Alþýðublaðið - 25.03.1977, Blaðsíða 6

Föstudagur 25. marz 1977 <. sssr
Gunnar Thoroddsen iðnaðarráðherra:
HRAUNEYJARFOSSVIRKJIIN:
Naudsynleg vegna almenningsnotkunar—
En stækkun álversins heimtar 1/3 orkunnar
í Stefni, tímariti
ungra sjálfstæðis-
manna, er birt viðtal
viðGunnar Thoroddsen
iðnaðarráðherra og
svarar ráðherrann
meðal annars þeirri
spurningu, hvort
„skilja beri ákvörðun
um Hrauneyjarfoss-
virkjun á þá lund, að
stóriðjuframkvæmdir
sitji i fyrirrúmi við iðn-
þróun á islandi næstu
árin”.
Spurningunni svarar ráöherr-
ann á þessa leið:
„Nei. Hrauneyjarfossvirkjun
er nauðsynleg fyrst og fremst
vegna almenningsnotkunar.
Það liggur fyrir samkvæmt
orkuspám, að eftir fimm ár er
Sigölduvirkjun fullnýtt, þannig
aö þá verður aflskortur, ef ekki
verður komin ný virkjun. Það
var þvi nauðsynlegt að veita
virkjunarleyfi nú til þess aö út-
boð og annar undirbúningur
gæti hafist sem fyrst og veitir
ekki af þessum tima. Leyfið
fyrir Hrauneyjarfossvirkjun er
veitt i fyrsta lagi vegna almenn-
ingsþarfa, en i öðru lagi er hún
nauðsynleg fyrir hinn almenna
iðnað i landinu. Þó að engin
stóriðja kæmi til, þá var nauö-
synlegt að leyfa virkjun
Hrauneyjarfoss. Sú virkjun er i
rauninni þrir áfangar, þrjár
vélar, 70 megavött hver, sam-
tals 210 megavött. Leyfiö, sem
nú var veitt, var fyrir tveim
fyrri vélunum, 140megavötL Ef
ekki kæmi til nein ný stóriðja á
næstu árum, myndi fyrsta véla-
samstæöan nægja i byrjun, en
hinar koma siðar eftir þörfum.
Varðandi stóriðjuframkvæmdir
þá er eins og undanfarin ár rætt
um þriðja kerskálann I Alverinu
i Straumsvik. Þaö mál hefur
verið á döfinni og til umræðu
alla stund siðan samningar voru
gerðir um Alverið i upphafi.
Engar ákvarðanir hafa verið
um það teknar, og er málið á
Gunnar Thoroddsen.
lágur, þá er söluverð til notenda
hærra en viða annars siaðar.
Að þvi er iönaðinn snertir, þá
hefur stóriðjan sérstök kjör:
Aburöarverksmiðjan, Sement-
sverksmiðjan, Alverið og siðan
járnblendiverksmiðjan. Til þess
að unnt sé að seija rafmagn svo
ódýrt, þurfa viss skilyrði aö
vera fyrir hendi: Að verulegt
magn af raforku sé keypt, að
fyrirtækið geti tekið við raf-
magnif háspennu og spennt það
sjáift niður, og að notkunin sé
nokkuð jöfn yfir sólarhringinn,
og helit yfir árið.Þvi miður eru
það ekki mörg islensk iönfyrir-
tæki, sem fullnægja þessum
kröfum, en þó eru þau til, og fer
fram sérstök athugun á þeim
möguleikum”.
„Varðandi tolla á vélum og
hráefni, þá hefur verið veruleg
bót á siðustu tvöár. 1 árslok 1974
var 20% söluskattur á vélum til
iðnaðar. Helmingur þessa
gjalds var felldur niður i árs-
byrjun 1975 og seinni helming-
urinn i byrjun þessa árs. Þetta
var eitt af aðaláhugamálum
islenskra iönrekenda og er nú
komið f höfn. Þá má geta þess,
að tollar af hráefnum til iðnaöar
hafa í verulegum mæli verið
felldir niður og i nýju tollskrár-
lögunum er heimild til að endur-
greiða eða fella niöur gjöld sem
enn standa eftir af sams konar
vöru innfluttri hafa veriö lækk-
aöir eöa felldir niður”.
orkuþáttinn en tiökast annars
staðar. Að visu eru virkjanir og
háspennulinur i tengslum við
þær undanþegnar aðflutnings-
gjöldum. En allhá aðflutnings-
gjöld eru á öllu þvi sem þarf til
dreifingar raforku i smásölu, og
ennfremur 13% álag, svokallað
verðjöfnunargjald, sem er not-
að til að standa undir rekstri
Rafmagnsveitna rikisins. Þess
vegna verður útkoman sú hjá
okkur, að þó að sjálfur virkj-
unarkostnaöurinn sé tiltölulega
/
Engu að siöur verður stffnan að
vera sú, að islenzkur iðnaöur
njóti jafnréttis bæði út á við og
inn á við. Vikjum að orkuverð-
inu. Virkjunarkostnaður er nú
lægri hér en i flestum öörum
löndum. Framleiöslukostnaöur
raforku er tiltölulega lágur hér.
Hins vegar er dreifingarkostn-
aður meiri hér en i öðrum lönd-
um. Þaö stafar sumpart af
viðáttu landsins og strjálbýli.
Einnig er þess að gæta að lögð
eru hærri opinber gjöld á raf-
umræðustigi enn. Ef til þess
kæmi, að ráðist yröi I byggingu
þriðja kerskálans, kallar það á
áttatiu megawatta orku”.
Orkuverð til stóriðiu
Þá er ráöherrann spurður
hvort hægt sé aö jafna aðstöðu-
mun innlendrar iönframleiðslu
og erlendrar á tslandi og ef svo
sé, hvenær það verði.
„Samanburður á aðstöðu iðn-
aðar hér og erlendis er erfiður
vegna mismunandi aðstæðna.
OR VMSUM ATTUM
Fall Indiru
t vafstri heimsmála hafa
menn oft, nú siðustu árin, beint
sjónum sinum að Indlandi. Þar
hefur Indira Gandhi stjómað
með járnhnefa og barið niður
miskunnarlaust allan mótþróa.
Pólitískir andstæðingar hennar
og Kongressflokksins voru
fangelsaðir, dómstólar lagðir
niður og embættismenn reknir
úr stööum sinum.
Enginn vafi er á þvi, aö ef
Kongressflokkurinn undir
forystu Indiru Gandhi hefði
unnið sigur i þessum kosningum
hefði mátt búast við þvi aö allir
iýðræðislegir tilburðir hefðu
verið upprættir og öll frjáls
hugsun kveðin niður.
Þaö má aö vissu leyti teljast
furöulegt aö Indira og flokkur
hennar skyldu leyfa frjálsar
kosningar. Ýmsir stjórnmála-
skýrendur benda hins vegar á,
að Indira hafi ekki átt neinna
kosta völ. Astandið hafi veriö
oröiö svoalvarlegt að hætta hafi
veriö á meiriháttar hreinsunum
i æðstu valdastöðum.
Efnahagsástand Indlands er
enn mjög bágborið, fátækt er
mikil og langmestur hluti
ibúanna er enn ólæs og óskrif-
andi. Stéttaskipting er einnig
mikil eins og kunnugt er, en
yfirstéttin i landinu hefur gegn
um árin hlotið uppeldi sitt, i
samskiptum við brezka heims-
veldið. Og allt fram á þennan
dag hafa verðandi visinda-
menn, fræöimenn og stjórn-
málaíeiötogar Indlands sótt
menntun sfnia til Bretlands og
annarra landa Vestur-Evrópu
og einnig til Bandarfkjanna og
Kanada.
Þótt þessi önnur fjölmennasta
þjóð veraldar sé enn illa á vegi
stödd að þvi er varöar almenna
menntun og mannsæmandi lifs-
kjör fer ekki hjá þvi, aö sú
menntun sem Indverjar hafa
sótt til Vesturlanda siöustu ára-
tugina er farin að segja til sfn.
Áhrif vestræns lýöræöis hafa
greinilega veriö sterk i landinu,
og það er einmitt þess vegna
sem hin nýja upplýsta kynslóð
landsins neitar að horfa upp á
almenn mannréttindi fótum
troðin, eins og gert hefur verið i
Indlandi i seinni tið.
Úrslit kosninganna og fall
Indiru Gandhi eru sigur
lýöræðisins, ekki aðeins I Ind-
landi, heldur i öllum heiminum.
Þegar „Kerfið”
verður „Bákn”
Það er búiö aö senda „Kerf-
mu” heldur betur tóninn í seinni
tið, en eins og flestir vita er
„Kerfið” i raun hvorki meira né
minna en öll stjórnsýsla i land-
inu, form hennar og
framkvæmd.
Þegar þessi stjórnsýsla
veröur þung i vöfum og inn i
hana fléttast auk þess ýmiss-
konar fyrirgreiöslupólitfk,
hrossakaup og annað þess hátt-
ar fara menn gjarnan aö tala
um „Kerfiö” i óvirðingartón og
kalla það „Bákn”.
Eins og orðiö ber með sér er
„Báknið” fyrst og fremst þung-
lamalegt og seint á sér. Og það
er einmitt þess vegna sem nú-
tima fólk á erfitt með að þola
ástandið i stjórnsýslunni.
Fólk vill aö mál séu afgreidd
fljótt og vel. Siðareglur „Bákns-
ins” eru hins vegar þær, að mál
skuli afgreidd „meö hefðbundn-
um hætti”, hvað sem tautar.
„Bákniö” hefur engar áhyggjur
út af réttlætinu. Formið og
hefðin skipta þar mestu máli.
Núna allra siöustu daga hafa
„fulltrúar einkaframtaks” talið
sig eiga leik á boröi I sambandi
við opinber afskipti og opinbera
þjónustu. Þeir hafa bent á, að
útþensla rikisins sé orðin of
mikil og afskipti rikis og
sveitarfélaga af málefnum
Úigafandi M. Arvakur. Raykjavlh.
Framkvamdattjóri Haraidur Svainaaan.
Pi'ariórar Matthtea Jote*—-
minning og hvatning
jrystugrain Tlmans I gar er staBhaft, »8 fri þ>
•8 núverandi rikiastjórn tók vi8 völdum. só ekki kunnuf
neinar meiriháttar tillögur SjilfstaeBisflokksins um a
úr bákninu. Sá hluti rlkisbáknsins. sem heyrir und
ieyti sjálfstaBismsnna, hefur ekkl þanizt minna út e
hlutinn. sem ekki heyrir undir þá nema sfBur sá. Þa
heldur ekki fariB mikiBfyrir tillögum sjálfstaaBismanna
um a8 draga úr bákninu".
si ummaali Tlmans hljóta ráBherrar og þingmenn Sjál
sflokksins aB taka baaBi sem áminningu og um leiB sei
lingu um a8 beina starfskröftum slnum aB þvl aB draf
•svifum hins opinbera og skulu ekki endurtekin hér þa
tem flutt hafa veriB frem fvrir bvf I MorounblaBinu i
borgaranna keyri um þverbak.
1 sambandi viö þetta er rétt að
vekja athygli manna á því að
stjórnsýsla getur verið með
ýmsum hætti, bæði slæm óg
góð. Gagnrýnin á „Bákninu”
beinist fyrst og fremst að
slæmri stjórnsýslu og úreltum
vinnubrögðum forpokaöra emb-
ættismanna.
I þessum efnum þarf eitthvað
að koma til, og margt bendir
einmitt til þess að almenningur,
innan „Báknsins” sem utan, sé
farinn að veröa sér meðvitandi
um nauðsyn á meiriháttar and-
legri hreinsun.
Umsvif og athafnir hins opin-
bera i ýmsum meiriháttar mál-
um eru enn i algeru lágmarki
hér á landi. Það er því alger-
lega út i hött, þegar menn tala
um nauðsyn þess að draga úr
rikisafskiptum almennt.
Aö visu má draga úr ýmsum
opinberum afskiptum, sem
virðast fremur til tjóns en ábata
fyrir hinn almenna borgara.
Hins vegar er nauðsynlegt, aö
almenningur kref jist þess að hið
opinbera standi fyrir og reki á
sómasamlegan hátt alla þá
þjónustu, sem nauðsynleg er
talin i hverju velferðarsam-
félagi. 1 þvi sambandi má nefna
tryggingarkerfið, menntakerf-
ið, heilbrigðisþjónustu og um-
önnun fyrir aldraða.
Þetta siðast nefnda gæti verið
verðugt ihugunarefni fyrir þá
sem stjórnaö hafa borgarmál-
um Reykjavikur. I málefnum
aldraöra er ástandið nú orðiö
slikt aö til vansæmdar er.
Þá má einnig nefna dagvist-
unarmálin. I þeim efnum hefur
Reykjavikurborg sofiö og sefur
enn. Ýmiss fleiri mál mætti
nefna i þessu sambandi, sem
borgarbúar þekkja sjálfir af
eigin raun. — BJ