Vísir - 13.02.1971, Blaðsíða 8

8
V f SIR . Laugardagur 13. febrúar 1971.
VÍSIR
Otgefondl: Reykjaprenf hf.
Framkvæmdastjóri: Sveino R. Eyjólfsson
Rlt8t!6rl- Jónas Kristjánsson
Fréttastjðri: Jðn Birgir Pétursson
Ritstiómarfulltrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingar: Bröttugötu 3b Sfmar 15610 11660
Afgreiösla ■ Bröttugötu 3b Sfml 11660
Ritstfðrn: Laugavegi 178 Sfml 11660 (5 Unur)
Áskriftargjald kr. 195.00 á mánuði innanlands
f lausasölu kr. 12.00 elntakið
Prentsmiðja Visis — Edda bl.
Stefnt út í ófæruna
Vinnudeilur eru æði tíðar hér á íslandi, og er illt
að ekki skuli vera unnt að leysa ágreining um kjara-
mál með öðrum hætti. Miklum tíma, orku og verð-
mætum er eytt í þessar þrætur, og þegar þeim loks
lýkur hafa allir tapað. Ávinningurinn, sem talið er
að hafi náðst, og kann að vera einhver, rétt í bili,
er óðar en varir orðinn að engu, og eftir stuttan tíma
byrjar sami leikurinn aftur. Einhver stétt eða starfs-
hópur verður til að hefja hann á ný. Alltaf eru ein-
hverjir óánægðir og nota þá gjarnan til samanburð-
ar hinar svokölluðu kjarabætur, sem aðrir náðu með
sínu verkfalli. Þannig heldur svikamyllan áfram, unz
endirinn verður gengislækkun. Sú hefur reynslan að
minnsta kosti orðið hingað til, og með sama áfram-
haldi er erfitt að hugsa sér að hún geti orðið önnur.
Andstæðingar ríkisstjórnarinnar kenna henni um
þessa þróun. Það er ekki ný bóla. Slíkt hefur verið
gert alla tíð, hvaða stjórn, sem farið hefur með völd.
Þessi vandi verður ekki leystur með því að skipta um
ríkisstjóm. Það sannaðist t. d. á tímum vinstri stjóm-
arinnar. Rætur meinsins liggja í sjálfri þjóðarsálirini.
Hún virðist ekki skilja, eða vill ekki skilja, að hún
er að berjast við sjálfa sig.
Davíð heitinn skáld frá Fagraskógi sagði eitt sinn
í ræðu, sem hann flutti á héraðsmóti í Egilsstaða-
skógi, að búið væri „að kljúfa þjóðina í ótal deildir
og hópa, andstæðar fylkingar, sem aldrei sætu á
sárshöfði". Öll þessi félög, sagði hann, „sameina ekki,
heldur sundra. Öll virðast þau þó hafa eitt sameig-
inlegt markmið: að skara eld að sinni köku. Auðvit-
að þurfa allir peninga, en einhlítir eru þeir ekki. Það
þarf að afla þeirra og umgangast þá með viti, og öðr-
um að meinalausu“.
Þessi orð skáldsins em enn í fullu gildi. Og það
er ekki síður ástæða til að íhuga þau nú en þegar þau
vom mælt. Ekki hefur félögunum fækkað. Þvert á
móti hefur þeim fjölgað. Ekki hafa kröfurnar minnk-
að. Þær hafa þvert á móti aukizt. Því virðist alltaf
gleymt að stærð kökunnar, sem til skiptanna er á
hverjum tíma, er takmörkuð. Oft er talað um órétt-
láta skiptingu, og svo verður að sjálfsögðu alltaf,
hver sem fer með stjóm. En óvíða, ef nokkurs staðar,
er þó jafnar skipt en hér á íslandi. Ekki hafa skiptin
tekizt betur í ríkjum kommúnista. Það yrði ófögur
lýsing á „réttlætinu“, ef almenningur þar, og ekki
sízt verkalýðurinn, gæti sagt hug sinn allan.
Engin ríkisstjóm fær ráðið við þessa þróun, eða
breytt henni, nema þá þar sem einræði er nógu sterkt,
ef þjóðin sjálf þekkir ekki sinn vitjunartíma. Meðan
aJlir þessir hagsmunahópar halda áfram kapphlaup-
inu og metingnum hver við annan, hlýtur allt að
ateína ð ógæfuhliðina og að lokum enda með csköp-
um. Þetta getur hver heilvita maður sagt sér sjálfur.
WMWWMawraBigr—mmi inmui ~r~i mrir nviiwn imbiim—h—■iibniif
Þegar jarðskjálftar eru
ekki „guðs verk44....
— jarðhræringar verða oft við stiflur og
oliulindir — framkvæmdir valda r'óskun
Jarðskjálftar eru efst á
baugi um þessar mund-
ir vegna hamfaranna í
milljónaborginni Los
Angeles, Maðurinn hef-
ur löngum talið jarð-
skjálftana „verk Guðs“,
oft refsingu almættisins
fyrir syndir manna. Sér-
jarðskjálftinn þar mældist 6
stig á Richtermæii
Síðustu daga hafa verið fréttir
frá Los Angeles og manntjóni
í jarðskjálftunum þar. Þar er
í miðdepli San Fernando-dalur-
inn við hina miklu Normans-
stíflu. Þetta er athyglisvert, þótt
ekki sé á þessu stigi vitað um
neitt samband á mil'li vatnsins
og jarðskjálftanna, enda er Los
Angeles gamalt jaröskjálfta-
svæöl
Rask manna í jörðu getur breytt náttúrujafnvæginu og valdið
jarðskjálftum. Gildir það um gerð stöðuvatna, en einnig um
olíuboranir og ýmsar aðrar boranir.
fræðingar, sem nýlega
komu saman á vegum
Sameinuðu þjóðanna,
bentu á eina tegund
jarðskjálfta, sem þeir
kölluðu greinilegt mann-
anna verk. Þetta eru
þeir jarðskjálftar, sem
verða í sambandi við
stöðuvötn, sem menn
gera við virkjunarfram-
kvæmdir og stíflur.
6000 hræringar
við Meadvatn
Það hefur lengi verið vitað,
að myndun gervistöðuvatna get-
ur valdið jarðhræringum. —
Bezta dæmið um þetta er Mead
stöðuvatnið við Hooverstvfluna
f Coloradofljóti ( Bandaríkjun-
um. Sex þúsund jarðskjálfta-
kippir mældust á þessu svæði
næstu tíu árin eftir að byrjaö
var aö fylla stööuvatnið árið
1935.
í Meadvatni eru 40 m!l'liónir
tonna af vatni, en samt er það
enginn risi á mælikvarða okkar
tíma. Karibavatn við svíHn 1
Zambesifljóti í Afríku er af
mönnum gert og geymir 160
milljarða tonna af vatni. Það er
250 ferkílómetra stórt.
Gerð Karibavatns fylgdu
miklar 'arðhræringar. Mesti
Viðkvæmt mál
Jarðskjálftafræöingar hafa
fundið ótal dæmi- um samband
milli gervistööuvatna og jarð-
hræringa. Rothe prófessor hef-
ur til dæmis rannsakað jarð-
skjálftana í Kovna á Indlandi
11. desember 1967. Þar biðu 177
bana, og 2300 slösuðust. Nefnd
sérfræðinga hafði hafnað þeirri
kenningu, að gerð stöðuvatnsins
hafi valdið jarðskjálftunum. —
Rothe hefur hins vegar staöið
fast á þeirri skoðun, að fvlling
vatnsins hafi veriö orsök jarð-
skjálftanna.
Stfflumannvirkin brustu í jarð
skjálftunum.
Deilan um þessi atriði er við-
kvæmt mál bæði vfsindalega og
lögfræðilega. Sérfræðingar Sam
einuðu þjóðanna hafa farið að
öllu með gát. Þeir eru sammála
um, að í flestum tilvikum eigi
gerð stöðuvatns ekki að valda
neinum jarðhræringum. Hins
vegar gerist það f nokkrum til-
vikum.
Eins
..vatn mrili 1i%“
Margar tilgátur eru um skýr-
inguna á bessu. Ein byggist á
byngd vatnsins. Hundrað milli-
ón t.onn af vat.ni, sem sett eru á
land, þar sem áður hefur ekki
verið vatn, hlióta að raska
steinalögum fietta bó f
flestum tilvikum að skinta frem
ur litlu, því að áhrif náttúrunn-
ar sjálfrar eru miklu mikilvæg-
ari en þessi þungi. Þess vegn3
IIIIIIIIIIU
ffliw
Umsjón: Haukur Helgason:
hijótí steinaTögin að iwfa verið
að bresta, áður en vatnið var
gert, ef tiTkoma stöðuvatns á
sakir þyngdar vatnsins að vaída
jarðskjálfta. Tfltöilulega Kti'l
þúfa getí þá velt þungu hlassi.
Önnur tilgátan beinist að
þrýstingi, sem vatnið veldur, er
það smýgur niður í jarðlögin. —
Þetta sé samlbærilegt við að
hafa vatn á miili Mða. Þessi
þrýstingur aukist, þegar menn
fylli stöðuvatn og vatnsboröið
hækkar. Af þessu geti orðið jarð
skjá'lfti og hrtm.
Niðurstöður vísindajnanna
eru, að við ákveðnar aðstæður
getj tilkoma stöðuvatns gerðo af
mannahöndum hrundið af stað
jarðskjálftum eða að minnsta
kosti valdið jarðhræringum.
„Upplýsingabankf*
Sérfræðingámir hvetja tíl
þess, að gerðar verði miklu rtar
legri athuganir en verið hefúr
venjulega, áður en ráöizt er I
myndun nokkurs gervistöðu-
vatns. Þessar athuganir skuli
gerðar með ti'Iliti til þess,
hversu mikil hætta muni geta
orðið á jaröhræringum á svæð-
inu eftir myndun vatnsins. Jafn
framt skuli stórauknar rann-
sóknir á slíkum jarðskjálftum,
sem orðið hafa. Kanna skuli
röskun í jörðu af þessum sök-
um og áhrif hræringanna á ým-
is byggingarefni. Aithuga skuli
áhrif vatnsþrýstings á stein-
massa og síðast en ekki sízt
leggja þeir til, að safnað verði
saman á einum stað öllum upp
lýsingum, sem til eru í heirn-
inum um jarðskjálfta við stór-
ar stíflur og orkuver, í einn aíls
herjar „upplýsingabanka".
Þeir leggja til, að rannsökuð
verði áhrif vökva, svo sem vatns
og olíu, á jarðlögin. Þurfi að
afla meiri upplýsinga um jarð-
skjálfta, sem stundum hafa orö-
ið við olíuborun og einnig þegar
fljótandi úrgangsefnum hefur
veriö dælt niöur í borholur.
Má hemja járðskjálfta
með dælingu?
Bandarísk rannsóknamefnd
starfar nú í Colorado við Rang
lev-olíulindirnar, en þar hafa
orðið mipniháttar jarðskjálftar,
eftir að vatni var dælt niður við
míkinn þrýsting til að auka
olíurennsli í lindunum. Þama
hafa veriö settar dælur ti'l að
draga úr vökvaþrýstingi Gera
menn sér vonir um, að þessi
dæling verði til að minnka jarð
skiálfta á svæöinu.
Hinir bjartsýnustu hafa jafn
vel haldið því fram, að hugsan
Iegt væri að halda stórfelldujn
jarðhræringum í skefjum með
slíkum dælum.