Vísir - 16.01.1969, Blaðsíða 5

5
V fSTR . Mmmtiidagur 16. janúar 1969.
ihlutunar. Ennfremur má benda
á að miki) notkun litabóka er
talin heldur öheppileg, þar sem
hún dregur úr hugmyndaflugi
og leikni barnanna sjálfra.
|M|i
XjVrir skömmu sögðum við frá
mæðrakvöldinu í Holtaborg,
en hér á eftir kemur úrdráttur
úr erindj Gyðu Ragnarsdóttur,
sem flutt var þar og er bæði
skemmtúegt og fróðlegt.
Á tíltölulega skömmum tirna
hafa allir lífshættir þjóðarinn-
ar hreytzt mjög mikið. Fólks-
straumurinn hefur legið frá
sveitunum til bæjanna og er nú
avo komið að meíri hluti lands-
manna býr i kaupstööum lands-
ins. Það er þvi augljóst mái að
uppeldisskilyrði bamanna og þá
einkum leikskilyrði þeirra hafa
einnig breytzt Einkum á þetta
við um Reykjavík, sem er orðin
borg, með þeim kostum og göll-
um sem borgum fylgja. í sveit-
um og þorpum lifa bömm enn
i nánum tengslum við Jiáttúr-
una. Leikvangur þeirra er við-
áttumikill og náttúran býður
upp á gnægð fjölhreytilegRa
verkefna og leikja.
Borgarbamiö fer að mesta
leyti á mis við þetta frjálsræði.
Skortur á leikrými beeði ntan
húss og innan er tilfinnanlegur.
Allt of oft sjáum við lítil börn
á götiumi, jafnvel við miklar
umferöargötur. En er þá ekk-
ert gert til þess að forða böm-
unum frá hættum umferðarirm-
ar? Jú, sem betur fer er mikið
gert, en betur má ef duga skal.
Ennþá vantar fleiri leikskóla,
dagheimili og lokaða leikvelli
fyrir yngri böminð og enn skort-
ir starfsvelli fyrir þau eldri,
þar sem þau gætu fengið útrás
fyrir atorkusemi sina og leik-
þörf. Áður fyrr var sú skoðun
ríkjandi að leikskólar og dag-
faeimili væra staöir, þar sem
böra væru höfð i öraggri
geymslu, en uppeldislegt hlut-
verk þeírra vildi gleymast Á
það verður að leggja rika á-
herzlu, að i nútímaþjóðfélagi
hafa þessar stofnanir miklu
uppeldislegu hlutverki að gegna,
Þar er leitazt við að gefa böm-
unum þau viðfangsefni og leik-
fong, sem hæfa þroska þeirra
og aldri. Félagsþroski þeirra
vex mjög i umgengni og félags
leikjum meö öðrum börnum.
Áherzla er lögð á að efla and-
legan þroska og barnanna, með
þvi að segja þeim sögur, lesa
fyrir þau, fræða þau um eitt
og annað, og syngja með þeim.
Augljóst er að allt þetta hefur
mjög þroskandi áhrif á bömin.
Og eldd sizt er það mikilvægt
atriði að þau fá útrás fyrir leik-
þörf sína, bæði úti og inni
Leikþörfin er hverju bami
meðfædd. Frá fyrsta ári og til
loka leikaldursins (um 7 ára) er
leikurinn mikilvægasta athöfn
bamsins. Það er þvi mjög nauö-
synlegt að foreldrar geri sér
grein fyrir og skilji mikilvægi
leiksins fyrir bamið, og reyni
að skapa því eins göðar leikað-
stæður og unnt er.
„Ekki snerta, nei, nei“
Sérfræðingar, sem rannsakað
hafa leiki bama á leikaldrinum,
hafa flokkað þá niður eftir eöli
þeirra og markmiði, í skynfæra-
E

Gyöa meö litlu dóttur sinni Ragnheiði að spila lúdó.
Sköpunarstarf
Um fimm ára aldur hafa flest
böm gaman af alls konar sköp-
unarstarfi eða föndri. Þau hafa
yndi af að klippa, lima, móta,
mála, teikna og byggja. Þetta
allt er mjög iðkað i leikskólum
og dagheimilum og auðvitað
ætti að vera sjálfsagður hlutur
að þau geti iökað þessa þrosk-
andi leiki heima hjá sér líka.
Það liggur í augum uppj að allt
þetta sköpunarstarf hefur mjög
þroskandi áhrif á börnin og býr
þau m. a. undir væntanlega
bamaskólagöngu. En eitt verð-
um við að muna að þaö er at-
höfnin sjálf, sem hefur gildi fyr-
ir barnið á þessum aldri en ekki
árangurinn. Þó okkur finnist
kannski ekki allt fallegt, sem
þau gera, megum við ekki segja
að það sé ljótt. í augum bams-
ins er hluturinn fallegur og ár-
angur mikillar vinnur og áhuga.
• •
LEIKIR BARNA OG LEIKÞORF
Úrdráttur úr erirtdi Gyðu Ragnarsdóttur, fóstru
leifci, hreyfíleiki, fmyndunarleiki,
skðpunar og byggingafeiki og
sögur og myndir.
Skynfæra og hreyfileikir
koma fyrst fram hjá ungbaminu.
Fyrsti leikur þess er hjalið, sem
er tákn um velliöan bamsins.
Þreifiskynið veitir þvi mikla á-
nægju þegar það fer að geta
leikið að höndum og fótum og
gripið um hiuti. Um eins árs—
fimmtán mán. aldurs byrja flest
böm að ganga. Aðalleikir
þeirra á þessu tímabili eru
hreyfileikir. Þau æfa ganghreyf-
ingar aftur og aftur með mikilli
ánægju, eða hversu hreykin
eru þau ekki, þegar þau geta
gengið nokkur skref á milli
stóla?
Litil böm þarfnast mikils leik-
rýmis. Það er ekki talið heppi-
legt aö þau séu látin dúsa tim-
unum saman i leikgrind, hversu
þægileg sem hún er fyrir móð-
urina, þar sem hreyfiflöturinn
er alít of litðl fyrir barnið. Á
öðru og þriðja árj vex löngun
barnsins til að kanna umhverfi
sitt og skoða alla hluti, þau eru
,,handöð“ eins og það er oft
nefnt f mæðutön. Fullorðið fólk
á oft erfitt með að skilja þessa
eölilegu þörf bamsins. í eyrum
þess kveða við áminningar og
bönn: „Ekki snerta, nei, nei“.
Oft heyrist samanburður á litl-
um börnum. Þetta barn sneriár
aldrej neitt, það er talið vel
upp alið. Hitt bamiö er hræði-
lega handótt, lætur.engan hlut
i friði. Uppeldi þess er talíð
heldur lélegt
Þvi miður er það of aigengt
að gerðar séu meiri kröfur til
bamanna, en þroski þeirra
leyfir. Lifsreynsla þessara litlu
barna er enn svo takmörkuð að
þau geta ekki gert sér grein
fyrir hvernig hluturinn er,
nema meö þvi möti að fá að
snerta hann. En á þá að leyfa
börnunum að brjóta allt og
bramla á heimilinu? Vissulega
ekki. Til þess að mæta rann-
söknarþörf barna á þessu
þroskastigi veröur að sjá þeim
fyrir hentugum leikfangakosti
og leikrými. Leikföngin þurfa
ekki öll aö vera dýr búðaleik-
föng. Alls konar kassar, dósir,
sleifar, spaðar og fötur gera
sama gagn. Ekki er heldur nauð
synlegt að kaupa dýrar brúður,
sem oft eru i þokkabót harðar
viðkomu. Heimageröar tusku-
brúður eru míklu heppilegri.
Þær era mjúkar viðkomu og
þola mikið hnjask. Lítil böm
elska að faðma það sem mjúkt
er og þykir oft afar vænt um
tuskubrúðuna sina.
En dýrmætu vasana okkar
og skálarnar geymum við á dag-
inn þar sem börnin geta ekki
náð til. Þetta handæðistímabil
gengur yfir fyrr en barir. Barn-
iö þroskast ört og áhugi þess á
öðru vex.
Ágæt eru einnig hin svoköll-
uðu uppeldisleikföng, sem hafa
verið gerð í þeim tilgangi að
skerpa form og litaskyn og
auka handlagni bamanna, svo
sem keilur, holir kubbar, púslu-
spil, tréperlur o. m. fl. Um
þriggja ára aldur verða ímynd-
umarleikir rikjandi í leikjum
bamanna. Þá er málþroski
þeirra og eftirtekt í örum vexti.
Öll þekkjum við mömmuleikinn,
búðaleikinn og læknisleikinn
svo fátt eitt sé nefnt af þess-
um fjölbreyttu leikjum.
ímyndunarleikimir
ímyndunarleikirnir hafa mjög
þroskandi áhrif á bamið. Þeir
byggjast bæði á lífsreynslu þess
og hugmyndaflugi. Þeir auka
einnig málþroska barnsins, þar
sem þeir byggja mjög á sam-
tölum barnanna. Tilfinningalega
séð hafa imyndunarleikirnir mik
ið gildi, vegna þess, að í þeim
getur barnið fengið útrás fyrir
innibyrgðar tilfinningar, svo
sem reiöi, afbrýðisemi, hræðslu,
blíöu o.s.frv. ímyndunarleikirn-
ir auka mjög félagsþroska
barnsins, þar sem þeir byggjast
einnig á samskiptum þess við
önnur börn. Þau komast sjálf að
samkomulagi um hlutverkaskip-
an og leysa oftast sjálf deilu-
mál, sem upp koma í Ieiknum.
Um fjögurra ára aldur standa
ímyndunarleikirnír með mest-
um blöma. Þaö er því ákaflega
nauösynlegt að bamið eigi leik-
félaga á þessum aldri. Það barn,
sem engan leikfélaga á, er mjög
illa statt og fer á mis við þá
ánægju og þroskamöguleika,
sem samskipti við önnur börn
hafa upp á að bjóöa. Það er
mjög nauðsynlegt að börn hafi
aðstöðu til ímyndunarleikja,
bæði leikrými og leikfélaga. I
imyndunarleikjum eru allir
hlutir nýtilegir t. d. gamlir
kjólar, skór, hattar, veski, tóm-
ir pakkar og dósir o. þ. h.
— Og enn vex þroski barnsins
bæöi til munns og handa.
Allt frá 2y2 — 3ja ára aldri
hafa flest böm yndi af aö lita
og teikna. í fyrstu eru teikning-
ar þeirra öfullkomnar. Þau
krassa eins og sagt er, enda er
þetta þroskastig í teikningu
nefnt krassstig. En ef börnin
hafa aöstæður til að iöka þenn-
an leik, eiga alltaf pappír og liti,
þróast teikningar þeirra smám
saman og von bráðar eru þau
farin að lita heilar litasymfóniur.
Þau teikna karla og kerlingar,
kannski með fimmtán, tuttugu
fingur og augu eins og bílhjöl.
En þeim finnst þetta sjálfum
fallegt og eru ánægð með ár-
angurinn. Þaö er mikilvægt aö
fullorðna fólkið gagnrýni ekki
verk þeirra, heldur örvi þau
með hóflegum viðurkenningar-
orðum. Fullorðna fólkið ætti
ekki heldur að gera mikið að
því að teikna fyrir bömin. Það
dregur úr áræðj þeirra sjá'fra.
Þau sjá að þeir fullorðnu gera
betur, gefast upp og vilja sífellt
láta aðra teikna fyrir sig. Yfir-
leitt er talið ráölegt að börnin
fái að lita og mála frjálst án
Vantar skemmtílegri
barnabækur
Flest bðrn hafa mikla ánasgju
af að hlusta á sögur, skoða
myndir, Iæra kvæöi og syngja.
En allt þetta veröur að hæfa
þroska þeirra og aldri. Fyrir
allra yngstu börnin skipta
myndirnar mikiu máli, en sög-
urnar eru einfaldar og stuttar.
Börn á þessum aldri, 2—3 ára,
hafa yndi af aö hlusta á sömu
söguna aftur og aftur og þeim
þykir alltaf jafngaman að syngja
„Allir krakkar" og „Bangsi lúr-
ir“. Eidrj bömin vilja aftur á
móti fjölbreyttari sögur, en
myndirnar skipta ekki lengur
höfuðmáli. Þvi rniöur skortir
mjög á að nóg sé til af skemmti
legum og göðum bökum á ís-
lenzku fyrir leikaldurinn. Enda
styðjast barnaheimilin að miklu
leyti við erlendar bækur.
Ærsl og ólæti tákn
fyrir athafnasemina
Eins og sagt var í byrjun,
skortir mjög á að borgarbamið
njóta sama frjálsræðis til leikja
úti við og sveitabarnið. En við
vitum að útivist er barninu holl
heilsufarslega séö. Og vissulega
er það hlutverk okkar foreldr-
ana að reyna aö sjá svo urn að
hún sé þeim einnig holl félags-
lega séð. En því miöur er það
töiuvert vandamál víða í borg-
inni. Gatan og umferðin er ekki
þroskavænlegur leikvangur fyrir
bamið' og þess konar útivist
hefur oft neikvæö og andfélags-
leg áhrif. Þar sem verkefni
skortir og athafnasemi barn-
anna brýzt oft út í ærslum og
ólátum. Öll viljum vtð bömum
okkar vel. Við viljum að þau
þroskist sem bezt og komist til
manns, En lengi býr að fyrstu
gerð. Fyrstu æviár barnsins eru
örustu þroskaár þess á allri lifs-
Ieiðinni. Það er því mjög núkil- .
vægt að foreldrar reyni að
skapa því þau skilyrði sem það
dafnar bezt í, þ.e. jafnvægi og
ró i heimilislííi, ástúð og að-
stæður til þroskandi viðfangs-
efna — og leikja.