Alþýðublaðið - 10.09.1976, Blaðsíða 4

alþýöu'
Föstudagur 10. september 1976. blaöiö..
ALRÆÐISSTJÓRNIR KOMAST TIL VALDA
í HEIMINUM
- ef ekki verður komið nýrri
skipan á efnahagsmálin
Enn ein heimsstyrj-
öld gefur haft i för með
sér algera niðurlæg-
ingu fyrir menningu
okkar. Við erum þvi
neydd til að finna
grundvöll fyrir frið-
samlegum samskipt-
um þjóðanna i austri,
vestri og um fram allt
suðri. Þar verður
valdajafnvægið að
skipa æðstan sess.
Við megum ekki ein-
blina á járntjaldið.
Þegar öllu er á botninn
hvolft, er Rtíssland
með sitt sérstæða lifs-
mynstur, hluti af
Evrópu, en hún er full-
trúi vestrænnar menn-
ingar, hvort sem hún
telst góð eða slæm.
Þegar viö viljum höfBa til á-
byrgðartilfinningar hinna ein-
stöku þjóða, eru alltaf einhverj-
ar þeirra sem vilja firra sig allri
ábyrgi. Þær ættu, á sama hátt
og borgarar samfélagsins, aö
vera gerðar ábyrgar vegna
skorts á samstarfsvilja. Þetta
gildir einnig á efnahagssviðinu.
Efnahagur, sem er byggöur á
þeirri trú, aö alltaf sé hægt að
þvinga fram nýja markaöi sem
gefa af sér ágóða, og sem ein-
göngu miöast við að gæði jarðar
séu nýtt til hins ýtrasta, án til-
lits tii hvort sú blóðtaka verði
einhvern tlma endurgoldin, ef
hægt er, er fyrirfram dæmdur
til endurtekinna erfiðleika, ef
ekki er reynt að takmarka
neyzluna með vanþróuð svæði i
huga.
Þróun á komandi árum
Að 50 árum liðnum hefur
mannkyn jarðar nánast fjór-
faldazt, og helmingurinn þar af
verða Asiubúar.
Mörg þróunarlandanna verða
þá komin á svipað þróunarstig
og vestrænu löndin og þá mun-
um viö hafa not fyrir þúsundir
milljóna tonna af kolum og oliú,
eða með öðrum orðum, auöæfi
sem fyrreða siðar verða uppur-
in.
Spurningin er bara sú, hvort
okkur mun takast að koma upp
nógu mörgum kjarnorkuvopn-
um i þeim löndum, þar sem fólk
er fákunnandi og hungrað og
hvort liða muni heill mannsald-
ur áður en ibúar þessara landa
hafa komið sér upp þeim her
sérfræöinga sem er nauösynleg-
ur.
Þeir sem álita að visindi og á-
ætlanabúskapur séu nauösynleg
til lausnar vandanum, mega
ekki gleyma að þaö eru takmörk
fýrir hversu miklum aga og tak-
mörkunum má beita mann-
skepnuna, en hún á samtimis að
varðveita lifnaöarhætti sina og
menningu.
Þrælasamfélag
Við erum á hraðri leið inn i
þrælasamfélag. Ekki slfkt sem
tiðkaðist fyrr á öldum þegar
menn voru seldir i ánauð til
hinna rfku. Nei, við erum að
verða þrælar vélvæöingar og
neyzluvenja.
Slikt samfélag getur verið
gott og blessað sé það séð með
augum efnishyggjumannsins,
en hvað um lifshamingju og við-
hald mannkynsins?
Við getum smám saman van-
izt þvi, ef einn maður auðgast á
hagnað annars. A sama hátt
getum við vanizt þvi þegar ein
þjóð fer að lifa i vellystingum á
kostnað annarrar. Enhvortsem
við viljum eða ekki, verður aö
setja hinum einstöku þjóðum
viss takmörk, ef þeim á ekki að
lenda illilega saman vegna
sameiginlegra hagsmuna.
Þessi grundvallarregla hefur
lengst af veriö viðurkennd þeg-
ar hinn almenni borgari á i hlut,
en hún er einnig i fullu gildi
hvað varðar hinar einstöku
þjóðir.
I framtíðinni viljum við ekki
horfa upp á að einhver stórþjóð-
in meðhöndli minnihlutahópa ó-
mannúðlega vegna ótta um
blóöblöndun. En i hverju er sá
máttur fólginn, sem getur
þvingaö hina svörtu ibúa Ug-
anda til aþ eiga vinsamleg sam-
skipti við hvitu mennina 1 Suö
ur-Afriku?
Hann finnst eingöngu i nýrri
skipan efnahagsmála og hvergi
annars staðar. Það skiptir ekki
máli hvað sú skipan yrði nefnd,
en afskipti af einkaverðmætum
eru nauðsynleg ef mannkynið á
ekki að eyða sjálfu sér.
Aðstoð við
þróunarlöndin
Miðaö við hina öru fjölgun
mannkynsins, eru allar aögerð-
ir til hjálpar þróunarlöndunum
aðeins dropi i hafinu. Þróunar-
löndin verða aðeins sambærileg
viö hin þróuðu, að framleiðslu-
tæki þeirra veröi eins afkasta-
mikil. Vinnuafl landanna eitt er
miklu meira viröi en öll aðsend
hjálp samanlögð.
Hiö vanþróaða vinnuafl mun
halda áfram að vera vanþróað
ef ekki gefst tækifæri til aö þróa
sin eigin framleiöslutæki. Þetta
er sá harmleikur sem á sér staö
i mörgum þróunarlöndum, þar
sem Belgar Frakkar og Bretar
hafa útvegað ibúunum fram-
leiðslutæki en meðvitað eður ei
vanrækt að upplýsa þá um
hvernig eigi aö nýta getu tækj-
anna til fulls. (Þetta má einnig
heimfæra upp á samskipti Dan-
merkur viö Grænland).
Hundar og hvitir
menn bannaðir
Leiðin sem reynt hefur verið
að fara, með aðstoö Sameinuðu
þjóðanna, þ.e. að skapa for-
dæmi þess aö ósamkomulag eigi
aö leyse með samningum, er
ekki aðeins siöferðilega rétt,
heldur einasta von hvita kyn-
þáttarins til áframhaldandi lifs.
Þd svo að yfirburða okkar
gæti enn um ókomna áratugi, er
full ástæða tilaðhuga að afdrif-
umbarnaokkar og barnabarna.
Við viljum ógjarna sjá
skemmtigaröa stórborganna
prýdda skiltum þar sem á
stendur: Hér er hundum og
hvitum mönnum bannaöur að-
gangur. En það var einmitt
þetta sem Englendingarnir
geröu þegar þeir voru viö völd i
Shanghai, til að niðurlæjga Kih-
verja.
Heimsstefnan i efnahagsmál-
um verður I náinni framtið aö
mótast af samhjálparkennd, en
ekki að Guð hjálpi þeim sem
hjálpa sér sjálfir.
Þróun sú sem átt hefur sér
staö i Evrópu á undanförnum
árum hefur látiö okkur I té dýr-
keypta reynslu. Vesturlöndin
geta með góðu móti lagt sitt af
mörkum til aðstoöar við þróun-
arlöndin, en sú hjálp má ekki
vera I formi ölmusu.
Viö verðum aö bera virðingu
fyrir öðrum, lffsmynstri þeirra
og menningu, i stað þess að ætl-
ast til að aðrir liki eftir okkur I
einu og öllu. Viö megum heldur
ekki ætlast til þess að stöðugt sé
veriö að þakka okkur hvert litil-
ræði semviö leggjum af mörk-
um til þróunarlandanna. Þá
verður okkur ofaukið I heimin-
um fyrr en varir.
iflCSNii
Nkrumah var á fundi i Kariem, talsmaöur þróunarlandanna, sem verða að skapa sér sjálf sin eigin
framleiöslutæki — og sitt eigið lifsmynstur.
HRÆÐSLUGÆÐI?!
Logn á jörðu.
Sambúð rikisstjórnerinnar
sýnist hafa farið skánandi um
hrlö, og reyndar ekki laust við,
að fram komi i málgögnum
þeirra, að þeir séu svolitiö
montnir hvor af tðrum!
Helzt hefur þetta komið fram i
tilefni af tveggja ára afmæli nú-
verandi stjórnar, að reynt er aö
berja i brestina, sem á timabili
voru orðnir býsná áberandi.
Svipaö gengur um búskapinn og
áður, svo varla er ástæðunnar
þar aö leita. Landsmenn voru
rétt i þessu aö fá þær fregnir, að
þrátt fyrir verulega hækkandi
verð á útflutningsvörum okkar,
sem fólki er vel kunnugt um af
fregnum erlendis frá, muni
gjaldeyrishalli okkar verða um
tólf milljaröar i ár og þar viö
bætist átta milljaröar i vexti og
afborganir!
Seðlabankinn gefur út þá yfir-
lýsingu, aö enn verði að kreppa
verulega að i lánastofnunum
landsmanna og má kalla gott
meöan ráðherrar fá þar fyrir-
greiðslur, sem umtalsverðar
mega kallast, hvaö sem smá-
fuglunum liöur. Þvi kemur
mönnum það svo fyrir sjónir, aö
fremur litið muni verða um ,,öl
á könnunni” i náinni framtiö.
Báðir þessir flokkar hafa eðli-
lega komið mikiö viö islenzka
stjórnmálasögu siöastliöna
hálfa öld. En menn hafa ekki
komizt hjá þvi að veita þvi at-
hygli, að Framsóknar-
flokkurinn á, að þvi leyti, sér-
kennilega sögu, aö á öllum
þessum tima hefur honum
aldrei auönast að halda út heilt
kjörtimabil sem stjórnar-
flokkur, þó hann hafi myndað
mörg ráðuneyti og tekiö þátt I
öðrum.
Hér mun ekki um það fjallað i
löngu máli, hvaö þessu veldur.
En sú staöreynd blasir við, að
flokkurinn hefur alla tið reynt
að láta lita svo út, sem hann
væri „vinstrisinnaður” og
meðal annars tekið þátt I tveim
„vinstri stjórnum” jafnvel
myndað þær!
Viðhorfiö til verkalýðs-
samtakanna hefur þó löngum
veriðæöi görótt, þegar á reyndi,
og þaö hefur oft komiö I ljós, aö
þar var flokkurinn I reynd
hægra megin viö Ihaldið. Þetta
fyrirbæri er það sem löngum
hefur verið kallað, að vera allra
vinur I orði en engum trúr,
þegar á reynir.
Af þessari hálfrar aldar
reynslu er þvi ekki mót von, að
landsmenn velti fyrir sér,
hversu lengi núverandi sambúð
muni standa og á hverju hún
geti byggst. Um þessar mundir
er nú svo komið, að timans
vegna fari að nálgast „gang-
mál” Framsóknarfl. að draga
sig úr stjórnarstörfum, og
vissulega sáust þess mót, að
flokkurinn væri tekinn að hug-
leiða þá hluti um hrið.
Viömótinu við samstarfs-
flokkinn mátti likja viö hið
fræga dæmi um Þjóstólf i brúð-
kaupi Hallgerðar forðum, þegar
hann gekk um gneypur með öxi
reidda um öxl!
En svo virtust allt i einu verða
straumhvörf, og samstarfs-
flokkurinn sýndist ná fastari
tökum, sem hann heldur enn á
yfirborðinu. Ýmsir glöggir
menn, sem hafa lagt þaö á sig
að leggja saman tvo og tvo, hafa
þótzt skynja skýringuna á
þessum veðrabrigðum.
Það fór nokkurn vegin saman,
að þegar Framsóknarmenn
voru sem illvígastir I sam-
búðinni, voru á döfinni mál, sem
kalla mátti æöi óþægileg fyrir
forystu Sjálfstæðisflokksins.
Það voru hin svokölluðu
Armannsfellsmál, sem beindust
aö heldur leiðinlegum við-
skiptaháttum, flokknum i hag,
og mál Ræsis, sem vissulega er
nokkuð nátengt forsætis-
ráöherra vegna skyldleika
ráöamanna þar. En eðlileg
hneykslun Framsóknar-
flokksins fékk skjótan endi og
annan en menn þóttust sjá
fyrir! Upp á yfirborðið skutust
mjög alvarleg mál. sem ýmsir
háttsettir Framsóknarmenn
hafa vafizt óþægilega mikið i,
meö réttu eöa röngu.
Þar kennir reyndar æði
margra grasa. Og þar sem for-
maður Framsóknarflokksins er
i sæti yfirmanns dómsmálanna,
sem kunnugt er má geta nærri,
aö þaö var hvorki honum né
flokknum neitt sérlega þægi-
legt, að standa frammi fyrir, þó
ekki væri nema broti af þvi mis-
ferli, sem blómgazt hefur I þjóð-
félaginu undanfarið. Það
verður einnig að segjast, að við-
brögð hans voru ekki á þá lund,
sem almenningur sætti sig við,
og á engan hátt traustvekjandi.
Þetta er þvi lakara, sem það
er staðreynd, aö fáum, eða
engum landsmanna mun hafa
hugkvæmzt, að ráðherrann ætti
hér beinan hlut aö. Er þaö
raunar ekki óþekkt, aö oft verða
menn að gjalda of mikillar auð-
tryggi.
Þaö ræður nú af öllum likum,
að stjórnarflokkarnir væru ekki
um of fiknir i að leita álits þjóð-
arinnar i kosningum, með þaö
sem á baki þeirra var i siöferði-
legum efnum i viðbót við alla ó-
stjórnina I landsmálum. Um
þetta þarf enginn að velkjast i
neinum vafa. Sjálfsagt er þaö
þeirra von, að gleymskan breiði
liknandi dulu á hneykslismálin,
ef unnt er að halda óheillasam-
bandinu enn um sinn. Hvort sú
fyrirætlun tekst, er önnur saga.
Fleðulæti stjórnarflokkanna
hvors við annan nú, kunna þvi
aö vera sprottin af ööru en ein-
skærri ánægju.
Stundum hefur veriö svo að
orði komizt um ótrygga sam-
herja, að „þeir hangi saman á
skömmunum”. lslenzk tunga á
yfir það eitt prýöilegt orð, sem
vænta má — orðið hræöslugæði!
Oddur A. Sigurjónsson
I HBEIWSKIUII SAGT