Alþýðublaðið - 09.09.1976, Blaðsíða 6

6 VETTVANGUR
Fimmtudagur
9. september 1976.
Hvað er Elkem Spigerverket? - 3. hluti
HVAÐ A AÐ GERA VIÐ TUGI
ÞÚSUNDA LESTAAF RYKI?
I síöustu grein um Elk-
em Spigerverket var lítii-
lega minnzt á mengunar-
varnir viö járnblendi-
verksmiðjur fyrirtækis-
ins. I skýrslu frá ES
(Elkem Spigerverket)
kemur meöal annars
fram, að á næstu árum
verður varið nálega sex
milljörðum íslenzkra
króna til að koma fyrir
hreinsitækjum við fjórar
járnblendiverksmiðjur
ES í Noregi, þ.e. í Pors-
grunn, Kristiansand,
Svelgen og Salten.
Forráðamenn fyrir-
tækisins segja þó, að um-
hverf isvernd sé ekki að-
eins spurning um fjár-
muni og vilja til að gera
vel, heldur að verulegu
leyti um tæknileg vanda-
mál að ræða, sem orðið
hafi á vegi sérfræðing-
anna við hreinsun reyks
og fleira.
1 járnblendiverksmiðjunni
Fiskaa Verk hafa miklar til-
raunir verið gerðar með að
hreinsa ryk úr reyk og þar hefur
náðst einna beztur árangur. 1
viðtali við Henrik Natvig, fram-
kvæmdastjóra Fiskaa Verk
kemur fram, aö mestu vand-
ræðin eru að losna við rykið eftir
að þvi hefur verið safnað sam-
an. Tæknideild Vestur-Evrópu-
samsteypu járnblendiverk-
smiðja hefur heitið hverjum
þeim, sem leyst getur þennan
vanda, verðlaunum sem nema
10 þúsund svissneskum frönk-
um. Ymsar hugmyndir hafa
borizt. en enn hefur engin þótt
nægileg.. góð.
Það er Ijótur reykur, sem stigur upp frá járnblendiverksmiöjum, þegar ekki eru notuð hreinsitæki.
Fiskaa Verk-verksmiðjan. Þar eru hreinsitæki notuð. t byggingunni til vinstri eru hreinsitækin og þar er
reykurinn vart sjáanlegur.
leyst svipuð tæknileg vandamál
i áliðnaðinum og fleiri greinum.
En flest hafi brugðizt, þegar
byrjað var að fást við reykinn
fr'á járnblendiverksmiðjunum.
Að minnsta kosti sjö aðferðir
hafi verið reyndar, en þær hafi
allar mistekizt. Ein þeirra hafi
kostað um 230 milljónir króna.
Það var ekki fyrr en sumarið
1974 að tókst að búa til hreinsi-
tæki, sem fullnægði fyrrnefnd-
um kröfum.
Hvað skal gera við rykið?
Eftir að tekizt hafði að
hreinsa rykið úr reyknum varð
vandinn jafnvel enn meiri. Hvað
átti að gera við það gifurlega
magn, sem safnaðist i hreinsi-
tækin. Fimm möguleikar hafa
verið kannaðir. 1. Ný fram-
leiðslugrein, þar sem hægt væri
að nota rykið. 2. Nota það i efni,
sem þegar er byrjað að fram-
leiða. 3. Nota rykið i járnblendi.
4 Sökkva þvi i sæ. 5. Gr'afa það i
jörðu.
Til þessa hefur reynzt mjög
erfitt að finna framleiðslugrein-
ar, þar sem hægt er að nota ryk-
ið. Fyrir nokkrum árum kom I
ljós, að rykið gat haft bætandi
áhrif á jarðveg og það var notað
sem áburður. Þá hefur verið
reynt að nota það i malbik.
Ymsar fleiri aðferðir hafa verið
reyndar.
Um 230 fyrirtæki, rannsókn-
arstofnanir, háskólar og fleiri
hafa tekið þátt i þessum rann-
sóknum og rykið hefur verið
reynt i margskonar framleiöslu,
allt frá snyrtivörum og upp i
sement.
1 ljós hefur komið, að hægt er
að blanda rykinu i sement, það
er hægt að nota það sem áburð, i
eldfastan stein og hægt er aö
blanda þvi i jarðveg, sem er
blautur og ótryggur. En i allt
þetta fer mjög litill hluti af ryk-
inu. Það er þvi enn óleystur
vandi hvað gera skal við mestan
hluta ryksins.
Á Islandi getur þetta orðið
veruiegt vandamál, þar sem not
af rykinu hljóta að verða mjög
takmörkuð. 1 skjótu bragði virð-
ist eina lausnin vera sú, að
grafa rykið i jörðu eða sökkva
þvi i sæ. Af þessu tvennu þykir
betri kostur að grafa rykið. Það
er ekki talið hafa hættuleg áhrif
á umhverfið. Þessi tæknilegu
vandamál verða vafalaust rædd
á fundi i Osló i lok þessa mánað-
ar.
Þess má svo geta, að kostnað-
urinn við reykhreinsunina er
mikill, eða um 10 þúsund krón-
ur fyrir hverja lest, sem verk-
smiðjan framleiðir af málmi.
Natvig segir, að aðalkeppinaut-
ar ES i framleiðslu járnblendis
séu i Portúgal, Suður-Ameriku
og Austur-Evrópu. Þeir noti
ekki hreinsitæki og láti allt ryk-
ið berast út með reyknum.
Framleiðsla þeirra verði þvi
ódýrari. Verksmiðjur i Banda-
rikjunum og Sviþjóð njóti hins
vegar stuðnings hins opinbera
við smiði hreinsitækja og beri
þvi ekki eins mikinn kostnaö og
ES.
— AG
Rannsóknir i 25 ár.
Undanfarin 25 ár hafa staðið
yfir rannsóknir á þvi hvernig
hreinsa megi hiö fingerða ryk úr
reyk járnblendiverksmiðja.
Tekizt hefur að smiða hreinsi-
tæki, sem hreinsa nærfellt allt
ryk úr reyknum. Hins vegar er
sá vandi óleystur hvað gera skal
við allt það ryk, sem safnast.
Talið er, að fram til 1980 muni
i verksmiðjum ES i Noregi safn-
ast 130 þúsund lestir á ári eftir
aö hreinsitæki eru komin I verk-
smiðjurnar fjórar. Þetta eru um
það bil 400 til 600 þúsund rúm-
metrar af ryki á ári. t meðal-
stórri verksmiðju, eins og ris á á
Grundartanga, er talið aö safn-
ist um 10 þúsund lestir á ári.
Hvers vegna Fiskaa
Verk.
Henrik Natvig, framkvæmda-
stjóri, var spurður hvers vegna
tilraunir með hreinsitæki hefðu
einkum verið gerðar við Fiskaa
Verk. Hann segir, að aðal-
ástæöan til þess sé sú aö i
Kristiansand sé stöðugt vaxandi
byggö og að menn geri sér grein
fyrir því, að hreinsitækin hljóti
að vera nauðsynlegur hluti af
öllum slikum verksmiðjum.
Hann segir, að miklum fjár-
munum hafi verið varið til að
finna góð hreinsitæki, en þaö
hafi reynzt sérstaklega erfitt
vegna efnasamsetningar reyks-
ins og vegna þess, að kunnar að-
ferðir og tæki hafi brugðizt. Þá
sé ekki hægt að draga neinn lær-
dóm af þvi, sem gert hafi veriö á
þessu sviði annarsstaðar i
heiminum.
Natvig segir, að unnið hafi veriö
að rannsóknum á þremur svið-
um. 1 fyrsta lagi hafi verið
kannað hvernig rykið verði til
og hvaða efni séu i þvi. Einnig
aö rannsaka hugsanleg áhrif
þess á fólk, dýr og gróður. 1 öðru
lagi að útbúa tæki, sem geti
hreinsað rykið úr reyknum og i
þriðja lagi hvað gera skuii við
hið gifurlega magn ryks, sem
safnist eftir hreinsun.
Siðan lýsir hann efnasam-
setningu ryksins, og nefnir sem
dæmi, að það sé svo fingert að
70% af rykögnunum séu minni
eneinn tiu þúsundasti (1/10.000)
af millimetra I þvermál. Eitt
gramm af sliku ryki getur þakið
flöt, sem er 20 fermetrar.
Natvig fullyrðir, að ekkert
hafi komið fram sem sanni að
reykurinn sé hættulegur mönn-
um eða gróöri, en reykurinn sé
til óþæginda og þvi beri að eyða
honum.
Hvernig hefur hreinsunin
gengið?
Natvig segir, að fyrirtækið
hafi sett sér það mark að
hreinsa 97 til 98% af efnum úr
reyknum. Þannig verði hann
vart sjáanlegur. Hann segir, að
þegar tilraunir hafi byrjað hafi
forystumenn ES verið bjartsýn-
ir á árangur. Fyrirtækið hefði
t sérstakri viðbyggingu er rykið sett I stóra piastpoka eða þvi er
dælt I tankbila.
/