 12.000 ára gömul.
Þarna er um að ræða
venjulegar rykagnir, sem
hafa borizt með loft-
straumum, einkum frá
Norður-Ameríku að því er
talið er, en þaðan blása
kaldir vindar yfir Græn-
land á hverju vori.
Rykið myndar siðan þykkt lag
á isnum og af lögunum er hægt
að sjá aldur jöklanna, svipað og
aldur trjáa af árhringunum.
Ryklögin geyma ýmsar
merkilegar upplýsingar
Undanfarið hefur verið unnið
við boranir á jökulsvæðum
Grænlands og hafa þær gert
mögulegt að nálgast ýmsar
mikilsverðar upplýsingar, ekki
aðeins um aldur jöklanna, held-
ur einnig um loftslag á Græn-
landi og i nærliggjandi löndum
siðustu áratugina a.m.k.
t ryklögunum er mismunandi
mikið magn af súrefni, eða ild-
issambandi þvi sem kallað er 0
18.
Það er jafnframt meira magn
af O 18 i þeim is sem myndast
hefur á hlýrri timabilum, heldur
I rörum af þessari gerð eru geymdir i sérstökum
kæliskápum „ispinnar" — borkjarnar úr Græn-
landsjökli.
en þeim sem hefur orðið til á
kuldaskeiðum.
Þarna virðist vera hægt að
finna samhengi milli veðurfars
og innihalds O 18 i ryklögum,
þvi loftið er mettaðra ryki, þeg-
ar kalt er i veðri, heldur en þeg-
ar hlýna tekur og þau lög sem
eru hvað þykkust i Grænlands-
isnum, urðu til þegar kuldaskeið
gengu yfir Norður-Ameriku.
Breytingar á
loftslagi
Með áðurnefndum borunum
hefur komiö i ljós, að á siðustu
isöld, fyrir u.þ.b. 10.000 árum
var andrúmsloftið mjög ryk-
mettað sennilega meira, en orð-
ið hefur nokkru sinni siðar.
Þá er hægt að timasetja isöld-
ina, með þvi að rannsaka bæði
magn O 18 og ryklögin i isnum.
Nú er það helzta viðfangsefni
visindamanna að komast að þvi
af hverju þessar miklu breyt-
ingar á loftslagi stafa, en á þvi
hefur ekki fundizt nein viðun-
andi skýring fram til þessa
tima.
AÐ LESA
JARÐSÖGU
í RYKLÖGUM
JÖKULSINS
DJÚPFRYSTAR
SÖGUHEIMILDIR
Það má segja að grænlenzku
jöklarnir hafi að geyma ,,djúp-
frystar” söguheimildir i rikum
mæli.
Rétt undir yfirborði issins
finnast lög, sem eru einnar til
tveggja milljón ára gömul, en
yfirleitt eru isalögin nokkur
hundruð þúsund ára gömul.
Þessi aldursmunur stafar af
þvl að isbreiðan er á stöðugri
hreyfingu og þrýstist til allra
hliða þar til mestur hluti hennar
endar i fjörðum Grænlands.
Nú á timum er álitið að Græn-
land hafi áður fyrr verið án
jökla og hálendið hafi verið flatt
klettabelti.
En þegar kóina tók i veðri,
náði sumarsólin ekki að bræða
þann snjó sem fallið hafði yfir
veturinn og þar mcð var mynd-
un jöklanna hafin. Snjórinn sem
féll næsta vetur, þjappaði isnum
frá fyrra ári saman og svona
gekk þetta koll af kolli.
Vegna hins mikla þunga jökl-
anna, hefur miðlendi Grænlands
sigið talsvert, svo að nú er það
farið að nálgast hæð sjávar-
máls.
Hvað hafa jöklarnir
að geyma?
Það er einkum við jökulrönd-
ina, sem jarðsigið hefur oröiö
livað minnst og boranir sem þar
hafa verið gerðar, hafa leitt i
Ijós hina furðulegustu hluti.
Til dæmis hefur komið i ljós,
að i upphafi vikingaaldar var
loftslagið á Grænlandi svipað
þvi sem er i dag.
Séu 25 efstu metrar issins
rannsakaðir, má sjá ummerki
fyrstu tilrauna Bandarikja-
manna og Rússa með kjarn-
orkuvopn.
A 1.3 metra dýpi fannst mikil
geislavirkni i isnum og er hún
talin stafa af tilraunasprenging-
um þeim, sem Rússar gerðu á
árunum 1961—1962.
V