Alþýðublaðið - 18.08.1976, Blaðsíða 6

6 ÚTLÖND
Miðvikudagur 18. ágúst 1976 SS?
Sveltandi heimur
Rannsóknir Bandarikja-
manna ættu aö beinast aö jórt-
urdýrum, og þá sérstaklega
naugripum.sem sjá okkur fyrir
um þaö bil helft kjöts og mjólk-
ur, og skipta bæöi Bandarikin og
þróunarlöndin meginmáli. Jórt-
urdýr eru ekki aöeins eina leiöin
til aö gjörnýta bithaga, heldur
geta þau og til skamms tima
breytt jurtaiirgangi frá upp-
skeru til afuröa. Ef litiö er á
málin meö framvindu þeirra i
huga, væri ef til vill unnt aö
nota jórturdýr til aö breyta
sorpi borganna i nærandi fæöu.
Frumskilyröi nýjustu rann-
sókna er,oghlýturaöveröa, bót
og stjórn bithaga um heim all-
an. Flestir haganna eru i órækt
og fæða heldur fáa gripi á fer-
milu, en R&D gæti bætt þar um,
bæöi hvaö snertir magn, gæöi,
aölögunarhæfileika gripanna og
mótstöðuafl gegn meindýrum.
Aukin og betri gæzla hefur það
i för meö sér, að jarövegurinn
er bættur og komiö i veg fyrir
hungursneyö og oröiö til þess aö
bæta almenn lifskjör eins og á
Sahel-svæöinu i Afriku.
Mikill hluti bithaga er ónot-
hæfur vegna sjúkdóma kvikfén-
aöar sem menn geta smitast af.
Bólusetning og hömlur á smit-
um hafa reynst áhrifarik i hita-
beltinu, en þó er unnt aö benda á
þörf rannsóknar smitandi sjúk-
dóma, sem alltbendir til aö séu
aömyndast. Þaö er heppilegt aö
nota Bandarikin sem rannsókn-
arstöð þar.
Hingaötil hafa Bandarikin lit-
iö á sjúkdóma i hitabeltiskvik-
fénaöi sem ógn, sem voföi yfir
og gæti eitraö húsdýr okkar og
matvæli. Við gerum okkar ýtr-
asta til aö koma i veg fyrir, aö
sjúk dýr eöa jurtir berist til okk-
ar, en þetta veröur sífellt
óheppilegra i framkvæmd. Þaö
kemur i veg fyrir, aö flutt sé inn
blóövatn dýra og nýjar tegundir
kynntar, eins og gæti oröiö um
nautgripi, sauðfé og svin, sem
allir vita aö sýna yfirburöi
erföafræöilega séö. Þetta er
einnig dýrt. Heppilegra bæöi
peningalega séö og i fram-
kvæmd, hlýtur aö vera aöstoö
viö þróunarlöndin um útrým-
ingu sjúkdóma eftir þvi, sem
unnt er. Bandarikin njóta góös
bæöi hvað snertir útgjöld og
uppskerukostnaö. Slfkt eykur
matarbirgöir þróunarlandanna,
tekjur þeirra og verzlun viö
Bandarikin.
Aöalástæöan fyrir uppeldis-
kostn. kvikfjár og afuröa þess,
er liffræðilegs eölis, þvi aö af-
kvæmin eru yfirleitt aöeins eitt
árlega, auk þess sem æviskeiöiö
er skammt sums staöar. Sé gert
ráö fyrir einu afkvæmi árlega
veröa menn aö reikna afrakst-
urinná þvi sem fæst af þvi. Hins
vegar eru rannsóknir á þessu
sviöi þaö vel á veg komnar, aö
ástæöa er til bjartsýni eins og
BARR skýrslur sýna. Sllkar
rannsóknir hafa veriö geröar
um gjörvallan heim, en yfirleitt
hafa þær verið ef staöbundnar
til aö áhrifanna gætti, þó aö nú
vonist menn til, aö þeir sjái
árangur sem erfiði.
Aukið eggjahvitugildi
korns.
Kornjurtir sjá mannkyninu
fyrir hitaeiningum og eru aöal-
auölind þess, hvaö eggjahvitu-
efni snertir, sérlega i þróunar-
löndunum. Fjórar korntegundir
— hrisgrjón, hveiti, korn og
sorghum (sæt hitabeltisjurt) —
spanna rúmlega 2/5 alls eggja-
hvituefnis, sem neytt er i þróun-
arlöndunum, og á stórum lands-
svæöum rúmlega helmings.
Tekjulægstu stéttirnar eru mest
háöar korninu.
Menn fullnýta ekki eggja-
hvituefni korns, þvi aö aminó-
sýrur þess hæfa ekki meltingu
þeirra aö öllu ieyti. Sllks gætir
mest, ef um „sorghum” er aö
ræða, þvi aö þar þarf aö snæöa
helmingi meira magn til aö fá
samsvarandi eggjahvitue&ii og
úr kjöti.
Fyrir fátækan almenning i
þróunarlöndunum er „sorg-
hum” (hitabeltisjurt, sem er
mjög sæt og sykurmenguö) aö-
aleggjahvituuppsprettan. 1 Suð
ur-Ameriku og Afriku, auk
vissra hluta Afriku, byggist lif
manna á komjurtum. Fátækl-
ingar rækta og boröa korn. Um
gjörvallan heiminn sjáum viö,
aö fátækustu mennirnir fá litiö
af eggjahvituefnum og hitaein-
ingum.
FAO-skýrslur gera ráö fyrir
þvi aö um hálf önnur billjón
manna þjáist af skorti á hitaein-
ingum og eggjahvitu. Þar sem
meiri hluti þeirra lifir á korn-
meti, hlýtur rétta leiöin til aö
bæta úr slikum skorti, aö vera
sú aö auka eggjahvitumagn
kornsins, en allar rannsóknir i
þá átt, benda til.aö þaö sé unnt.
Framþróun nútima-
tækni.
Framþróun visindakannana
næsta áratugs hlýtur aö byggj-
ast á þekkingu okkar nú.
Rannsóknir Bandarikja-
manna og tæknimenntun þeirra
spanna tiltölulega mikinn hluta
samsvarandi þróunar og rann-
sókna erlendis. Mikill f jöldi niö-
urstaöna sannar, aö stefna
Bandarikjanna er rétt, og þvier
ástæöa til aö ætla, aö „tviþætt-
ar” rannsóknir eigi rétt á sér.
Möguleikar aukinnar uppskeru
þróunarlandanna sjást m.a. á
þeim tækifærum, sem I boöi eru,
aukinni uppskeru (nær 100%)
bæði I iönþróuöum löndum og
þróunarlöndum, auknum af-
rakstri á landi, sem skammt
var á veg komið meö tilliti til
ræktunar um 1950, og viötækra
breytinga á uppskeru þróunar-
SIÐASTI HLUTI SKÝRSLUNNAR
Framtíðin: Frekari
rannsóknir og leit-
að nýrra leiða
landanna. Þó er rétt aö beina at-
hyglinni aö eftirfarandi verk-
sviöum :
Venjulegum landbúnaöi meö
aukna uppskeru og bætta vixl-
raditun i huga, en athyglinni sé
haldiö við aöaleggjahvitujurtir
heims, s.s. hveiti, korn, hris-
grjón, sorghum, rúg, soyabaun-
ir, kartöflur, jaröhnetur, þurrk-
aðar baunir, o.fl.
, Bætt áveita og regnvatn not-
aö til hins ýtrasta eftir aöstæö-
um, mýrar þurrkaöar upp og
hólar sléttaöirtil þess, aö tryggt
veröi, aö eigi sé aöeins um notk-
un vatns i áveitum aö ræöa á
þurrlendi, heldur veröi þaö
hreinsaö og notaö aftur og aftur.
Séð verði um jarövegsgrein-
ingu og rannsóknir þess efnis -
fyllilega nýttar i samráöi viö al-
þjóöastofnanir, auk þess sem
beitt veröi til fullnustu nýjustu
tækni, s.s. fjarskynjun og tölvu-
úrvinnslu, en til þess hafa fjár-
framlög þróunarlandanna helst
runniö.
Búum þar, sem litiö þarf aö
kosta til ræktunar.
Safni og mati erföaeiginleika
jurta til aö bæta ræktun þeirra i
samráöi viö bandariskar stofn-
anir og CGIAR.
Þaö skiptir litlu máli, hvaö viö
gerum þaö, sem eftir liöur ald-
árinnar, til aö bæta næringar-
gildi uppskerunnar, fæöuskort-
ur mun samt seg ja til sin i þró-
unarlöndunum, en þar skiptist á
ónógar flutningsleiöir fæöu,
ónógir bithagar eöa akrar, auk
annars. Þar er hægt aö læra af
reynslu R&D I Bandarikjunum
og aölagast henni á eftirfarandi
hátt.:
Meö þvi aö setja bætiefni i
fæðu þá, sem neytt er I þróunar-
löndum , sérstaklega A-bæti-
efni, járn, joöeftii og aminósýr-
ur, ef þörf krefur, auk annarra
efna sem byggö eru á jurta-
eggjahvitu.
Lægri tæknikostnaöur viö
aukið næringargildi fæöu I þró-
unarlöndunum meö tilliti til
þeirrar nauösynar aö hafa hana
fjölbreyttari.
Bættur skilningur á skorti
þeim, sem er á eggjahvituefn-
um og hitaeiningum sérstak-
lega, þegar börn, barnshafandi
konur og konur meö barn á
brjósti eiga i hlut, og aukin af-
skipti stjómvalda i þvi tilliti.
Alþjóöleg samvinna hefur
þegar reynst áhrifarik, og
Bandarikjamenn hafa skipað
sinn sess þar, þvi ber aö auka
framlag Bandarikjanna á þessu
sviði, þvi aö almenn þekking
hlýtur aö draga úr hungursneyö
heimsins og næringarskorti
næstu áratugina.
Frekari rannsóknir.
Hér hefur ekki veriö rætt um
frekari fæöuöflun, en hennar er
unnt aö afla á margvislega
vegu, bæöi hvað snertir magn
og gæöi. Sumar leiöir gætu
reynst happadrjúgar og þvi er
rétt aö kanna þær betur, svo
sem:
Alls konar tæknileiöir viö
meðferö fæöu og flutninga á
henni frá framleiöanda til neyt-
anda, til aö lækka flutnings-
kostnaö og geymslukostnaö,
enda heföi ný geymsluaöferö
fyrir fæöu I hitabeltinu gifurleg
áhrif.
Fiskirækt og veiöar viö
strendur.
þjóðhagfræöi og tengsl henn-
ar viö tæknimenntun yfirleitt
veröi aukin og útfærö alþjóö-
lega, ef til vill meö tilliti til hlut-
verks Bandarikjamanna.
j^ý stefna veröi tekin upp
bæöi heima fyrir og alþjóðlega i
matvælamálum.
Aöferöafræöingar geri
skýrslur um leiöir til aö bæta
landbúnaö og vinnu viö hann.
Komið sé á fót stofnunum til
aö bæta framleiðslu og auka
næringargildi mats i þróunar-
löndunum, svo sem skólum til
aö kenna allt um fæðu og meö-
ferö hennar.
Orkunýting, svo sem sólar-,
vind- og vatnsorku I smáum stil
við landbúnaöarframleiðslu.
Jarövegsvernd I hitabeltinu
meö sérstöku tilliti til grasslétt-
anna, sem eru litt byggöar og
regnskóganna.
prekari rannsókna á lifkerfi
hitabeltisins meö tillití. til afl-
fræöi.
Nýjar leiöir til aö breyta
landbúnaöi I hitabeltinu meö
blendi dýr/beit og ræktun til aö
vernda jaröveginn og auka frjó-
semina, gæta næringargildis og
viöhalda jafnvægi I lifkerfi
landanna.
Litiö fjárframlag gegn auk-
inni ræktun i þróunarlöndunum.
V^öurspá fyrir bændur og
aöra, sem vinna aö matarfram-
leiöslu.
Saltvandamál, þar meö taliö
nauösyn þess aö hreinsa vatn,
sem notaö er til áveitu, og aukiö
saltþol jurta.
Núverandi jurtaafuröum
veröi breytt til neyzlu (fræ/fitu
vandamál baömullar, soya-
baunir/þránunar vandamáliö,
úrgangi breytt I fæöu eins og
meö melgresi, o.sirv.).
Vaxandi kennslu og menntun
á matvælasviöinu.
Aukin uppskera jurta, sem
vantækt hefur verið aö nýta til
manneldis, eins og sum oli'ufræ
eöa uppskeru, sem krefst mik-
illar vinnu meö vaxandi sölu til
borganna og til útflutnings fyrir
augum (valiö grænmeti og
ávextir).
Viö frekari rannsóknir getur
margt annaö komiö i ljós. Sér-
hópar munu aögæta óvenjuleg-
ar hugmyndir og tiltölulega
fjarlæga möguieika. Allar leiö-
ir, sem lofa góöu, veröa kannaö-
ar til hlitar.