Alþýðublaðið - 22.07.1976, Blaðsíða 5

Alþýðublaðið - 22.07.1976, Blaðsíða 5
sasr Fimm+udagur 22. júlí 1976. OTLOND 5 Núverandi ástand Undanfarið hefur brýnustu þörfum hungraðra og van- nærðra verið mætt, að svo miklu leyti sem unnt er, aðallega með þvi áð miðla af umframbirgðum Canada, Nýja Sjálands, Astra- liu, Argentinu og Bandarikj- anna. Sýnt er, að þetta geta ekki verið annað en bráðabirgðaráð- stafanir, sem hljóta að veröa alls ófullnægjandi innan tiðar með hliðsjón af hinni geysiöru mannfjölgun. Þvi eru vitanlega takmörk sett, hve mikið jafnvel háþróuð ræktunarlönd geta af mörkum látið. Við það bætist svo, að ann- ar vandi er á höndum, s.s. fjár- hagsmál og flutningaörðugleik- ar. Hvað er þá helzt til ráða? Matvæla- og landbúnaðar- stofnun Sameinuðu þjóðanna (FAO), sem þessi vandi mæðir mest á, hefur lagt á það rika á- herzlu, að aflögufærar þjóðir safni sem mestum birgðum, til þess að unnt sé að gripa til þeirra af skyndingu, ef bráða 6g óvænta hættu ber að höndum. í annan stað vill FAO beita sér fyrir þvi, að þegar verði haf- izt handa um rannsóknir á möguleikum til fæðuöflunar og dreifingar matvæla á lands- svæðum, sem nú eru ekki hag- nýtt um viða veröld. Að sjálfsögðu beinist athyglin fyrst og fremst að löndum þar sem neyðin er mest. En það raskar ekki þvi, að nauðsyn er á, að hef jast handa um langtima áætlanir nú þegar. 1 bili þarf að leggja áherzlu á að hagnýta alla tækni, til þess að auka frjósemi miður ræktaðra landssvæða. Sannleikurinn er sá, að mögu- leikarnir eru langtum meiri, en almennt er viðurkennt, þó einn- ig beri að taka með i dæmið, að full þörf er á, að hamla einnig gegn of örri mannfjölgun. Hér á eftir verður bent á nokkur mest aðkallandi verk- efni, sem verður að snúast við á skipulagðan hátt. Ræktun nýrra iandssvæða Talið er, að einungis helming- ur ræktanlegs lands i heiminum sé nú hagnýtt, eða um það bil 1560 milljón hektarar. Jarðræktarfræðingar FAO lita svo á, að þessi svæði séu efst á blaði: 1. Amazon svæðið i norðaust- ur Brasiliu. 2. Savannalöndin i Columbiu, Venezuela, Equador og Brazi- liu. 3. Breið skák i Mið-Afriku, eða um 680 milljónir hektara, þar sem hin illræmda tse-tse fluga ræður rikjum. 4. Stór svæði i Malaysiu, Thai- landi, Burma og Indonesiu (þar beinist athyglin mest að Borneo og Súmotru), auk hins frjósama Mekong svæðis i Suðaustur Asiu. Varla er um að ræða neitt, sem heitir, af ósnertu landi tveggja mannflestu þjóða ver- aldar, Kinverja og Indverja. í Bandarikjunum eru nú ekki lengur hömlur á aukinni ræktun korns og eins og stendur er verið að leggja um 160 milljónir hekt- ara þar undir plóginn. Bezt er að gera sér ljóst, að ræktun nýrra landa er engan- veginn auðvelt verk, sizt i van- þróuðum löndum. Leggja verð- ur vegi, skipuleggja áveitur, reisa geymsluhús, og koma á dreifingarkerfi, sem þjóni hags- munum ibúanna eftir nýtizku- hagkvæmni. Nauðsynlegt er að hafa það i huga, að hér er ekki unnt að vinna eftir neinni einni „for- múlu”, þvi hér er um að ræða svo margbreytilegar þarfir. En frumþarfirnar eru viðast aukið vatn, tilbúinn áburður og skor- dýraeyðing. An þessara atriða er vist ekki að vænta fullra af- kasta. Þá er ekki siður vert að hafa glöggar gætur á þvi, að eyða ekki ræktanlegu landi undir mannvirki. Talið er að Bandarikjamenn sói nú árlega um 240 þús. hekt- urum undir vegi, verzlunarmið- Við höfum þegar á okkar valdi næga sem hrollvekjuspámenn um hungur- þekkingu og möguleika til að afstýra dauða, hafa nú hæst um, segir Time hungurdauða i heimsbyggðinni, ef Magazine, um leið og bent er á hvernig hvorki vantar vilja eða samvinnu, til hefjast þurfi handa og fylgja málinu eft- þess að hagnýta ræktanlegt land og ir til sigurs. skipuleggja fæðuöflun, gagnstætt þvi, HVERNIG A AÐ METTA HUNGRAÐ MANNKYN? stöðvar og ibúðarhúsnæði, af landi, sem i senn er ræktanlegt eða jafnvel frjósamt! Aukin áburðarnotkun Talið er, að hver smálest af tilbúnum áburði á akra gefi i aðra hönd 10 smálesta upp- skeruaukningu. Samt skortir hann sárlega, jafnvel meðal háþróaðra þjóða, og hefur verið áætlað, að þeim skorti verði ekki mætt á skemmri tima en fimm árum þar. Hér við bætist svo, að verð- ið á áburðinum er langtum of hátt, til þess að fátækar þjóðir geti keypt hann að neinu ráði. Gripa verður til þess, að auka áburðarframleiðsluna stórlega og koma á fót einskonar á- burðarbanka með nægilegum fjölda útibúa. Bæði FAO og Bandarikjamenn eru sammála um, að það ætti að vera hlutverk háþróaðra iðnrikja og oliurikj- anna, að standa undir kostnaði af þessu. Fátækari rikin ættu svo að geta fengið þessa lifs- nauðsynlegu vöru á hagstæðu verði og greiðsluskilmálum. Aætlað er, að til þess að mæta aukinni þörf fyrir tilbúinn áburð þurfi að auka framleiðsluna um 300% til næstu aldamóta, en heimsframleiðslan er nú talin um 80 milljón tonn á ári. Vitanlega væri hagkvæmast, að reisa áburðarverksmiðjur i tilheyrandi þróunarlöndum. En bæði er, aö þær eru mjög dýrar og krefjast verulegrar tækni- þekkingar, svo vinnsla fari vel úr hendi. Vatnsþörfin Skortur á vatni er viðtækt vandamál. FAO áætlar, að aukning veituvatns til ræktunar þurfi að vera 240% við aldarlok- in. Nú þegar hafa verið fullgerð- ar áveitur þar sem auöveldast er, og unnið er að þvi, að vatns- notkunin verði sem hagkvæm- ust. Sé tekið dæmi, fást drjúgum fleiri hitaeiningar úr hveiti en risgrjónum miðað við sömu notkun vatns, og framleiðsla 1 kg af nautakjöti er 2500% vatns- frekari en 1 kg af brauði! Geymsla og dreifing matvæla Fullvist er talið, að minnst einn fjóröi (25%) af matvælum mannkynsins fari til spillis á leiðinni milli framleiðslustaðar og matborðs. Þróunarlöndin eru sérlega illa búin yfirleitt, til þess að geyma matvæli og dreifa þeim. Þar kemur til eink- um alvarlegur skortur geymsluhúsa, svo bæði rottur og allskyns skordýr eiga greiðan aðgang að birgðunum. Væri fé fyrir hendi, til þess að kippa þessu i lag, sparaðist stórfé og umfram allt yrði matvælaforð- inn drýgri, sem þvi nemur, sem til spillis fer. Ræktun nýrra fæðujurta Talið er, að til séu um 80 þús- und tegundir ætijurta, en aðeins 50 tegundir eru ræktaðar i stór- um stil. Visindamenn vinna baki brotnu að þvi að rækta ný afbrigði, sem bæði gætu aukið á uppskerumagn og eru nær- ingarrikari en eldri afbrigði. Þetta hefur tekizt með hveiti, ris og mais, og hefur fengizt 66% proteinaukning þar sem bezt lætur. Bandariskir visindamenn rannsaka margskonar mögu- leika á að rækta tegundir, sem þolnari séu við mismunandi loftslag og jaröveg en venjulegt er i kornræktarlöndum. Þannig hefur tekizt að framleiða einkar harðgerar tegundir af hirsi, byggi og höfrum, sem einnig eru blaðrikari en áður og nýta betur sólarljósið. Þetta er ekkert á- hlaupaverk og kostar ærið fé og fyrirhöfn, en állt um það láta visindamennirnir ekki deigan siga. Rannsóknarstofnanir i þróunarlöndunum Fyrir um það bil hálfri öld þótti sæmilegur'afrakstur korns um 980 kg af hektara. Nú er af- rakstur af hektara i vel ræktuð- um kornyrkjulöndum talinn vera 1850 kg. En i þróunarlöndunum er hann aðeins tæp 1200 kg, þótt allar aðstæður um jarðveg og loftslag séu engu lakari viða, en þar sem ræktunarvisindin hafa verið tekin i þjónustu framleið- enda. Menn eru sammála um, að þetta bil þurfi að brúa, og það verði ekki gert á annan auðveld- ari hátt, en að koma á fót vis- indalegum rannsóknarstöðvum. Slikar stöðvar yrðu að hafa yfirsókn um flest þau atriði, sem gaumgæfa þarf. Þar kemur margt til greina. Skaölegum skordýrum þarf að eyða, koma i veg fyrir útbreiðslu plöntusjúk- dóma, leggja áherzlu á ræktun þeirra tegunda.sem þrifast bezt við rikjandi aðstæður o.s.frv. Ræktun soyabauna er talin verulega hagstæð i hitabeltinu og soyabaunin er ákaflega nær- ingarrik. Sáðskipti eru m jög fátið i þró- unarlöndunum og þar mætti auka afrakstur stórlega, með þvi, að kenna bændum að sá ris- grjónum fyrir regntimann og svo hveiti fyrir þurrkatimann. En til þessa alls skortir fé og lærða jarðræktarmenn, auk annars. Margir renna hýru auga til möguleikanna á proteinöflun úr skauti sjávarins. lbúar strand- héraða gætu haft það á sinni könnu, en það má ekki skyggja á hagnýtingu ræktunarmögu- leika á landi. Sú firra hefur lengi verið við lýði, að auðæfi sjávar séu ótæm- andi, en menn hafa orðið að lesa upp og læra betur i þvi efni. Samt má ekki gleyma þvi, að skynsamleg hagnýting sjávar- afla er nauðsyn, og vissulega eru ræktunarmöguleikar þar enn litt kannaðir. Aðgengileg náttúrugæði jarð- ar eru eins og nú standa sakir nægileg til þess að brauðfæða mannkynið næstu 30 árin, án verulegrar viðbótar frá þvi, sem nú er, væri þeim réttilega skipt. Framtiðarverkefni t raun og veru eru visindaleg- ir og tæknilegir möguleikar fyr- ir hendi nú, til þess að brauð- fæða margfalt fleiri en nú byggja jörðina. En til þess þyrftu hinar auðugu þjóðir heimsins að fórna talsverðu af ofgnótt sinni, til aðstoðar þeim fátæku. Þetta kostar raunar enga smápeninga, en hvað um það. FAO áætlar, að árlegur kostn- aður við áveitur á 23 milljónir hektara, sem væri 25% aukning áveitulands nú, næmi 3500 millj. dollara næstu 11 árin. önnur æskileg aðstoð við ræktun þróunarlandanna, að dómi FAO myndi nema 5000 millj. dollara, þar er þó undan- skilinn kostnaður við nægilegan tilbúinn áburð, sem væri næstu fjögur árin 8000 millj. dollara. __ ... itwfSpg en yrði þar eftir um 12000 mill- jónir. Langsamlega fjárfrekast yröi að nema ný ræktunarlönd með þeim kostnaði, sem undirbún- ingur þeirra hefði i för með sér. Lausleg áætlun bendir til að 10% aukning, eða um 160 millj. hektara, myndi kosta frá 400 þús. millj. til einnar billjónar dollara. Taka yrði með i reikninginn orkuþörfina, sem hlyti að marg- faldast, auk allrar visindastarf- semi, sem kostar of fjár. Hætt er við, að lækka tæki fjárfúlgur iðnrikjanna og oliu- rikjanna i bönkum, ef að þessu ráði yrði horfið — og þó. Eðlilegra væri að klipa af hin- um æsilega kostnaði við her og vopnakaup, sem stórveldin virðast horfa furðu litið i. Laus- lega reiknað myndi þessi kostn- aöur nægja, til þess að koma of- antöldu i framkvæmd og meira en það. En sennilega verður bið á, að hernaðarveldin fallist á al- gera afvopnun. Og jafnvel þó svo óliklega færi, er trúlegt, að stjórnmálamenn kæmu þá auga á þarfir til að bæta úr ýmsu heimafyrir, þó þær séu afræktar nú vegna vopnakaupa! 1 annan stað verður að fara með fullri gætni að gjörbreyt- ingu móður náttúru. Menn hafa rekið sig hastarlega á, að breyt- ingar á lifriki, geta dregið al- varlegan dilk eftir sér. Þannig hefur nauðsynleg á- burðarnotkun, getað gjörbreytt lifriki vatna, sem hluti áburðar- ins hefur siast i, og eyðing skóga haft örlagarik áhrif á bæði úr- komumagn og geymslu vatns i jarðveginum. Þessa hefur viða séð stað, s.s. i Indlandi, Pakist- an og Bangladesh, þar sem ak- uryrkjumenn felldu skógana við rætur Himalayafjallanna, til þess að stækka akurlöndin. Sama saga hefur gerzt i Mexi- có, Guatemala og Braziliu, þó i smærri stil sé. En þrátt fyrir það, að gert væri ráð fyrir hagnýtingu allra möguleika, bæði fjár og tækni. og þó gera megi ráð fyrir, að nýjungar á tæknisviðinu. sem enn eru ófundnar hjálpi til. er vissulega öllu takmörk sett. Flestum sérfræðingum kemur saman um. að til þurfi að koma skipulag á fólksfjölgun. og það fyrr en siðar, til þess að afstýrt verði hungurdauða og hóflausri offjölgun mannkyns á næstu öldum.

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.