Alþýðublaðið - 25.03.1977, Side 3

Föstudagur 25. marz 1977
VETTVANGUR 3
Skýrsla Heilbrigðiseftirlitsins um álverið í Straumsvík
Aðgerdir í aðsigi
— af hálfu heilbrigðisyfirvalda
5. Nokkrar kröfur heil-
brigðisyfirvalda til ISAL.
Af þvi sem hér hefur verið rakið
er hægt að gera kröfu til álvers-
ins i Straumsvik um að leggja
fram skýrslu þar sem eftirfar-
andi þarf að svara:
a) Hverjar hafa verið árlegar
mælinganiðurstöður Islenzka
álfélagsins á ryki, loftteg-
undum, hávaða o.fl. á vinnu-
stöðum frá 1969 fram á þennan
dag. Skal getið tegundar og
magns þessara mengunarvalda
á vinnustöðum og i andrilmslofti
starfsmanna.
b) Hvaða hættumörk hefur ís-
lenzka álfélagið haft til viðmiö-
unar þegar það hefur metið
heilsufarshættu út frá niður-
stöðum þessara mælinga?
c) Hvaða ráðstafanir hefur Is-
lenzka álfélagið gert til aö
minnka hættulegt magn ryks
eða lofttegunda i andrúmslofti á
vinnustööum i verksmiðjunni?
d) Hverjar hafa niðurstöður
rykmælinga, hávaðamælinga
eöa mælinga á lofttegundum
orðið eftir slikar aðgerðir?
e) Hvernig er mengun and-
rúmslofts á vinnustöðum háttað
i álverinu i dag?
f) Hvaða ráðstafanir hafa af
hálfu tslenzka álfélagsins verið
geröar til aö bæta núverandi
ástand hvað varðar mengun
andrúmslofts á vinnustöðum
fyrirtækisins?
g) Hvaða rannsóknir hafa
verið framkvæmdar á öllum
starfsmönnum álversins árlega,
frá 1969 og fram á þennan dag?
h) Hverjar eru niðurstöður
þessarar rannsóknar með tilliti
til atvinnusjúkdómaeðaannarra
kvilla t.d. á tiöni sjúkdóma i
öndunarfærum við ráðningu og
við árlegt eftirlit með sömu
starfsmönnum, hve margir
starfsmenn hafa hætt störfum
við álverið vegna óþæginda frá
mengun andrúmslofts á vinnu-
stöðum og hvaö hefur orðið um
þessa menn? Hefur þeim batnað
eða hafa þeir hlotið varanlegt
mein vegna starfs sins i ál-
verinu?
i) Hefur héraðslækninum i
Hafnarfiröi verið tilkynntum þá
starfsmenn sem fengiö hafa at-
vinnudjúkdóma vegna starfa i
álverinu?
j) Hver er slysatiðni, tegundir
slysa og dreifing eftir störfum i
alverinu frá 1969 og fram á
þennan dag?
k) Hvaöa ráðstafanir hefur
Islenzka álfélagið gert til að
koma heilbrigðisþjónustu sinni i
það horf, sem nauðsynlegt er
taliö við slikan atvinnurekstur
þar sem góöar venjur eru I iðn-
aöi?
6. Aðgerðir i aðsigi af hálfu
heiibrigðisyf irvalda. Heil-
brigöisyfirvöld munu nú sem
fyrr beita sér fyrir öllum þeim
aðgerðum sem nauösynlegar
eru taldar til varnar mengun á
vinnustööum álversins svo og
þeirri heilsugæzlu sem
nauðsynleg er og við á við slika,
starfrækslu.
Mun verða haft samráð viö
fulltrúa starfsmanna og for-
ráðamannaverksmiðjunnar i
þessum efnum hér eftir sem
áður.
Að eftirfarandi málum hefur
Heilbrigöiseftirlit rikisins unniö
að undanförnu:
1. Heyrnardeild Heilsuverndar-
stöövar Reykjavfkur verður
falið I samráði viö fyrrnefnda
aðila að framkvæma á næst-
unni heyrnarmælingar á öll-
um starfsmönnum fyrirtækis-
ins svo og siðara reglulegt
eftirlit með heyrn starfs-
manna.
2. Fenginn hefur verið sérfróöur
4. hluti
ráðgjafi frá Atvinnuheil-
brigðismálastofnuninni i
Osló, sem hefur margra ára
reynslu af málum er varða
mengun vinnustaða og sér-
staklega i álverum og er hann
þekktur á alþjóðavettvangi i
þessum málum. Mun hann
koma hingaö tillands 12. april
næstkomandi og vera til að-
stoðar við skipulag meng-
unarvarna, eftirlit með
mengun vinnustaða,
rannsóknum á mengunar-
völdum svo og vissum heil-
brigðisrannsóknum en hann
hefur nýverið unnið að sliku
skipulagi fyrir áliönaöinn I
Noregi ásamt fulltrúum
launþega og atvinnurekenda.
3. Heilbrigðiseftirlit rikisins
hefur með fjárhagsaðstoð
Heilbrigöis- og trygginga-
málaráðuneytisins keypt
nauösynleg rykmælingatæki
sem notuö veröa til rykmæl-
inga (og flúormælinga í ryki)
i verksmiðjum landsins.
4. Heilbrigðiseftirlit rikisins
mun á næstunni auglýsa stöðu
heilbrigðisráðunauts og verð-
ur hún ætluð tæknifræöingi og
mun þá bætast aðstaða stofn-
unarinnar tii eftirlits meö
mengunarmálum á vinnu-
stöðum þótt ljóst sé að stofn-
unin þurfi hið fyrsta að fá
meira starfslið og fjármagn
eigi aö vera hægt að halda
uppi skipulegu og raunhæfu
eftirliti meö hinum mörgu
málaflokkum er undir stofn-
unina heyra.
7. Hreinsibúnaður
Með tilvísun til reglugeröar
númer 164 um varnir gegn
mengun af völdum eiturefna og
hættulegra efna og laga númer
79/1966 um lagagildi samnings
milli islenzku rikisstjórnarinnar
og Swiss Aluminium Ltd. um ál-
bræöslu við Straumsvik, ritaði
lslenzka álfélagið þáverandi
heilbrigðismálaráðherra bréf,
dags. 31/10 1972 og gerði grein
fyrir áformum sinum um bygg-
ingu hreinsibúnað'ar viö ál-
bræðsluna. Segir svo orðrétt I
lok þessa bréfs: „Að lokum vili
ISAL taka fram að félagið er
reiðubúið til aö gera allar eðli-
legar ráðstafanir til að hafa
hemil á og draga úr skaölegum
áhrifum af rekstri bræðslunnar
I samræmi viö góðar venjur I
iðnaöi i öörum löndum viö svip-
uð skilyröi i góðri samvinnu við
stjórnvöld”. Er hér um að ræða
itrekun á þriðju málsgrein 12.
greinar i samningi Swiss
Aluminium Ltd. og islenzku
rikisstjórnarinnar.
Aöurnefnt bréf ÍSALS var
sent heilbrigðiseftirliti rikisins
til umsagnar og veitti.stofnunin
umsögn sina um mengunar-
hættu við álveriö i bréfi dags.
22/1 1973. Taisi stofnunin óhjá-
kvæmilegt að sett yröu upp
hreinsitæki við álverið i
Straumsvik og að mál þetta
þyldi enga bið umfram þaö sem
tæknileg vandamál geröu
nauðsynlegt. A grundveili
þessa, var tslenzka álfélaginu
með bréfi ráðuneytisins, dags.
31/1 1973 gert að setja upp búnaö
til hreinsunar á flúorsambönd-
um úr ræstilofti verksmiðjunn-
ar. Kveðið var á um að fullt
samráð yrði haft við Heil-
brigðiseftirlit rikisins um á
hvern hátt úrbætur skyldu úr
garði gerðar. Sendi Islenzka
álfélagið i framhaldi af þessu
Heilbrigðis- og tryggingamála-
ráöuneytinu bréf dags. 28/3 1973
þar sem staðfest er, að sett
verði upp hreinsitæki i
Straumsvik og þvi verki hraöað
svo sem tæknilegar ástæður
leyfa og að haft verði fullt
samráð viö Heilbrigðiseftirlit
rikisins i þessu efni. Það skal
tekið fram, aö þrátt fyrir bréfa-
viöskipti þessi, létu forráöa-
menn álversins itrekað i ljós
það álit sitt aö réttarstaða
ISALS færi eftir ákvæðum fyrr-
nefnds samnings milli rikis-
stjórnarinnar og Aluswiss og að
fyrirtækið þyrfti ekki starfsleyfi
samkvæmt reglugerð nr.
164/1972.
1 fyrrnefndu bréfi ÍSALS,
dags. 31/10 1972 er skýrt frá því
að geröur heföi verið samningur
við Islenzkan uppfinningamann
um þróun nýrrar gerðar
hreinsitækja. Tilraunir með
tæki þessi stóöu siðan yfir fram
á seinni hluta árs 1974 eða I tæp
tvö ár. Skiluöu tilraunir þessar
ekki tilætluöum árangri, hvað
hreinsihæfni snertir. Hreinsi-
tæki þessi eru að mati Heil-
brigðiseftirlits rikisins mjög at-
hyglisverð og liklegt að nota
megi þau með góðum árangri
þar sem réttar aöstæður eru
fyrir hendi. Ljóst mátti hins
vegar vera forráðamönnum ál-
versins frá upphafi aö notkun
þeirra var ekki raunhæf við þær
aðstæður sem fyrir hendi eru i
kerskála álversins, þar sem
hreinsa þarf griöarlegt loft-
magn (17-18 millj. m3/klst.)
hver svo sem niðurstaða
tilrauna hefði orðiö, hvað
hreinsihæfni snertir. Skulu
til greindar hér nokkrar ástæð-
ur:
1. Notkun tækjanna hefði fyrir-
sjáanlega krafizt geysimikils
rafafls, þ.e. um og yfir 40
MW.
2. Notkun tækjanna heföi ekki
leitt til minni mengunar i
andrúmslofti starfsmanna I
kerskála. bvert á móti er lík-
legt að notkun þeirra hefði
leitt til verra ástands en áður
var.
3. Þegar ákvöröun um tilraunir
þessar var tekin, var ál-
vinnslan i lokuöum kerjum
meö hreinsun útblásturs i
svonefndum þurrhreinsibún-
aði þegar hafin i ýmsum
verksmiðjum. Slikur búnaður
hefur augljósa kosti, m.a.
þann að mjög dregur úr
mengun í andrúmslofti starfs-
manna I kerskála. Mátti ljóst
vera á þessum tima, hvert
stefndi I þróun þessara mála I
heiminum.
1 október 1974 tilkynnti Isal
Heilbrigðis- og tryggingamála-
ráöuneytinu að ákveðið hefði
verið aö hverfa frá áætlun um
notkun hreinsitækja Jóns Þórð-
arsonar. 1 nóvember var siöan
lögð fram áætlun um lokun raf-
greiningarkerja álversins og
uppsetningu þurrhreinsibúnað-
ar. Lýsti Heilbrigöiseftirlit
rikisins sig sammála þvi að
þessi leið yrði farin. Mótaðist
afstaða stofnunarinnar m.a. af
þvi að slikur búnaður dregur úr
mengun i andrúmslofti starfs-
manna i kerskála verksmiðj-
unnar. Gert var ráð fyrir þvi i
áætlunum fyrirtækisins, aö árið
1975 færi I tilraunir meö þekjur
og að hreinsibúnaður yröi kom-
inn i fullan rekstur fyrir allt ál-
verið um áramótin 1977/78. Er
skemmstfrá þvi að segja, að til-
raunir þessar drógust á langinn,
auk þess sem fjármagn til
þeirra var skorið niður og dreg-
ið var úr umfangi þeirra. Hófst
tilraunarekstur ekki fyrr en i
byrjun árs 1976 og stóð einungis
i 4 1/2 mánuö. Jafnframt var
einungis byggt yfir tvö ker i stað
fjögurra i upprunalegri áætlun.
Lét álverið af hendi skýrslu um
tilraunir þessar i ágúst 1976. Er
þar komizt að þeirri niðurstöðu,
aö þekjurnar henti ekki aðstæð-
um i Straumsvik að öllu leyti og
að með þeim verði ekki unnt að
uppfylla þær kröfur um hreinsi-
hæfni sem fram hafði veriö sett-
ar af heilbrigðisyfirvöldum.
Fyrir siðastnefndu ályktuninni
eru þó ekki færð óyggjandi rök á
grundvelli mælinga eöa á annan
hátt. Ennfremur er komizt aö
þeirri niðurstöðu að rétt sé nú að
gera áætlun um nýjar tilraunir
með lokun kerjanna og breytta
framleiðsluhætti til þess að
koma megi við fullkominni
hreinsun. Með kröfum heil-
brigðisyfirvalda er hér átt við
bréf Heilbrigðiseftirlits rikisins
til Isal, dags. 18/8 1975, þar sem
stofnunin, að höfðu samráði við
Náttúruverndarráö og Heil-
brigðismálaráð Hafnarfjaröar,
lét I ljós álit sitt á þvi, hvaða
árangri beri aö ná meö hreinsi-
búnaðinum með hliösjón af þró-
un þessara mála i öðrum lönd-
um. Var þetta gert i samræmi
við fyrrnefnt bréf Heilbrigðis-
og tryggingamálaráöuneytis-
ins, dags. 31/10 1973, þar sem
mælt er svo fyrir um, að úrbæt-
ur i mengunarmálum álversins
skuli gerðar i samráöi við Heil
brigðiseftirlit rikisins.
Framangreind atburðarás
sýnir glöggt, að bygging
hreinsibúnaðar hefur ekki haft
fullan forgang hjá forráða
mönnum álversins og aö fullar
efndir hafa ekki veriö á fyrir
heiti þvi, sem gefið var i áður
nefndu bréfi álversins 31/10
1972.
A hjálögðu yfirliti er greint
frá framleiösluhattum og
mengunarvönum i nokkrum
Frainhald á bls. 10.
YFIRLIT YFIR FRAMLEIDSLUADFERDIR OG MENGUNARVARKIR
VIÐ ALIÐNAÐ 1 NOKKRUM LÖNDUM
Land Framl. geta þús. tonn/ár Fjöldi verk- smiðja Verksmiðj. án nokkurs hreinsi- búnaðar Verksmiðj? ^ með Söder- berg ofna Q 1 Verksmiðjur með forbökuð skaut
Hliðarþjónuð Miðjuþjónuð
Heildarfj. M/lokuð ket* Heildarfj. M/lokuð ker
U. S. A. 4569 31 0 12 6 4 16 16
Canada 1067 6 Ob) 6 1 1 0 0
Japan 1474 13 0 9 5C) 5 0 0
Þýskaland 764 10 0 2 7 4 2 2
Noregur 723 8 O 7 2 id) 2 2
ísland 74 1 1 0 1 0 0 0
a) Einstaka verksmiðjur hafa bæði Söderberg ofna og ker með forbökuftm skautum.
b) Ein verksmiðja er einungis með hreinsun á hluta útblásturs.
c) Um er að ræða ker með forbökuð skaut, en ekki er kunnugt með vissu um skiptingu milli
hliðarþjónaðra og miðjuþjónaðara.
d) öfullkomin lokun kerja.
Aths. Yfirlit þetta er samið samkvæmt upplýsingum sem Heilbrigðiseftirlit ríkisins hefur
aflað sér frá stofnunum erlendis sem með mengunarmál farn. Sökum Örrar þróunar og
stöðugra breytinga er ekki unnt að ábyrgjnst, að um minniháttar frávik geti verið
að ræða.