Vísir - 06.05.1970, Blaðsíða 3

VTSIR. Miðvikudagur 6. mal. 1970.
3
60SID 1947 STÚD113 MÁNUDI
• Fjórtánda gos Heklu hófst
hinn 29. marz 1947, og því lauk
21. apríl 1948.
• Aðfaranótt hins 29. marz var
veöur bjart síðast um Suðurland,
svo sem þá hafði verið nær óslitið
undanfarna tvo mánuði. Átt var
tiorðlæg. Undanfarnar vikur hafði
Hekla blasað við nærsveitunum, al-
heið og snævi þakin frá toppi niöur
að rótum. Telja má öruggt, að því
hefði verið veitt eftirtekt, ef hún
hefði brætt af sér snjó einhvers
staöar, en fullyrt er af þeim, sem
bezt sáu til hennar, aö engin mis-
Smíði hafi séð á henni þessar vikur
né neitt það, er bent gæti til þess,
að gos væri í aösigi.
1 Selsundi á Kangárvöllum, um
15 kílómetrum suðvestur af Heklu-
tindi, gerðist það þremur eða fjór-
um kvöldum fyrr, að Ölöf Krist-
jánsdóttir húsfreyja þóttist heyra
einhvern annarlegan þyt, og hún
heyröi sama þyt næsta kvöld og
hafði orð á því, en enginn annar
heyrði hann. Að morgni hins 29.
marz var Haraldur Runólfsson
bóndi vaknaöur snemma. Sem hann
liggur vakandi í rúmi sínu, finn-
ur hann eins og titring í bakinu.
Hann snýr sér þá á hlið og veitir
þvf eftirtekt, aö eirskjöldur og mál-
verk á vegg titra dálítið. Þessi titr-
ingur varaði röskan hálftíma, en þá
kom snarpur jarðskjálftakippur. —
Höfðu þá hevrzt drunur í um það
bil 10 mínútur. Er jarðskjálftakipp-
urinn kom, leit Sverrir, sonur Har-
alds út um glugga, og stóð þá gos-
mökkur upp úr hátindi Heklu,
Það var um 6.40 þann morgun,
að Oddur Oddsson bóndi á Heiði
á Rangárvöllum gekk út á hlaö og
vestur og noröur fyrir bæinn. Sá
hann, að rétt norðaustan við há-
tind Heklu var komin upp mórauð
hnúta eöa þústa, sem á hæð var
aðeins lítið brot af hæð fjallsins,
en kringum þessa þústu lagðist eins
og gráhvít slæða yfir toppinn, og
steig hinn brúni mökkur upp úr
henni. Varö Oddi þá Ijóst, hvaö á
seyði var. Virðist Heklugos hafa
Frá Heklugosi 1947
Mikið annriki i fluginu i morgun
ALLT FER A LOFT,
SEM GETUR FLOGIÐ
„Það fer allt á loft, sem flog-
ið getur,“ var svariö sums
staðar, þegar blaðið ietiaði
frétta af flugi á eldstöövarn-
ar í Heklu, og greinilegt að
mikill áhugi er hjá fólki að
komast fljúgandi austur og
sjá hina tignarlegu sjón úr
lofti. Flestar smærri vélar
flugfélaganna verða á lofti i
dag — og frá Flugfélagi ís-
lands eru ráðgerðar ferðir,
hin fyrsta var farin kl. 11 í
morgun með 28 farþega.
Þegar í gærkvöldi fóru nokkr
ar vélar austur, en allar munu
hafa snúið við nema flugvél frá
Flugstöðinni, Elíeser Jónsson
flaug henni og sagðj hann blað
inu, að honum hefði tekizt að
fljúga um svæðið. „Þetta var
stórkostleg sjón“, sagði flugmað
urinn, 1 rnprgun kl. 4.30 fóru
þeir hjá Flugstöðinni og allar
vélar þeirra verða í gagninu i
dag. Við höfum fjórar vélar —
og eru þrjár þeirra tveggja
hreytfla sem taka fimm far-
þega“.
Svipað svar var hjá Flugþjón
ustu Bjöms Pálssonar. Klukkan
átta í morgun hafði þrívegis
verið flogiö austur. Hin fyrsta
var kl. 5 og fóru þá nokkrir
Norðmenn — en talsvert hefur
verið um það hjá öllum litlu
flugfélögunum, að útlendingar
hafi verið með í þessum ferðum.
Hjá Flugþjónustunni er mikil
eiftirspurn og allar vélar tiltæk
ar munu reyna að svara þeirri
eftirspurn.
Hjá Flugsýn var al’lt í fullum
gangj og strax í morgun byriaö
að fljúga austur. Leiguflug
Helga Jónssonar hafði sent eina
vél áustur í morgun, en tvær
aðrar vélar félagsins voru I
skoðun, en munu bætast við
eftir hádegið.
Árangur þessarar skyndiskoö
unar hjá flugfélögunum er sem
sagt: Allt fer á loft, sem flogið
getur. —hsím
Jarðskjálftamælar með fyrstu boðin
FYRSTU merkin um Heklugosið
gerðu vart við sig á jarðskjálfta-
mælum Veðurstofunnar í gær-
kvöldi.
Ragnar Stefánsson deildarstjóri
jarðskjálftadeildarinnar sagði í við-
tali við Vísi í morgun, að smá-
vegis jarðskjálftar hefðu farið að
mælast klukkan 20.58 í gærkvöldi.
„Þeir jukust mjög fljótlega og voru
orðnir mestir klukkan 21.40. Upp-
tök jarðskjálftanna mældust í 110
kílómetra fjarlægð austur af Reykja
vík og stærstu jarðskjálftakippirn-
ir voru 4 stig á Richterskvarða. Upp
úr ellefu fór aftur að draga nokk-
uð úr jaröskjálftakippunum, dró
stöðugt úr þeim og hefur enginn
jarðskjálftakippur mælzt eftir kl.
þrjú í nótt.“
Þá sagði Ragnar, að jarðskjálfta-
kippirnir væru oft mestir í byrjun
eldgosa en þegar líði á, mælist þeir
ekki eins miklir. -—SB—
byrjaö klukkan 6.41 um morgun-
inn.
Blasti við Reykjavík
Gosið byrjaði norðaustan í há-
tindi Heklu. Klukkan 6.50 kom jarð
skjálftakippur, og fannst hann frá
Öræfum allt vestur á Snæfellsnes.
Örfáum mlnútum eftir jaröskjálft-
ann var tekið að gjósa á um 4 km
langri sprungu eftir háhrygg Heklu
Kl. 7 var gosmökkurinn oröinn um
27 000 metra hár, og blasti þá við
höfuðstaðnum. Á Suðurnesjum fang
aði ungur sjómaður, { 124 km fjar-
lægð, á ómerkilega kassavél merki-
lega mynd af gosinu.
Drunur í Grímsey —
aska í Finnlandi
Gosdrunur voru þennan morgun
svo kraftmiklar að heyra mátti 1
fjarlægustu héruð, jafnvel Gríms-
ey. Fyrsta hálftímann féll eingöngu
grábrúnn vikur, kögglar 1—5 senti-
metrar í þvermál. Buldu þeir á
bárujárnsþökunum í Fljótshlíð. í 32
km fjarlægð féll hraunkúla, nær
hálfur metri í þvermál og um 20
kg. Næst féll brúnsvartur vikur
mun fíngerðari og þar á eftir svört
aska. Þá var Fljótshlíð oröin öll
sem eyðimörk væri og hvítur skalli
Evjafjallajökuls orðinn alsvartur til
að sjá. í innri hluta sveitarinnar
var vikur- og öskulagið allt að 10
sentimetra þykkt. Gosmölin barst
til suðurs yfir Rangárvellingaafrétt,
Fljótshlfð og Eyjafjöll. Fíngerðasta
askan barst alla leið austur fyrir
landamæri Finnlands, meö að með-
altali 56 kílómetra hraða á klukku-
stund. Gosmölin, sem féll fyrsta
morguninn, þakti 3130 ferkílómetra
lands og heildarflatarmál öskugeir-
ans innan 0,006 sm jafnþykktarlínu
var áætlað um 70 þúsund kílómetr-
ar.
1 suðvesturhlíð Heklu mældist ein
vindillaga bomba 11 metrar á lengd
en 4.5 m á breidd um miðbikið, og
hafði hún borizt í lofti einn kíló-
metra. — I Vestmannaeyjum byrj-
aði vikurfallið upp úr klukkan 8 um
morguninn. Klukkan 18 tók aska að
falla á enska skipið Sacramento
í 820 kílómetra fjarlægð frá Heklu.
Hafði askan borizt þangað með 72
km hraöa á klukkustund að meðal-
tali. Klukkan 10 að morgni hinn 31.
marz féll aska í Helsingfors, 51
klukkustund eftir að gosið hófst.
Aska féll á Álandseyjar nóttina fyr-
ir 31. Líklegt er, að aska hafi bor-
izt alla leið til Rússlands. Hins
vegar féll engin aska á Bretlands-
eyjar eða suðurhluta Skandínaviu,
þótt hún færi þar vfir hinn 30.
marz.
Eins og rennsli
Kongófljóts
Fyrsta hálftíma gossins er talið,
að ruðzt hafi Upp úr Heklugjá að
meðaltali um 75 þúsund rúmmetrar
vikurs á sekúndu, sem er álfka og
rennsli Kongófljóts, næst vatns-
mesta fljóts veraldar. Síðan fór
streymiö hraðminnkandi.
Þrátt fyrir hið mikla öskufall,
munu aðeins tveir bæir hafa lagzt
varanlega í eyði, en 98 jarðir urðu
fyrir spjöllum, smáum og stórum.
Sjálfboðaliða dreif að, og í júlílok
höfðu 100 dagsverk verið lögð f
vikurhreinsun.
í byrjun gossins steyptust vatns-
flóð niður hlíðar eldfjallsins.
Fyrstu daga gossins voru margir
gígar virkir á um 5 km langri
sprungu eftir Hekluhrygg endilöng-
um, en síðar voru tveir aðalgígar
virkir á háhryggnum, Toppgígur og
Axlargígur. Öskufalli lauk að heita
mátt'i í bvrjun september 1947.
Hraunrennsli virðist hafa byrjað
þegar á fyrsta hálftíma gossins.
Þakti hrauniö um 15 ferkílómetra
þegar á fyrsta degi. Síðan minnk-
aði það, en jókst upp úr 20. maí,
og fór svo minnkandi í júlí. í byrj-
un flæddi hraun aðallega austur úr
Heklugjá, en síðar einkum til N,
NV, V og SV. Heildarflatarmál
þessa hrauns er 40 ferkílómetrar
og rúmmál þess um 800 milljónir
rúmmetra.
í þrettán mánuði
Hinn 23. ágúst stöðvaðist hraunið
að lokum i Stóraskógsbotnum. Sá
hraunstraumur var sá lengsti, er
myndaðist, 8 kflómetrar á lengd.
Sunnudaginn 2. nóvember beið
Steinþór Sigurðsson mag. scient,
bana, er hann varð fyrir glóasndi
hraungrýti. Eftir nóvember rann
hraunið nær eingöngu ofan á þau
nýju hraun, er fyrir voru.
Þann 21. apríl 1948 sáust glóðir
síðast í Hekluhlíöum. Haföi hraun-
iö runnið látlaust í þrettán mánuði.
Vorið og sumarið 1948 streymdi
mikið af koldíoxýði upp úr gjótum,
og varð það 15 kindum að bana.
I gosin t hækkaði hátindur Heklu
úr 1447 í 1503 metra, en lækkaði
fljótt eftir gosið í 1491 metra. —HH
AXMINSTER býSur kjör viS allra hœfi,
GRENSÁSVEGI 8
SÍMI 30676.