Alþýðublaðið - 16.10.1976, Blaðsíða 6

6
Laugardagur 16. október 1976
SKSS"
DR. THEOL. SR. JAKOB JONSSON:
LAUNAMAL PRESTA
Það er kannske ekki mót von,
þótt gömlum stéttarfélags-
formanni hitni i hamsi, þegar
hann sér á hverjum degi greinar
um launakjör, kjarabaráttu,
opinbera starfsmenn og svo
framvegis. Ég hneykslaöi einu
sinnieinnágætan mann með þvi
að láta það út úr mér, að fleiri
ungir menn myndu sækjast eftir
prestsstarfi, ef það væri betur
launað. Ég sný ekki aftur með
þetta, þvi að þegar öliu er á
botninn hvolft, erum við prest-
arnir ekkert annað en venjulegt
fólk, sem þykir vænt um, að
starfið sé einhvers metið. Og
þegar ungur maöur velur sér
námsefni og starf, er engin
furða, þótt hann freistist til að
fara dálitið eftir þvi, hvort likur
séu til, að hann geti séö fyrir
heimili, menntaö börn sin, bætt
viö menntun sina o.s.frv.
En hvaðsem þessu liður, þá
sýnir þó sagan, að ég hef ekki
haft að öllu leyti rétt fyrir mér.
Min eigin kynslóð og þeir, sem á
þessari öld hafa „farið út i
prestsskap”, hafa sannarlega
ekki veriö að gangast fyrir
peningum. Vegna þess, aö ég
haföi skyldum að gegna viö
launasamninga, lagöi ég það
einu sinni á mig aö lesa hverja
einustu ræðu, sem haldin hafði
verið á Alþingi Islendinga um
launamál frá árinu 1875. Þessi
lestur var að mörguleyti fróö-
legur, og veitti gott yfirlit yfir
þróun launamálsins.
Áður fyrr var kirkjan eins-
konar sjálfseignarstofnun, sem
launaði starfsmenn sina af arði
kirkjujarðanna, og af sama
sjóði kostaði kirkjan bæð:
prestsseturshús og guöshúsin
sjálf. Mismunur brauðanna var
mikill, svo að tekjunum var
sumstaðar jafnað, t.d fékk
Stöðvarprestakall nokkurn
hluta af tekjum Eydala. Næsta
skrefið var svo það, aö prestar
fengu föst laun frá rlkinu, og
voru þá tekjur af prestsseturs-
jörðinni dregnar frá. En það
kom fljótt i ljós, aö hið opinbera
reyndi að halda i við presta-
stéttina og launin urðu smám
saman minna og minna virði.
Siðan voru heimatekjur dregnar
frá. T.d. skilaði prestur lóða-
gjöldum til rikissjóðs, hvort
sem þau innheimtust að fullu
eöa ekki, og ekki var að tala um
innheimtulaun af þvi sem
náðist. (Smám saman geröu
breyttir búskaparhættir það að
verkum, aö þaö varð stéttinni
ekki til hagræðis að treysta á
landbúnaðinn sem laun fyrir
annað starf. Þá fóru fleiri og
fleiri prestar ,,á mölina”, eins
og raunar mikill fjöldi bænda.
(Hinar svonefndu aukatekjur,
t.d. hjónavigslur, jaröarfarir,
skirnir, fermingar, hafa alltaf
verið misjafn tekjustofn, og ég
hugsa, að flestir prestar séu
mér sammála um, að þaö sé
betra að hafa góö fastalaun, og
gera siðan fyrir söfnuðinn þar,
sem til er ætlast, án endurgjalds
aö öðru leyti. En þetta er önnur
saga).
En hvaö eiga prestslaunin þá
að vera há, miðaö við aðra?
Einu sinni var ég aö spjalla við
ungan mann um tvitugt. Hann
var enn við nám. Ég spurði
hann aö gefnu tilefni um tekjur
hans. Jú, sagði hann, þær væru
nú raunar ekki miklar, enda
væri hann ekki ennþá búinn.
„Nei, satt segir þú,” varð mér
að orði. „Þetta eru engar geysi-
tekjur. En þú hefir þó heldur
meira en ég hefi, eftir að hafa
stundað nám við eina fjóra
háskóla”. Þetta átti ungi
maöurinn erfitt með að skilja,
og er honum ekki láandi. Og
loks spuröi hann i einlægni:
„Gæti hugsast, aö það væri af
þvi, að þú hefðir styttri vinnu-
tima en ég?” — „Jú, auðvitað
koma fyrir dagar, þegar ég tek
mér minna fyrir hendur en þú,
— en ég hefi þó tuttugu og fjög-
urra tima vakt”. —
Hvorugur gat ráðið gátuna,
þegar allt kom til alls.
öðru sinni átti ég viðræður við
gamlan vin minn, sem fannst
hann hafa sérstaka ástæðu til að
skamma mig. Hann sagöi:
„Heyrðu, séra Jakob, — þú ert
góður prestur, en þú ert heldur
ekkert annað”. Þarna fékk ég
þaö þráðbeint i hausinn. Til að
réttlæta tilveru sina, þurfti
presturinn að vera eitthvaö
annaö en prestur, t.d. hrepps-
NÚTÍMA
STJORNUI
Rit
Stjórnunarfélagsins:

PGYPB OABIV
rBII.fl vWrvri:
FJ\n>fÍl\STJOIt \
mUHTIKJV
IHU.UV*
ATVJfíSUi.tORÆOT
NtJTíMASTJóRNUN eftir Peter Gorpe er liklega útbreidd-
asta stjórnunarbók á Norðurlöndum um þessar mundir.
Höfundurinn gefur i bókinni gott yfirlityfir stjórnunarfræöin. Hann leggur áherzlu á
aölýsa starfsemi skipulagsheilda, þ.e. fyrirtækja og stofnana, og dregur fram sam-
eiginleg einkenni þeirra.sem stjórnendur þurfa aökunna skil á.
FJÁRMÁLASTJÓRN FYRIRTÆKJA eftir Árna
Vilhjálmsson prófessor kom fyrst út árið 1965.
Bókin hefur veriö ófáanleg um árabil, en hefur nú veriö endurprentuö vegna mikill-
ar eftirspurnar. Höfundurinn gerir grein fyrir tegundum fjármuna og fjármagns og
atriöum, sem ráöa vali á milli fjármagnstegunda. Þá fjallar hann um fjár-
hagsleg vandamál viö rekstur, ogaö lokum er fjárfestingarreikningum lýst.
ATVINNULÝÐRÆÐI eftir Ingólf Hjartarson fjallar á hlut-
lægan hátt um þann þátt i stjórnun atvinnufyrirtækjanna,
sem hvað mest hefur verið i sviðsljósi umræðna i nágranna-
löndunum.
Auk skilgreiningar á hugtakinu gerir höfundurinn grein fyrir þróun atvinnulýöræöis
I Noregi, Danmörku, V-Þýzkalandi og Júgóslavfu og vegur og metur kosti þess og
galla.
STJÓRNUNARFÉLAG ÍSLANDS
nefndarmaður, kennari,
búhöldur, sýslunefndarmaður,
skattanefndarmaður, búnaðar-
félagsformaður, skólanefndar-
maður, og ég veit ekki hver
ósköpin. Nú sýnir raunar
guðfræðingatalið, að prestarnir
hafa ekki verið neinar liðleskjur
i borgaralegu lifi. Það væri
raunar gaman að gera skrá yfir
allt, sem stéttin hefir haft með
höndum samkvæmt þeirri
heimild. En það, sem hér skiptir
máli, er það, að eins og nú er
ástatt á tslandi, þarf presturinn
að vera eitthvað annaö en prest-
ur, hreint og beint til þess að
geta lifað. Og nú er svo komiö,
að úr þessu er orðinn vita-
hringur af versta tagi. Einn af
tekjuhæstu prestum landsins
gaf fyrir nokkrum árum þær
upplýsingar um sjálfan sig, að
hann væri tekjulægstur þeirra,
sem bjuggu við sömu götu og
hann i þorpinu. Þegar ástandið
er svona, má ekki lá þeim, sem
reyna að vera eitthvað annað en
prestar til að fara ekki á sveit-
ina. Þess vegna þykir það nú
orðið sjálfsagt, að prestar geti
lifað af kennslu, eins og þeir
áður lifðu á búskap. En það
gleymist, að gömlu búhöldarnir
i preststéttinni höfðu flestir
ráðsmenn til að stjórna fyrir-
tækinu, og gáfu sér tima til
lestrar, og stúderinga og and-
legrar vinnu. Auk þess vitjana
á heimili. En i skólann er ekki
hægt að senda vinnumann eöa
ráösmann. Þangað verður
presturinn að fara sjálfur,
hvað sem tautar og raular, þó
aö hann veröi aö reyna að vinna
tvöfalt starf. Sjálfur hefi ég einu
sinni á ævinni tekið aö mér
„fulla kennslu” viö gagnfræða-
skóla. Þaö var á Norðfirði I
gamla daga. Þegar ég tók við
starfinu, strengdi ég þess heit
með sjálfum mér, að ég skyldi
ekki láta eitt einasta atriði niður
falla, sem tilheyrði prests-
skapnum. Það hefði þótt skritið
á Norðfirði, að ekki væri messað
á hverjum sunnudegi, og
tvisvar á föstunni. Ég fór á
fætur flesta morgna klukkan
fimm, en það sá ég, að ætti ég að
halda þannig áfram, hlyti ég,
smám saman að slaka á þeim
kröfum, sem prestsstaðan geröi
til min eða raunar hvort starfið
sem væri. Hitt er annað, að það
getur verið gagnlegt bæði fyrir
prestog skóla, að eitthvert sam-
band sé á milli. En fyrr má nú
rota en dauðrota. — En áfram
með vitahringinn. Viö skulum
hugsa okkur prestafélags-
formann, sem arkar til
stjórnarvaldanna og fer fram á
hækkun launa. Þá er svarið
þetta: „Já, mikil ósköp. Þaö er
alveg sjálfsagt, að prestarnir
séu vel launaðir, — en þiö hafiö
svo miklar tekjur af kennslunni
og öðru sliku, að sjálf prests-
launin þurfa < kki að vera hærri
enþau eru, — og reynslan sýnir
lika, að starfiö er ekki meira en
þaö, að þiö getiö hlaðiö ofan á
þaö von úr viti”.
En — heiðraði lesari — það er
einmitt þessi hugsunarháttur,
sem er að drepa þjóðina. Hann
gildir ekki aðeins i sambandi við
prestana, heldur flestar stéttir.
Það er eins og það sé komið upp
i vana, að miða tekjur manna
við annað hvort aukastörf, eftir-
vinnu, yfirvinnu, vaktavinnu
eða eitthvaö annaö en sjálft
aðalstarfið unnið á eðlilega
löngum vinnutima. Einu sinni á
striðsárunum flutti ég predikun,
sem var útvarpað. Ég benti á,
að sumir væru farnir að vinna
allan sunnudaginn, en taka sér
fri á einhverjum virkum degi, af
þvi að sunnudagurinn væri
betur iaunaður starfsdagur. —
Ég fann að þessu, þvl að ég álit,
að sunnudagurinn séu réttindi
verkamannsins, sem hann megi
ekki virða litils, og hann eigi
ekki að neita sér um sunnu-
daginn, nema mikð sé i húfi. En
hvað skeði? Ein kona i sókninni
sagðist ekkert skilja i honum
séra Jakobi, sem alltaf væri
vanur að vera með verka-
lýðnum. Hún varaði sig ekki á
þvi, hvert stefndi. t fyrsta lagi
verður helgidagurinn ekki
metinn hóti meira en aðrir
dagar, þegar fólki stendur á
sama um hann. Og I öðru lagi
má gera ráð fyrir þvi, að það
verði smám saman talið eðli-
legt, aö menn láti jaska sér út
fyrir timann, af þvi aö þeir eigi
að lifa á aukastörfum og eftir-
vinnu, helgidagavinnu og öðru
sliku, en ekki aðal-starfi þvi,
sem þeir hafa tamið sig til aö
vinna. Það er einmitt þetta, sem
er að gerast i landinu.
Nú vil ég ekki kasta steini að
stjórnarvöldum landsins, rikis-
stjórn eöa alþingi. Allar rikis-
stjórnir, sem ég hefi haft skipti
við, hafa verið vinsamlegar
kirkjunni. Hér er um að ræöa
afleiöingarnar af langvarandi
þróun, sem einnig kemur niður
á öðrum, ekki sizt mennta-
mönnum. Og það getur kostað
nokkurt átak að greiða úr flækj
unni. En sannleikurinn er þessi,
að eignir kirkjunnar hafa veriö
af henni teknar og látnar renna
til rikisins, og ríkiö hefir ekki
staöiö I skilum viö kirkjuna, aö
þvi er prestslaunin snertir. Þó
aö guöfræðingar fari vegna
áhuga sins á göfugu máiefni I
embætti kirkjunnar, og hafi oft
veriö litilþægir, þá má þjóöin i
heild ekki láta þaö viögangast
aö prestar geti ekki lifaö af
launum sinum, og leggi
framhaldsmenntun á hilluna.
Ég efast um, að það sé nokkur
stétt, sem heföi meiri ástæðu til
aö fara undir eldrauðum fána i
kröfugöngu til þingsalanna,
heldur en prestarnir.
Símavarzla
afgreiðsta
Við óskum að ráða vanan starfskraft til
simavörzlu og afgreiðslustarfa. Nokkur
vélritunarkunnátta æskileg.
Laun samkvæmt launakerfi rikisstarfs-
manna.
Umsóknir sendist skrifstofu okkar að
Lindargötu 46 fyrir 25. þ.m.
Fasteignamat rikisins.